Ο όρος «αδέσποτο» ζώο είναι ανθρώπινος, με αντίθετό του το «δεσποζόμενο». Αυτός ο διαχωρισμός δηλώνει καθαρά ότι έχουμε επιλέξει να βλέπουμε κάποια ζώα που ζουν γύρω μας, με μόνη ιδιότητά τους το ότι «δεν ανήκουν σε κανέναν». Ασφαλώς μιλάμε για ζώα που έχουν μακραίωνη σχέση με τον άνθρωπο, σε ένα πλαίσιο εργασίας, εκμετάλλευσης ή συντροφιάς. Γιατί, όμως, θα έπρεπε (εμμονικά σχεδόν) αυτά να ανήκουν σε κάποιον, να είναι ιδιοκτησία του;
Μη ανήκοντας σε κανέναν, τα αδέσποτα ζώα υποβιβάζονται από εμάς σε μια κατηγορία που οφείλει να «απολογείται» για την παρουσία της, χωρίς ποτέ να πείθει. Συγκαλύπτουμε ασφαλώς ότι τα ζώα αυτά βρίσκονται εκεί ακριβώς λόγω του ανθρώπου, που δεν στειρώνει τα «δεσποζόμενα» και πετάει τα μωρά τους, που αγοράζει ζώα για δώρα και τα εγκαταλείπει όταν τα βαρεθεί ή όταν γεράσουν, που καταλαμβάνει με μανία κάθε σπιθαμή ελεύθερου χώρου και εκδιώχνει ό,τι τον ενοχλεί.
Άραγε, γιατί δεν σκεφτήκαμε ποτέ να τα αποκαλούμε «ελεύθερα», δίνοντάς τους έτσι και λίγο σεβασμό παραπάνω, εμείς οι, υπό πολλές έννοιες, ανελεύθεροι;
Τα αδέσποτα ζώα των πόλεων τοποθετούνται σε ένα γενικό φάσμα θεώρησης που εκτείνεται από την απειλή έως τη λύπηση. Σε αυτό το φάσμα δεν περιλαμβάνονται νηφάλια τα δικαιώματά τους, παρά τη σχετική νομοθεσία. Το θεμελιώδες δικαίωμά τους να υπάρχουν, να προστατεύεται η ζωή τους ως άξια να βιωθεί, έχει πολύ δρόμο να διανύσει για να εμπεδωθεί ως αυτονόητο.
Αν δώσεις στον εαυτό σου τη χαρά να γνωρίσει ένα ελεύθερο ζώο συντροφιάς το πιθανότερο είναι να διαπιστώσεις την ανάγκη του για ασφάλεια και τρυφερότητα και την αμέτρητη χαρά που έχει να σου προσφέρει. Αν καταφέρεις να το δεις μέσα από τη δική του εμπειρία και όχι τη δική σου κατασκευή για αυτό, θα διαπιστώσεις ότι οι έννοιες «αδέσποτο», «βρώμικο», «άσχημο», «μπάσταρδο» κλπ., δεν υπάρχουν. Δεν τις καταλαβαίνει. Δεν καταλαβαίνει καμία έννοια η οποία συγκρούεται με τις νευρώσεις μας ή το όφελός μας. Αυτά είναι δικά μας προβλήματα. Τα δικά του προβλήματα είναι η πείνα, η δίψα, η κακοποίηση, τα ατυχήματα, οι αρρώστιες, η μοναξιά και το κρύο. Είναι η αντίληψή μας ότι τη μια μέρα έχουμε δικαίωμα να παίζουμε μαζί του και την επόμενη να το πετάμε σε έναν γκρεμό. Έτσι, για πλάκα. Είναι η ιδεοληψία μας ότι η στείρωση είναι αφύσικη αλλά ότι είναι πολύ φυσικό να πετάμε τα βρέφη ζωντανά στον κάδο των σκουπιδιών ή σε ερημιές. Για να μην ενοχλούν, φυσικά.
Όπως κάθε ένας που παίρνει το μέρος του αδύναμου, οι άνθρωποι που φροντίζουν τα ζώα των πόλεων τα συντροφεύουν λίγο ή πολύ σε ένα ιδιότυπο περιθώριο. Βρίσκονται σε μια διαρκή μάχη με την άγνοια, το φόβο και, κυρίως, την αδιαφορία των πολλών. Αναλαμβάνουν ένα έργο που πάντα τους υπερβαίνει - έργο που θα έπρεπε να επιτελεί η Πολιτεία με δόξα και τιμή - και ταυτόχρονα λοιδωρούνται, εκφοβίζονται και συχνά απομονώνονται από τους γείτονες. Γιατί, αλήθεια, θεωρείται τόσο ανώτερο να βοηθάς με συνδρομές τη διάσωση ενός σπάνιου είδους της Ασίας, χωρίς να λερώνεις τα χέρια σου για αυτό, από το να πιάνεις ένα εξαθλιωμένο σκύλο όλο πετσί, κόκαλα και ψώρα και να τον πηγαίνεις στο γιατρό; Ή από το να ανοίγεις το σπίτι σου σε μια γάτα τυφλή, γριά ή ανάπηρη; Γιατί όσο πιο μακριά μας βρίσκεται το πρόβλημα τόσο πιο καλά.
Σε όλες τις υπάρξεις που βάζουμε στο περιθώριο των κοινωνιών μας, φαίνεται πεντακάθαρα το χάσμα μεταξύ του πολιτισμού που έχουμε και του πολιτισμού που διαδίδουμε ότι έχουμε. Η γεφύρωση αυτού του χάσματος ίσως μας σώσει από τον εαυτό μας, ίσως και από την παρακμή μέσα στην οποία επελαύνουν τα πιο σκοτεινά στοιχεία της συλλογικής μας ζωής.