Ας παίξουμε το παιχνίδι των ερωτήσεων... Πολλοί ρωτάνε:
1. Εχουμε Ορυκτό Πλούτo;
Ναι έχουμε, με τη διαφορά ότι δεν είναι a priori πλούτος, δεν είναι σεντούκι με χρυσά νομίσματα. Τα κοιτάσματα είναι εκεί και περιμένουν, όμως απαιτούνται πολλές προϋποθέσεις για να σου δώσουν έστω και το ελάχιστο κέρδος. Η αλήθεια είναι ότι η έρευνα και η εξόρυξη των κοιτασμάτων απαιτεί χρόνο, χρήμα, ενέργεια, τεχνογνωσία, βαρύ μηχανολογικό εξοπλισμό και επιχειρηματικό ρίσκο. Και φυσικά ανθρώπους και επιχειρήσεις με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εντούτοις, αν αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, αν η όλη διαδικασία πραγματοποιηθεί ορθολογικά και προλαμβάνοντας μη αναστρέψιμες βλάβες στο περιβάλλον αλλά και την κοινωνική συνοχή, η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τον τόπο μας. Και επιπλέον, να προσφέρει ικανά κέρδη στους δικαιούχους/εκμεταλλευτές.
2. Ποια η αξία του Ορυκτού μας Πλούτου;
Είναι μεγάλη και μάλιστα αν ληφθεί υπόψιν και το δυναμικό των υδρογονανθράκων ακόμη μεγαλύτερη, εντούτοις για πολλούς λόγους δε μπορεί να αποτιμηθεί με έναν αριθμό. Η Ελλαδίτσα μας όντως διαθέτει Ορυκτό Πλούτο αλλά και αξιοποιήσιμη γεωπολιτική θέση. Με βάση τα αποθέματα και το μεταλλικό περιεχόμενο σε βασικά και πολύτιμα μέταλλα (χρυσό, άργυρο, αλουμίνιο, χαλκό, μόλυβδο και ψευδάργυρο, νικέλιο κλπ.) αλλά και τα λοιπά της κοιτάσματα (λιγνίτες, λευκόλιθοι, χρωμίτες, βιομηχανικά ορυκτά, μάρμαρα κ.α.), η Χώρα μας είναι από τις πλουσιότερες κοιτασματολογικές περιφέρειες της Ευρώπης. Μια Ευρώπη που χρειάζεται ετησίως περισσότερους από 3 δισ. τόνους Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΟΠΥ) από τις οποίες εισάγει το 70%! Σε μια Ευρώπη λοιπόν που θα μπορούσαμε να πλειοδοτήσουμε δημιουργώντας «παραγωγική νησίδα» στον συγκεκριμένο τομέα ορυκτού πλούτου. Να το πω απλά, θα μπορούσαμε να έχουμε το πάνω χέρι, να έχουμε επιτέλους ένα διαπραγματευτικό χαρτί απέναντι στους κατά τα άλλα ισχυρότερους εταίρους!
3. Έχουμε δημόσια έσοδα από τον Ορυκτό μας Πλούτο;
Τα κατεξοχήν δημόσια έσοδα από μισθώματα, τέλη κλπ. που εισπράττει το ελληνικό δημόσιο είναι λιγοστά κι ακόμη διασκορπίζονται σε διάφορους λογαριασμούς χωρίς ενιαία τακτική που να επιτρέπει έστω την περιβαλλοντική αποκατάσταση των χώρων που έχουν διαταραχθεί. Κι αυτά τα λιγοστά εκατ. ευρώ προέρχονται ετησίως από τον πολλαπλώς «παρεξηγημένο» ορυκτό πλούτο, δηλ. τα λατομεία-μεταλλεία πλην υδρογονανθράκων, ενώ η παλαιότερη πρόβλεψη ότι η Ελλάδα μπορεί σε βάθος 25-30 χρόνων να έχει δημόσια έσοδα της τάξεως των 150 δισ. ευρώ από τους υδρογονάνθρακες, καθίσταται πλέον σήμερα εξαιρετικά επισφαλής! Ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για να ονειρευόμαστε το Νορβηγικό Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο (GPFG) που επενδύει (από το 1996) τα έσοδα της Χώρας από την παραγωγή υδρογονανθράκων και αερίου στη Β. Θάλασσα και διαχειρίζεται κεφάλαια ύψους άνω των 800 δισ. δολαρίων...
Λατομείο μαρμάρων στη Θάσο
4. Έχουμε Εθνική Πολιτική για την Αξιοποίηση του Ορυκτού μας Πλούτου;
Εντός του 2012 διακηρύχθηκαν οι βασικοί άξονες αξιοποίησης των ΟΠΥ της Χώρας, οι οποίοι εξειδικεύονται περαιτέρω σε επιμέρους ενέργειες και παρεμβάσεις. Βασικός στόχος είναι η διασφάλιση του εφοδιασμού της κοινωνίας μας με πρώτες ύλες αλλά παράλληλα ο εφοδιασμός αυτόν να διενεργείται σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές επιταγές και τις βασικές αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Η διακηρυχθείσα αυτή πολιτική δυστυχώς έχει μόνο ακαδημαϊκό ή αν θέλετε επικοινωνιακό χαρακτήρα και ουδεμία εφαρμογή μέχρι σήμερα ούτε καν στην επικαιροποίηση των Χωροταξικών της Χώρας. Κι αυτό κυρίως επειδή δεν έχει ακόμη θεσμοθετηθεί. Απαιτείται λοιπόν να θεσμοθετηθεί άμεσα ώστε να πάψει να αποτελεί μια απλή διακήρυξη αρχών και προθέσεων. Και εν συνεχεία φυσικά απαιτείται η υλοποίηση της πολιτικής αυτής, απαιτείται δηλαδή να διαμορφωθεί ένα απλό, ευέλικτο και εφαρμόσιμο θεσμικό πλαίσιο καθώς και ευπρόσωπες διοικητικές δομές για την υλοποίησή του.
5. Έχουμε διοίκηση για τα ζητήματα Ορυκτού Πλούτου; Έχουμε δημόσιο ερευνητικό φορέα;
Οι ΟΠΥ αποτελούν εξαιρετικά δύσκολο τομέα αδειοδότησης κι ελέγχου είτε της έρευνας είτε της εκμετάλλευσης, ακριβώς διότι εμπλέκουν ζητήματα α) προστασίας του περιβάλλοντος, ασφάλειας και δημόσιας υγείας, για τα οποία οι επιπτώσεις της εκμετάλλευσης ΟΠΥ είναι σημαντικότατες και χρήζουν δημοσίου ελέγχου τόσο πριν όσο και μετά την έναρξή τους και β) χωροταξικά ζητήματα ανταγωνισμού με άλλες χρήσεις γης, λόγω a prori χωροθέτησης αλλά και ζητήματα που αφορούν τον χαρακτήρα και το ιδιοκτησιακό του εδάφους και του υπεδάφους. Η ορθή αντιμετώπιση των ανωτέρω, απαιτεί απολύτως εξειδικευμένες δομές διοίκησης αλλά και θετικές συνέργειες μεταξύ των διοικητικών δομών (δασικών, περιβαλλοντικών, Επιθεωρήσεων Μεταλλείων κλπ). Δυστυχώς οι υφιστάμενες δομές που εξυπηρετούν αμιγώς τον τομέα είναι ελάχιστες, υποστελεχωμένες και σε μεγάλο βαθμό μη λειτουργικές. Οι «πατριωτικές» εξαιρέσεις ορισμένων, απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Οσο δε για το ΙΓΜΕ, το ΝΠΙΔ που είχε (και συνεχίζει να έχει) θεσμικό ρόλο στην έρευνα των ΟΠΥ, εντούτοις εδώ και δεκαετίες έχει παραμελήσει ουσιαστικά την πρωτογενή μεταλλευτική έρευνα, στρεφόμενο προς κοινοτικά προγράμματα με άλλες προτεραιότητες. Κατά την άποψή μας, η πρωτογενής έρευνα επί νέων πεδίων και μεταλλευτικών πόρων πρέπει να επανέλθει με στόχο τις νέες επενδύσεις και την ανάπτυξη.
[5+1]. Tι πρέπει να κάνουμε;
Καταρχάς πρέπει να το αποφασίσουμε ότι εκτός από την ανάπτυξη του Τουρισμού και όποια άλλη τομεακή μορφή, θέλουμε και την συγκεκριμένη. Μετά πρέπει να πείσουμε τους πολίτες ότι αξίζει τον κόπο. Με συγκεκριμένο πλαίσιο στοχευμένων ενεργειών εντός της ήδη διακηρυχθείσας πολιτικής. Με κατάρτιση ενός ευρέος προγράμματος ερευνών και εκμεταλλεύσεων, το οποίο να είναι εφαρμόσιμο, το δυνατόν καθετοποιημένο και με σαφώς μετρήσιμα αποτελέσματα. Και ακόμη με συγκεκριμένα win-win παραδείγματα καλών πρακτικών. Διότι, μόνο τότε θα έχουμε συνέχεια, διαφορετικά θα παραμείνουμε στο επίπεδο του κοινού λαπαλισμού. Ολοι ξέρουμε ότι ένα κακό παράδειγμα στη γεωθερμία, μας πήγε δεκαετίες πίσω. Αντιθέτως, το παράδειγμα των μαρμάρων που άντεξαν στην κρίση επιδεικνύοντας εξωστρέφεια, μπορεί να αξιοποιηθεί καταλλήλως.
Οι καιροί ου μενετοί. Τα παιδιά μας ξενιτεύονται και η επόμενες γενιές κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς εργασία, αν θέλουν να παραμείνουν στον τόπο τους.
Ο Ορυκτός Πλούτος είναι εκεί και μας καλεί. Κατά την άποψή μας, το όραμα του ιψενικού ήρωα Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν να υποτάξει τους πόρους της γης στις ανθρώπινες προσδοκίες, θα μπορούσε να έχει θετική κατάληξη τόσο για κείνον όσο και για την ανθρωπότητα..
Ο μύθος της (της φτωχής και εξαρτημένης) ψωροκώσταινας πρέπει να μπει για πάντα στο ντουλάπι της λήθης. Αρκεί να ανοίξουμε ένα παράθυρο στον Ορυκτό μας Πλούτο. Ένα παράθυρο στο μέλλον του τόπου μας..