Εκατό μέρες. Τρείς μήνες. Τόσο παραδοσιακά έχει μια κυβέρνηση για να αποδείξει την αξία της, ειδικά στους εξωτερικούς παρατηρητές.
Θυμάστε πως ήταν η ζωή πριν το 2008-10; Όταν αντιμετωπίζαμε με χιούμορ, και όχι θυμό και ειρωνεία ο ένας τον άλλο; Όταν ακόμα μπορούσαμε να ονειρευόμαστε; Όταν δεν μεταναστεύαμε μαζικά. Και γιατί να μην ήμασταν ευτυχισμένοι; Αφού υιοθετήσαμε ένα νόμισμα πολύ ακριβό για εμάς (για οποιονδήποτε εκτός Γερμανίας), οι αγορές μας έδωσαν μια δεκαετία ελευθέρας. Μπορούσαμε να δανειζόμαστε όσο θέλαμε, χάρη στο καινούριο νόμισμα και τα πολύ χαμηλά επιτόκια του. Και, ξάφνου μια χειμωνιάτικη μέρα του 2010… βγάλαμε μόνοι μας τα άπλυτα μας στη φόρα. Το έλλειμμα τεράστιο. Ο πρωθυπουργός δήλωνε αδυναμία να διαχειριστεί ένα τόσο διεφθαρμένο λαό και ζήταγε βοήθεια απεγνωσμένα. Οι αγορές ρώτησαν διακριτικά τη Γερμανία: καλύπτετε τα χρέη της Ελλάδας; Όταν η Ανγκέλα Μέρκελ, γελώντας, απάντησε εμφατικά «Nein», οι αγορές έκριναν ότι η χώρα αδυνατεί να πληρώσει τα χρέη της, της απέκλεισαν τη δυνατότητα να τα αναχρηματοδοτήσει και η σύγχρονη Οδύσσεια ξεκίνησε. Μια Οδύσσεια απώλειας δημοκρατίας, φτώχιας, απογοήτευσης, άρρωστου λαϊκισμού, μετανάστευσης.
Το αφήγημα έχει πλέον αλλάξει. Στην προσπάθεια της η απερχόμενη κυβέρνηση να πείσει το λαό για την επιτυχία της, κατάφερε και έπεισε κάποιους από τις αγορές ότι η Ελλάδα επιτέλους μεταρρυθμίζεται. Η προοπτική μιας νέας κυβέρνησης τράβηξε ακόμα περισσότερο τα μάτια των επενδυτών. Τα επιτόκια δανεισμού πέφτουν κάτω από το 2% για 10 χρόνια, η ανάπτυξη παίρνει μπρός, έστω και σιγά, η ανεργία έχει ήδη υποχωρήσει 10% από το 2015 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ενώ το ελληνικό χρηματιστήριο έχει καλύτερη απόδοση από τους περισσότερους παγκόσμιους δείκτες. Το πώς επιτεύχθηκε το υπερ-πλεόνασμα δεν έχει σημασία για τους επενδυτές, που κοιτάζουν το αύριο και όχι το μεθαύριο.
Όμως αυτή η μεταστροφή των αγορών δεν είναι παντοτινή. Όπως άλλαξαν άποψη το 2010 έτσι και πάλι μπορεί να ξανά αλλάξουν.
Για την Ελλάδα, οι εκατό επόμενες μέρες, ίσως είναι οι κρισιμότερες της σύγχρονης ιστορίας της. Τα επινίκια θα κρατήσουν μια εβδομάδα για την καινούρια κυβέρνηση της χώρας. Τουλάχιστον τόσο θα χρειαστεί για να ξέρουν οι καινούριοι υπουργοί και ο πρωθυπουργός τι έχουν να αντιμετωπίσουν. 93 ημέρες λοιπόν.
Τι θα ξέρουμε μέχρι να τελειώσει ο Σεπτέμβρης; Τι λένε οι αγορές για την επόμενη κυβέρνηση. Μια τελευταία ευκαιρία, ή μια δεκαετία ακόμα χαμένη; Αξίζει να γυρίσουν όσοι έφυγαν από τη χώρα, ή πρέπει να πακετάρουν και οι επόμενοι;
Ιδού λοιπόν οι 8+1 προκλήσεις για τον Κυριάκο Μητσοτάκη μέχρι την αρχή του Οκτώβρη:
Η έξωθεν καλή μαρτυρία
1. Οι αγορές. Η Ελλάδα είναι ακόμα μια εξαρτημένη χώρα. Ο σημαντικότερος δείκτης μελλοντικών εξελίξεων είναι τα επιτόκια δανεισμού. Παρά την όποια διάθεση της ΝΔ, ο κ. Μητσοτάκης γνωρίζει ότι δεν πρέπει να σπάσει το αφήγημα της προηγούμενης κυβέρνησης που έριξε σημαντικά τα επιτόκια. Οι αγορές πρέπει να πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι πραγματικές και η ανάπτυξη θα έχει συνέχεια. Η Ελλάδα βρσίκεται οριακά στο να έχει χαμηλότερα CDS (επιτόκια ασφάλισης) από την Ιταλία. Αυτό θα είναι σημαντικότατο γεγονός για τις αγορές, καθώς έχει σημασία να μην είναι η χώρα ο αδύναμος κρίκος, και οι Ευρωπαίοι να επικεντρωθούν στην λαϊκίστικη Ιταλική κυβέρνηση. Δεν βγάζεις τα άπλυτά σου στην φόρα. Ο μόνος που έσπασε αυτό τον κανόνα ήταν ο Γ. Παπανδρέου, με ιστορικές συνέπειες για τη χώρα.
2. Οι Ευρωπαίοι. Το Eurogroup θα παρακολουθεί στενά και σε αντίθεση με τις αγορές γνωρίζει ότι πολλές μεταρρυθμίσεις νομοθετήθηκαν αλλά δεν υλοποιήθηκαν. Δεν αντιτίθεται σε μείωση φόρων, ειδικά εταιρικών, αλλά, και παρά τη θετική διάθεση που θα έχει απέναντι στον κ. Μητσοτάκη, η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να αποδείξει γρήγορα ότι μπορεί να κόψει έξοδα και να είναι αποφασιστική με τα κόκκινα δάνεια.
3. Η ισχύς του νόμου. Στην Ελλάδα ο νόμος συχνά αναστέλλεται ή διαστρεβλώνεται από ισχυρές μειοψηφίες ή μεμονωμένα συμφέροντα. Εάν οι Έλληνες, οι ξένοι, και οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές δεν δουν γρήγορα δείγματα ότι ο νόμος είναι ισχυρός και ισόπεδος για όλους, τότε οι όποιες επενδύσεις θα είναι βραχυπρόθεσμες και οι επενδυτές περισσότερο κοράκια παρά συνεργάτες για το μέλλον.
Η Βουλή
4. Η κοινοβουλευτική του ομάδα. Αυτό είναι πάρα πολύ κρίσιμο. Η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα να κηρύξει έκτακτες εκλογές το Σεπτέμβριο του 2015 ήταν τακτικά τέλεια. Οι εκλογές έγιναν με λίστα, και η κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν συμπαγής, δίνοντας του την ευκαιρία να περάσει πολλά νομοσχέδια που θα ήταν δύσκολο με βουλευτές που έχουν αυτοπεποίθηση και δύναμη στις περιφέρειες τους. Είναι δύσκολο η σημερινή ομάδα του κ. Μητσοτάκη να παραμείνει τόσο συμπαγής. Ιστορικά, μπροστά σε δύσκολα πολυνομοσχέδια, κανονικές κοινοβουλευτικές ομάδες τείνουν να έχουν διαρροές.
5. Οι συνεργασίες στη Βουλή. Την ώρα που γραφόταν αυτές οι λέξεις, η Χ.Α. δεν έμπαινε στη Βουλή, και η ΝΔ με το ΚΙΝΑΛ είχαν μαζί 180 βουλευτές, έναν παραπάνω μόλις από ότι χρειάζεται για εκλογή Προέδρου. Η πλειοψηφία αυτή θα είναι δύσκολη. Η πλειοψηφία για την κατάργηση της απλής αναλογικής, που θα απαιτήσει το Βελόπουλο και το Βαρουφάκη, χωρίς καμία διαρροή (προσέξτε την ΚΟ του Βαρουφάκη, δεν θα κρατηθεί εύκολα συμπαγής) είναι εξαιρετικά δύσκολη. Το ΚΙΝΑΛ θα κλωτσήσει με την κατάργηση του Ασύλου και μπορεί να απαιτήσει ανταλλάγματα για να συμφωνήσει σε εκλογή ΠτΔ.
Το μη ευνοϊκό περιβάλλον
6. Η χαμηλότερη παγκόσμια ανάπτυξη. Εξαιτίας των πολιτικών του Ντ. Τράμπ, η παγκόσμια ανάπτυξη έχει ρίξει σημαντικά ρυθμούς. Η Ευρώπη πρακτικά έχει μείνει στάσιμη, ειδικά στις εξαγωγές. Η Κίνα προσπαθεί να περάσει σε μια καταναλωτική οικονομία, γεγονός που την κάνει πιο αυτάρκη και με λιγότερες ανάγκες εισαγωγών. Η υπερ-ανάπτυξη που θέλει η νέα κυβέρνηση δεν θα είναι εύκολη κοντά στο τέλος του παγκόσμιου οικονομικού κύκλου.
7. Η φυγόκεντρη Ευρώπη. Οι συσχετισμοί στην Ευρώπη δεν είναι θετικοί. Το Ευρώ εξακολουθεί να είναι πολύ ευάλωτο και η τραπεζική ένωση δεν φαίνεται να ολοκληρώνεται. Σε αντίθεση με ότι πιστεύουν σήμερα οι αγορές, η επιλογή της Κρ. Λαγκάρντ για τη διαδοχή του Μάριο Ντράγκι δεν θα είναι μακροπρόθεσμα θετικό γεγονός. Για τη θέση χρειάζεται υψηλού επιπέδου οικονομολόγος. Ένας πολιτικός, όπως η Λαγκάρντ θα κοιτάξει να ισορροπήσει, όχι να τρομάξει τις αγορές να μην επιτεθούν στην Ιταλία. Η επιλογή της Ούρσουλα Φ.Ν. Λάιεν, επίσης είναι επισφαλής, καθώς θα μιλάμε για έναν ακόμα διαδικαστικό πολιτικό εκεί που απεγνωσμένα απαιτούνται ηγέτες. Η Άνγκελα Μέρκελ ασθενεί, και έχει χάσει επιρροή, ενώ ο Μακρόν ακόμα προσπαθεί να πείσει το εσωτερικό. Η Βρετανία φεύγει και οι περιφερειακές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μάλλον αφαιρούν επιχειρήματα για περεταίρω ένωση, παρά προσθέτουν.
Τα εσωτερικά
8. Η ασφάλεια. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει διάχυτο το συναίσθημα στην Ελλάδα, ότι η εγκληματικότητα αυξάνεται. Οι συλλογικότητες που απειλεί ο κ. Μητσοτάκης να «τελειώσει» θα τον προκαλέσουν από την πρώτη μέρα. Η επιλογή του Μ. Χρυσοχοίδη για το Υπ. Προστασίας του Πολίτη είναι εξαιρετική επιλογή, και τα βραχυπρόθεσμα κέρδη πολλά. Όμως η ιστορία δείχνει ότι η ασφάλεια δεν κερδίζεται με απευθείας επίθεση αλλά, με κάποιο τρόπο, με εκρίζωση των αιτιών της εγκληματικότητας. Αυτό απαιτεί ευημερία της κοινωνίας.
8+1. Οι ίδιες του οι υποσχέσεις. Ο κ. Μητσοτάκης έχει υποσχεθεί μείωση της φορολογίας, ουσιαστικά βασιζόμενος στο ότι θα πείσει τους Ευρωπαίους να μειώσει τα πρωτογενή πλεονάσματα. Όσο και να τον συμπαθούν, αυτό δεν είναι κάτι που θα δωθεί απλά, αλλά θα χρειαστεί απτά στοιχεία ότι το πολιτικό του μείγμα επιτυγχάνει. Κοινώς, πρώτα θα πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να μειώσει έξοδα, να κόψει την παράλογη γραφειοκρατία δεκαετιών και να αυξήσει την ανάπτυξη, πριν το Eurogroup δώσει έγκριση για μείωση των πλεονασμάτων.
Εύχομαι επιτυχία στη νέα κυβέρνηση. Όχι μόνο γιατί είναι η τελευταία μας ευκαιρία να γυρίσουμε την παρτίδα. Αλλά γιατί, σαν Έλληνας του εξωτερικού που θέλει κάποια στιγμή να γυρίσει στην πατρίδα του, πολύ φοβάμαι ότι είναι η τελευταία δικιά μου ευκαιρία…