Πολλά θα ειπωθούν για την καταραμένη 21η Απριλίου του 1967, σήμερα 50 χρόνια μετά. Πολλοί είναι οι Έλληνες που δεν την γνώρισαν γιατί δεν είχαν ακόμα γεννηθεί. Άγνωστο αν γνωρίζουν σε ποιο βαθμό της οφείλουν την ταυτότητά τους. Σε πολλούς, όπως σε μένα, η 21η Απριλίου έφερε τη ζωή μου τ' απάνω-κάτω. Όχι για τους συγγενείς και τους φίλους μου που φυλακίστηκαν, αλλά γιατί άλλαξα χώρα και πραχτική γλώσσα, γιατί τα παιδιά μου που ήταν μικρά άλλαξαν μητρική γλώσσα και δεν μπορούν να διαβάζουν αυτό το άρθρο που είναι γραμμένο ελληνικά. Η ζωή μου είναι γεμάτη από συμπτώσεις, αλλά στην 21η Απριλίου του 1967 βρέθηκα μπροστά στη μεγαλύτερη σύμπτωση που μπορεί να βρεθεί άνθρωπος. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Μέρος πρώτο
Έξι μήνες πριν από την αποφράδα ημέρα, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης βραβεύεται η ταινία μου «Πρόσωπο με Πρόσωπο», η οποία λέει -με τρόπο, γιατί παραμόνευε και η Λογοκρισία-, προσοχή παιδιά όπου νά 'ναι θα γίνει πραξικόπημα. Οι Γάλλοι κριτικοί βλέπουν την ταινία και το βραβείο και την καλούν να εγκαινιάσει το Διεθνές Φεστιβάλ του Νέου Κινηματογράφου που γίνεται στην πόλη Ιέρ, στη Νότια Γαλλία κοντά στις Κάννες, μια βδομάδα νωρίτερα από το δικό της φεστιβάλ. Πότε λέτε; Την 21η Απριλίου του 1967!
Το πρωί τα τανκς της Χούντας κατεβαίνουν στο κέντρο της Αθήνας να την καταλάβουν, το βραδάκι τα βλέπουμε να ξανακατεβαίνουν στη ταινία μου! Πάνω από 50 δημοσιογράφοι έχουν συγκεντρωθεί έξω από την αίθουσα με κάμερες και μικρὀφωνα. Όλοι νόμιζαν πως μόλις ήρθα από την Ελλάδα και θέλαν να μάθουν τι έγινε ακούγοντας την απίστευτη είδηση: στη δημοκρατική Ευρώπη, σε μια χώρα-μἐλος του Συμβουλίου της Ευρώπης κάποιοι άγνωστοι, ασἠμαντοι, αγράμματοι συνταγματάρχες καταλαμβἀνουν την εξουσία και κάνουν φασιστική Δικτατορία! Τι είχε συμβεί; Έπρεπε να απαντήσω στους δημοσιογράφους που με περίμεναν καθώς και σ΄αυτούς που με περίμεναν στις Κάννες. Έσπευσε και το εκεί Φεστιβάλ να οργανώσει μια τιμητική προβολή. Ίσως είμαι ο πρώτος, λόγω συγκυρίας, που μίλησε για το Πραξικόπημα. Αυτά που είπα πέρασαν στον παγκόσμιο τύπο, δἰκτυα, τηλεοπτκά και ραδιοφωνικά.
Μέρος δεύτερο
Θα σας πω τι είχε συμβεί, Χωρίς να επαναλάβω αυτά που θα ακούσετε κατά κόρον αυτές τις μέρες. Την κατάργηση του νόμιμου πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, την Αποστασία των Παπανδρεϊκών, τις γιγαντιαίες διαδηλὠσεις - όπου σήκωναν όχι τον ίδιο τον Παπανδρέου, αλλά το αυτοκίνητο ολόκληρο στα χέρια! Θα σας πως αυτά που γνώρισα για την ταινία που γύρισα και που μετέδωσε η γαλλική Τηλεόραση (και η ελληνική). Γιατί έγινε το Πραξικόπημα, η Χούντα και η Δικτατορία. Φυσικά έπρεπε να πάω στην Ουάσιγκτον και στο Ώστιν του Τέξας όπου βρίσκονταν ο υπεύθυνος. Για μια έρευνα με την βοήθεια δύο πολύτιμων δημοσιογράφωντ, του Ηλία Δημητρακόπουλου, και του Αλέξη Παπαχελά με τα απόρρητα έγγραφα του Λευκού Οίκου που είχε συγκεντρώσει (ήταν 6 χρονών όταν έγινε το χουντικό πραξικόπημα και σήμερα είναι διευθυντής της Καθημερινής).
Ένα ήταν το κλειδί: ο υπουργός για την Διεθνή Ασφάλεια των ΗΠΑ δίπλα στον Πρόεδρο Τζόνσον, ονόματι Ουόλτερ Ρόστοβ. Αυτός δηλαδή που ανέθεσε στη CIA να κάνει το πραξικόπημα, με τους Έλληνες πράκτορές της στην Ελλάδα... Τον πήρα στο τηλέφωνο από το Παρίσι. Έκανε το λάθος να δεχτεί να μου δώσει συνέντευξη. Δεν ήξερε τον θησαυρό που είχα στην τσέπη μου. Την αλληλογραφία του με τον Πρόεδρο Τζόνσον με το ερώτημα: Πραξικοπημα των Κολονέλων ή βασιλική κυβέρνηση των Στρατηγών;
Και βρέθηκα με το συνεργείο μου στο Ώστιν του Τέξας, στο Πανεπιστήμιο όπου δίδασκε Γεωπολιτική. Ο Ουώλτ Ρόστοβ ειχε ήδη οργανώσει δύο σημαντικά πραξικοπήματα, ἐνα στην Ινδονησία κατά του Προέδρου Σουκάρνο και ένα στη Βραζιλία γιατί δεν του άρεσε ο εκλεγείς Πρόεδρος. Στις ερωτήσεις μου άρχιζε με «πού να θυμάμαι, έχει περάσει τόσος καιρός...». Του εβγαζα το ένα έγγραφο μετά το άλλο, «Α, έχει την υπογραφή μου!. Ε, βέβαιαα δεν μπορώ να το αρνηθώ».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ρόστοβ έίχε να κάνει με την Ελλάδα. Πριν πάω να τον δω, διάβασα όλα του τα βιβλία. Παλιά καραβάνα των μυστικών υπηρεσιών, είχε εφεύρει το θεώρημα «ελληνική φόρμουλα» (the Greek Formula), που λέει: «σε χώρες με ισχυρά αριστερά κινήματα, θα πρέπει να τους επιτρέψουμε να έχουν μια συμβολική συμμετοχή στη Βουλή, μἐχρι 9 με 10 % για μην περνάνε στην παρανομία και τους χάνουμε. Και θα δείχνουμε παρἀλληλα ότι σεβόμαστε τις δημοκρατικές διαδικασίες. 10 % ήταν η Αποχή από τις εκλογές του 1946, στην Ελλάδα και όλα τα νούμερα που ἐκανε η Αριστερά στην Ελλάδα. Όταν τους ξέφυγε και έγινε αξιωματική αντιπολίτευση, ο Ρόστοβ εφάρμοσε τη «Βία και τη Νοθεία» και επανήλθαμε στο 10 % (περιττό να σας πω ότι είδα με τα μάτια μου και τη «Βία και τη Νοθεία», αλλά αυτά για άλλη φορά).
Μέρος τρίτο
Πὠς φτάσαμε στην αποφράδα 21η Απριλίου. Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι επικίνδυνη γιατί -κατά τον Ρόστοβ- ο Ανδρέας Παπανδρέου θα βάλει τη χώρα στο παραπέτασμα. Στο μεταξύ, ο Πρόεδρος Νάσερ της Αιγύπτου, από τον Μάρτιο κιόλας, αρχίζει να δηλώνει ότι θα ρίξει τους Ισραηλινούς στη θάλασσα και συνέχεια στέλνει στρατεύματα στην ἐρημο του Σινά. Ο κίνδυνος ανάφλεξης πολέμου είναι σοβαρός και μάλιστα με συμμετοχή των Σοβιετικών του Χρουστσόφ, ο οποίος κατασκευάζει στον Νείλο το Φραγμα του Ασουάν και έχει 10.000 εκπαιδευτές στον αιγυπτιακό στρατό. Η βοήθεια των Αμερικανών στο Ισραήλ είναι απαραίτητη, αλλά οι μόνες βάσεις, μη μουσουλμανικές, που έχουν στην περιοχή είναι οι ελληνικές. Δεν θα τις έχουν αν κερδίσει τις προσεχείς εκλογές ο Ανδρέας. Σύσκεψη του Ρόστοβ με CIA, Στέητ Ντιπάρτμεντ και Πεντάγωνο. Οι διπλωμάτες δεν συμβουλεύουν πραξικόπημα γιατί θα υποχρεωθεί ο Βασιλιας να το αναγνωρίσει και κινδυνεύει στο μέλλον να έχει την ιδια τυχη με προηγούμενους βασιλείς, πράγμα που είναι ασύμφορο γιατί μέσω των ανακτόρων επηρεάζουμε την πολιτική κατάσταση. Το Πεντάγωνο ισχυρίζεται ότι επίκειται αμερικανο-ρωσική σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και προβλέπεται ήττα χωρίς τις ελληνικές βάσεις. Άρα πραξικοπημα μέχρι να ξεκαθαρίσει η υποθεση. Ο Ρόστοβ δίνει το Οκέι.
Αυτή η σύσκεψη είναι στο τελευταίο έγγραφο που βγάζω από την τσέπη μου. Το διαβάζει ο Ρόστοβ και κιτρινίζει. Για μια στιγμή φοβήθηκα πως θα φέρει να με συλλάβουν. Θύμωσε και είπε. «Έτσι είναι! Εγώ είπα το ναι για το Πραξικόπημα, αλλά εγώ είμαι μισθοφόρος, δεν είμαι εκλεγμἐνος και δεν έχω καμιά ευθύνη. Την ευθύνη την έχει ο Πρόεδρος». Ακριβώς έτσι είναι και στην ταινία.