Η αθωότητα και η ομορφιά δεν έχουν κανέναν εχθρό εκτός από τον χρόνο
Γέιτς
[Ιρλανδός ποιητής, Νόμπελ 1923]
Έχουν περάσει δύο χρόνια - 28 Φεβρουαρίου 2023 - από το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Άπλετο φως στο τι ακριβώς έχει συμβεί ακόμα δεν έχει δοθεί. Ο απόηχος εκείνης της τραγωδίας, αν και αισθητός μέχρι και σήμερα, παρουσιάζει κάποιες διαβαθμίσεις. Έτσι από τη μια, συνεχίζονται οι εκδηλώσεις συμπαράστασης προς τους συγγενείς των θυμάτων, σε κάθε μέρος της Ελλάδας μα και στο εξωτερικό˙ από την άλλη, υπάρχει κι εκείνο το κομμάτι της κοινωνίας που ναι μεν συμπάσχει, δίχως όμως να αλλάζει κάτι στην καθημερινότητα του.
Δεν είναι κάτι περίεργο, καθότι αυτό πάντα συμβαίνει μετά από ένα τραγικό γεγονός, ακόμη κι ας έχει τη μορφή εθνικής τραγωδίας. Η υπόθεση λοιπόν αυτή, ενώ έχει πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης όπου με αγωνία αναμένονται πορίσματα, αποφάσεις, συμπεράσματα, συνάμα ακολουθεί και άλλους παράδρομους, όπως πολιτικούς, δημοσιογραφικούς, κ.ά.
Ο απλός πολίτης που ενδιαφέρεται για το ζήτημα, στέκει ενεός παρακολουθώντας με προσοχή να δει για το εάν τελικά θα υπάρξει μια δικαίωση όσον αφορά τα 57 θύματα του δυστυχήματος, κυρίως νέα παιδιά. Φυσικά για τον άλλο πολίτη, εκείνον δηλαδή που δεν πολυνοιάζεται για το τι θα γίνει, το ζήτημα έχει κλείσει, μια και το θεωρεί ως ένα απλό δυστύχημα της κακιάς στιγμής, οπότε δεν βλέπει τον λόγο για τον οποίο συζητιέται μέχρι τις μέρες μας.
Η κοινή γνώμη μα και κείνη των ειδικών δείχνουν διχασμένες αμφότερα: όσοι έχασαν τη ζωή τους τη μοιραία βραδιά, την έχασαν εξαιτίας της σφοδρής σύγκρουσης, ή μήπως συνέβη και επιπλέον ανάφλεξη εξαιτίας παράνομης καύσιμης ύλης; Εύλογο ερώτημα, το οποίο σίγουρα αφορά κατά πρώτο λόγο τους συγγενείς των θυμάτων, ερώτημα που απεγνωσμένα αναζητά μια απάντηση.
Το χρονικό διάστημα που έχει περάσει από τότε, μάλλον κρίνεται – από ειδικούς εκ μέρος των συγγενών – αρκετά μεγάλο, επομένως φαίνεται αδικαιολόγητο το σκοτάδι που δυστυχώς ταλανίζει τη συγκεκριμένη υπόθεση. Και φτάσαμε την σήμερον ημέρα να μιλάμε για ειδικούς διορισμένους από την πολιτεία, και για ειδικούς διορισμένους από το περιβάλλον των θυμάτων. Η αλήθεια με άλλα λόγια οδεύει προς τεμαχισμό, ελάχιστες οι πιθανότητες να βρεθεί σώα και ακέραιη.
Παρόλα αυτά, ο υποφαινόμενος που υπογράφει το παρόν κείμενο αποφάσισε να εκθέσει την δική του οπτική, δεδομένου πως κάλλιστα θα μπορούσε να είναι ο 58ος νεκρός εκείνης της βραδιάς, αφού συχνά χρησιμοποιεί το εν λόγω δρομολόγιο, και μάλιστα με τη συνήθεια να κάθεται στο κυλικείο του τρένου. Έχει ως εκ τούτου σημασία να δούμε τα πράγματα όσο γίνεται πιο ψύχραιμα και σφαιρικά. Κι αυτό θα γίνει ξεκινώντας από τον πιο θεσμικό πολίτη, τον Πρωθυπουργό, ο οποίος τον πρώτο καιρό είχε δηλώσει ευθαρσώς πως θα διερευνηθεί το δυστύχημα στο ακέραιο. Κατόπιν όλοι θυμόμαστε, αφενός την υπόσχεσή του για την απόδοση ευθυνών όπου προκύψουν, αφετέρου την διαβεβαίωσή για την μη ύπαρξη παράνομου εύφλεκτου υλικού στην εμπορική αμαξοστοιχία.
Το θέμα ήταν φλέγον τότε, έβραζε κυριολεκτικά, οι πιο πολλοί πιθανόν φοβόντουσαν ένα ξέσπασμα της κοινωνίας μέσω της κάλπης, μια και πλησίαζαν και οι εκλογές, ωστόσο ο Πρωθυπουργός και το κυβερνών κόμμα έλαβε το 41%, άρα δεν διαφάνηκε κάποιο κόστος πολιτικό εξαιτίας του δυστυχήματος˙ κι η ζωή συνεχίστηκε θεσμικά, δίχως να ανοίξει ρουθούνι όπως λέμε στην καθομιλουμένη.
Ώσπου, μετά από δύο χρόνια, ξαναβγαίνει το θέμα στην επικαιρότητα, ύστερα από πολυπληθείς συγκεντρώσεις κόσμου σε διάφορα μέρη, ενόσω επανεξετάζονται νέα βίντεο και ηχητικά ντοκουμέντα. Αλλά εάν θέλουμε να είμαστε σώφρονες και λογικοί – που είμαστε – οφείλουμε να κάνουμε ορισμένους συλλογισμούς εν είδη υπόθεσης εργασίας.
Ο Πρωθυπουργός δεν θέλει να μαθευτεί όλη η αλήθεια; Μήπως είναι εκείνος που έστειλε στο θάνατο 57 αθώες ψυχές; Επιθυμεί να συγκαλύψει την υπόθεση, με απώτερο σκοπό κάποιο κέρδος; Άπειρα τα ερωτήματα που μπορούν να τεθούν. Προφανώς δεν ήταν καλή η άμεση αντιμετώπιση του συμβάντος, καθότι έγιναν τερατώδεις αστοχίες, όπως π.χ. το μπάζωμα, που κι αυτό μπορεί να κρύβει κάποια σκοπιμότητα -αν κι εφόσον εμπλέκεται παράνομο φορτίο καύσιμης ύλης.
Το να δαιμονοποιούμε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, όπως π.χ. τον Πρωθυπουργό, δεν είναι κάτι που θα φέρει πίσω στη ζωή τα 57 θύματα. Εάν πρέπει να γίνει κάτι, αυτό σίγουρα θα είναι το να μη μείνει κανείς στο απυρόβλητο. Οπότε, άπαντες του πολιτικού σκηνικού οφείλουν να εξεταστούν εφόσον εμπλέκονται με τον τρόπο τους σε αυτό το δυστύχημα, όπως π.χ. ο πολιτικός παράγοντας που εν είδει ρουσφετιού διόρισε τον συγκεκριμένο σταθμάρχη, κτλ.
Αλλά δεν γίνεται να μην επισημανθεί μια δήλωση του Πρωθυπουργού τότε, ο οποίος δεχόμενος πυρά περί συγκάλυψης, είχε δηλώσει απορημένος που τίθεται τέτοιο ζήτημα μια και είναι αδιανόητο να τον κατηγορούν για κάτι τέτοιο: Ναι, αλλά αυτό δεν είναι επιχείρημα! Δηλαδή το ότι κατέχει μια δημόσια θέση εξουσίας, άκρως υπεύθυνη και σοβαρή, αυτό από μόνο του δεν συνιστά άλλοθι ούτως ώστε να μην έχει προβεί σε κάτι μη νόμιμο. Σε ξένες χώρες έχουμε δει να παραιτούνται κυβερνήσεις ύστερα από ατοπήματα θεσμικά πολύ μικρότερης σπουδαιότητας.
Επομένως, καλό είναι να προχωρήσει σε βάθος η έρευνα˙ κι ενώ η κοινωνία περιμένει επίσημες απαντήσεις από την πλευρά της πολιτείας, τα ερωτήματα όλο και πολλαπλασιάζονται: Για ποιο λόγο αμέσως να μπαζωθεί ο χώρος στο σημείο του δυστυχήματος, τη στιγμή που ορισμένοι γονείς αναζητούσαν οστά των παιδιών τους; Η όποια κυβερνητική ευθύνη εξαντλείται σε μια παραίτηση υπουργού; Γιατί οι γονείς των θυμάτων και ο Πρωθυπουργός, στον αγώνα που κάνουν προκειμένου να λάμψει η αλήθεια, δεν βρίσκονται αγκαλιασμένοι πλάι-πλάι; Πώς εξαφανίστηκαν ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα χωρίς να προκληθεί σεισμική δόνηση στο κοινωνικοπολιτικό σκηνικό; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό, όπως και οι διάφορες συζητήσεις και αναλύσεις σε μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αλλά όλοι ξεχνούν, όλοι ξεχνούμε κάτι που είναι και το κρισιμότερο όλων: τα ίδια τα θύματα, τα 57 άτομα που χάθηκαν.
Με άλλα λόγια, τα 57 ανθρώπινα όντα, για τα οποία πονάνε και πενθούν οι δικοί τους άνθρωποι αληθινά, πραγματικά, σπαρακτικά, κι όχι εμείς όλοι που γράφουμε-μιλούμε-διαμαρτυρόμαστε για το χαμό τους, φαίνεται να αντιμετωπίζονται όχι ως άνθρωποι μα ως μυρμήγκια: Έχουν περιοριστεί σχηματικά σε λιλιπούτεια όντα, άνευ προσωπικότητας, τα οποία υφίστανται μονάχα για να πατήσουν επάνω τους τα παπούτσια τόσο εκείνοι που θέλουν να εκμεταλλευθούν το ζήτημα για κάποιο όφελος, καθώς και όσοι επιθυμούν να υποβαθμίσουν το συμβάν και την τραγικότητά του προκειμένου να πάψει να ενοχλεί καταλυτικά θεσμούς και πρόσωπα. Αυτό είναι το γενικό κάδρο του οποίου γινόμαστε μάρτυρες, θέλοντας και μη. Άλλωστε, και τα μυρμήγκια, απόλυτα λειτουργικά και υπάκουα εξυπηρετούν ορισμένους στόχους, υπό άκρα επαναληπτικότητα˙ το ίδιο δεν παρατηρούμε να επιτελείται και στην περίπτωση των θυμάτων;
Ναι, ας το ομολογήσουμε, η ευθύνη βαραίνει κυρίως τους κυβερνώντες τώρα, άρα είναι ευκαιρία για όποιον δεν ανήκει σε αυτούς να σηκώσει την πέτρα και να λιθοβολήσει τον εκάστοτε ένοχο, όπως είναι ευκαιρία να λησμονηθεί το γρηγορότερο καθεμιά από τις 57 ανθρώπινες προσωπικότητες ούτως ώστε να μην πλανάται δημοσίως αγκαθωτός πόνος, αμαυρίζοντας έτσι το ομαλό έδαφος της πολιτικής κανονικότητας που οπωσδήποτε πρέπει να δείχνεται προς τον λαό.
Η πολυπλοκότητα λοιπόν ενός δυστυχήματος είναι αδιαμφισβήτητη, όταν εμπλέκεται κράτος μα και 57 αθώες οικογένειες πολιτών. Τα 57 μυρμήγκια για τα οποία γίνεται εδώ λόγος είναι μια κραυγή πόνου ατομική, αυτό σπεύδω να καταθέσω. Έγιναν χώμα για όλους εμάς, όχι φυσικά για τους οικείους τους, όμως εμείς οι πολίτες που ως θεατές ατενίζουμε τραγικότητες, τις 57 ανθρώπινες ψυχές δεν επιθυμούμε και δεν μπορούμε να αρχίσουμε να τις βλέπουμε ωσάν μυρμηγκάκια που καλούνται να εξυπηρετήσουν κάποια σκοπιμότητα. Και τώρα τι; Ακόμα και μετά θάνατον ανθρωποφαγία; Πόσο μα πόσο χαμηλά έχουμε πέσει; Έχουμε μικρύνει στο ύψος ενός μυρμηγκιού μήπως;
Αντί για 57 ανθρώπους, και ο χαμός μονάχα ενός ανθρώπου – υπό τις ίδιες συνθήκες – θα έπρεπε να είναι ικανός για να κινητοποιήσει θεούς και δαίμονες προς αναζήτηση της αλήθειας, θεωρώ, δίχως να έχουν προκύψει αντίπαλα στρατόπεδα του τύπου, εκείνοι που καλύπτουν την αλήθεια και κείνοι που την βροντοφωνάζουν, κτλ. Για τέτοια ωριμότητα και σεβασμό, οφείλουμε να μιλάμε στην εποχή που ζούμε. Δεν συμβαίνει αυτό όμως. Φλυαρούμε και φωνασκούμε, όλοι όλων των στρατοπέδων, διψώντας τάχα μου για διαφάνεια, αλλά τα 57 πρόσωπα στέκονται στη σκιά, στη σιωπή, στο περιθώριο, καθότι δεν σείεται η γη πάνω στην οποία ζούμε και αναπνέουμε και πάνω στην οποία λέμε ότι έχουμε θεσμούς και δημοκρατία και νόμους κτλ.
Ανθρωπιά έχουμε;
Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο τρόπος που μας αντιμετωπίζει η ζωή είναι ένας ανελέητος καθρέφτης του τρόπου που εμείς αντιμετωπίζουμε τη ζωή. Δεν ξέρω αν ισχύει, αλλά ο Καβάφης είναι σαν να έγραψε μετά τα Τέμπη, όταν λέει πως, « κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,/τούτο προσπάθησε τουλάχιστον/όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις/μες την πολλή συνάφεια του κόσμου,/μες στες πολλές κινήσεις και ομιλίες».