Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου αναλαμβάνει, για πρώτη φορά, κεντρικό ρόλο στη δυνατότητα αποκλεισμού κόμματος από την εκλογική διαδικασία, σε περίπτωση που συγκεκριμένα μέλη του έχουν καταδικαστεί σε κάθειρξη για σειρά αδικημάτων που σχετίζονται με το δημοκρατικό πολίτευμα και την δημόσια τάξη (εγκληματική οργάνωση).
Ουσιαστικά δε -επίσης για πρώτη φορά- το Ανώτατο Δικαστήριο θα κληθεί να μπει στην ουσία του ελέγχου κι όχι να διενεργήσει, το αρμόδιο Α’ Τμήμα, έναν τυπικό έλεγχο των προϋποθέσεων συμμετοχής στις εκλογές.
Η διάταξη που θα φέρει, όπως όλα δείχνουν, η κυβέρνηση στην Βουλή την επόμενη εβδομάδα (κι εφόσον δεν υπάρξουν αλλαγές):
-βάζει για πρώτη φορά στο “παιχνίδι” του ουσιαστικού ελέγχου των προϋποθέσεων για την κάθοδο στις εκλογές ενός κόμματος ή ενός συνασπισμού κομμάτων
-βάζει στο τραπέζι τη δυνατότητα αποκλεισμού ενός κόμματος ενώ το Σύνταγμα αναφέρεται μόνο σε κωλύματα φυσικών προσώπων
-δεν αναφέρεται σε αμετάκλητες καταδίκες μελών του κόμματος (όπως αναφέρει το Σύνταγμα), αλλά γενικώς σε καταδίκες
-θέτει αόριστα το όρο “πραγματική ηγεσία” του κόμματος, κάτι που ουσιαστικά είναι πολύ δύσκολο να αποδειχτεί, αφού προφανώς θα υπάρχει ένα πρόσωπο που θα ισχυρίζεται ότι πράγματι ηγείται του κόμματος ακόμα κι αν είναι “αχυράνθρωπος”
Δυνατότητα αποκλεισμού κόμματος: Η διάταξη
Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας η εν λόγω διάταξη που έχει σταλεί στα κόμματα, αναφέρει:
Η παράγραφος 1 του άρθρου 32 του ΠΔ 26/2012, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 29 του ν. 4648/2019, τροποποιείται ως ακολούθως:
«Στις βουλευτικές εκλογές λαμβάνουν μέρος είτε συνδυασμοί υποψηφίων ενός μόνο κόμματος είτε συνδυασμοί συνασπισμού περισσότερων του ενός συνεργαζόμενων κομμάτων είτε συνασπισμοί ανεξάρτητων υποψηφίων είτε μεμονωμένοι υποψήφιοι.
Για την κατάρτιση συνδυασμού θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) Το κόμμα να έχει ιδρυθεί νόμιμα.
β) Ο πρόεδρος, ο γενικός γραμματέας, τα μέλη της διοικούσας επιτροπής και ο νόμιμος εκπρόσωπος του κόμματος να μην έχει καταδικασθεί: βα) σε κάθειρξη για τα αδικήματα των κεφαλαίων 1-6 του Δεύτερου Βιβλίου του Ποινικού Κώδικα, ή ββ) σε οποιαδήποτε ποινή για εγκλήματα του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα που επισείουν την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, ή βγ) σε ισόβια κάθειρξη για κάθε άλλο αδίκημα.
γ) Η οργάνωση και η δράση του κόμματος να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Για την αξιολόγηση της συνδρομής της προϋπόθεσης αυτής λαμβάνεται, ιδίως, υπ’ όψιν τυχόν καταδίκη μελών του κόμματος ή της πραγματικής ηγεσίας του στα αδικήματα του προηγούμενου εδαφίου.
Στην περίπτωση συνασπισμού κόμματος οι ανωτέρω προϋποθέσεις θα πρέπει να συντρέχουν για καθένα από τα κόμματα που απαρτίζουν τον συνασπισμό.
Μετά το τέλος της παραγράφου 1 του άρθρου 35 του ΠΔ 26/2012, προστίθεται νέο εδάφιο ως ακολούθως:
«Στην περίπτωση κατά την οποία το Α’ Τμήμα του Αρείου Πάγου κρίνει ότι συντρέχει η περίπτωση (γ) της παράγραφος 1 του άρθρου 32 για τον αποκλεισμό από τις εκλογές κόμματος ή συνασπισμού κομμάτων, το ζήτημα παραπέμπεται αμελλητί στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου που αποφαίνεται εντός δύο (2) ημερών από την παραπομπή».
Δυνατότητα αποκλεισμού κόμματος: Διαφωνίες
Πέραν των τοποθετήσεων των πολιτικών κομμάτων, που αφενός ομονοούν ως γενικό αφήγημα στον αποκλεισμό νεοναζιστικών μορφωμάτων, αλλά αφετέρου διατυπώνουν επιμέρους διαφωνίες για τη διατύπωση ή καταθέτουν δικές τους προτάσεις, είτε δημοσίως, είτε ιδιωτικώς, πολλοί νομικοί εκφράζουν προβληματισμούς που εδράζονται σε δυο ζητήματα:
α) Τη συνταγματικότητα μιας τέτοιας διάταξης, γενικής και αόριστης στον αποκλεισμό κόμματος και όχι φυσικών προσώπων που -μάλιστα- δεν έχουν καταδικαστεί αμετάκλητα, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα.
β) Τη δυνατότητα πρακτικής εφαρμογής της διάταξης και κυρίως αν αυτή θα φέρει το αποτέλεσμα που επιδιώκει, ή θα αντίθετα θα γιγαντώσει τα συγκεκριμένα μορφώματα, όπως άλλωστε έγινε όταν αποκλείστηκε από τις τηλεοπτικές οθόνες η Χρυσή Αυγή και με αυτό το επιχείρημα, δημιούργησε τεράστιο ρεύμα ως “αντισυστημικό κόμμα”.
Ο καθηγητής Βλαχόπουλος
Υπέρ της ρύθμισης αυτής έχει ταχθεί ξεκάθαρα ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος, ο οποίος με αρθρογραφία του είχε επιχειρηματολογήσει -ως παρότρυνση προς την κυβέρνηση- στην κατεύθυνση νομοθέτησης μιας τέτοιας διάταξης.
Στην ίδια εφημερίδα (Καθημερινή) σε ανύποπτο χρόνο, ο καθηγητής Σπύρος Βλαχόπουλος αφού ξεκαθαρίζει πως “δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κάθοδος νεοναζιστικών μορφωμάτων με οποιαδήποτε ονομασία στις εκλογές και, ακόμη περισσότερο, η υπερψήφισή τους αποτελεί ένα από τα πιο μελανά σημεία μιας δημοκρατίας” αντιτείνει πως “…το ισχύον Σύνταγμα του 1975 δεν προβλέπει τη δυνατότητα απαγόρευσης πολιτικών κομμάτων. Η απαγόρευση, με δικαστική απόφαση, των πολιτικών κομμάτων «των οποίων η δράσις τείνει εις ανατροπήν του ελευθέρου δημοκρατικού πολιτεύματος» προβλεπόταν στο κυβερνητικό σχέδιο Συντάγματος, αποσύρθηκε όμως ύστερα από τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης. Άρα, ο συντακτικός νομοθέτης αντιμετώπισε το θέμα της απαγόρευσης των πολιτικών κομμάτων και συνειδητά απέρριψε τη δυνατότητα αυτή. Επίσης, το Σύνταγμά μας στο άρθρο 51 παρ. 3 ορίζει ότι κάποιος μπορεί να στερηθεί τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι ως συνέπεια αμετάκλητης (όχι πρωτόδικης ούτε τελεσίδικης) ποινικής καταδίκης για ορισμένα εγκλήματα”.
Ξεκαθαρίζει μάλιστα πως για να συμβεί κάτι τέτοιο απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση που θα δίνει δυνατότητα απαγόρευσης πολιτικών κομμάτων από συμμετοχή στις εκλογές. Και καταλήγει : “Συμπερασματικά: Μια δημοκρατία μπορεί να αμύνεται και με τα μέσα του ποινικού δικαίου και να τιμωρεί όσους χρησιμοποιούν τα μέσα του δημοκρατικού πολιτικού αγώνα για την τέλεση εγκληματικών πράξεων. Η ποινική καταδίκη, σε συνδυασμό με την πολιτική καταδίκη της Χρυσής Αυγής στις βουλευτικές εκλογές του 2019, ήταν η καλύτερη άμυνα της δημοκρατίας μας. Και αυτό ελπίζουμε να συμβεί και στις εκλογές του 2023”. (Διαβάστε ΕΔΩ ολόκληρο άρθρο του καθηγητή Σπύρου Βλαχόπουλου).
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Την ώρα που το Μέγαρο Μαξίμου διαμηνύει πως θα επιδιώξει την μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση, η Κουμουνδούρου, αντιπροτείνει ένα δικό της σχέδιο που θα βασίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες: η νομοθετική πρόταση να είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και να είναι σαφής για τους νεοναζί ώστε να μην ανοίγει κερκόπορτα για διευρυμένες ερμηνείες και εξίσωση του ναζισμού με οποιαδήποτε άλλη πολιτική ιδεολογία.
Όπως επεσήμαναν πηγές από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πρέπει να διασφαλιστεί ότι η νομοθετική πρόταση δεν θα «μπλοκάρει» μελλοντικά άλλες πρωτοβουλίες που δεν έχουν καμία σχέση με εγκληματικές οργανώσεις ή ναζιστική ιδεολογία.
Από την Χαριλάου Τρικούπη, επισημαίνεται ότι δεν είναι αρνητικοί επί της αρχής με τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν, πρέπει να υπάρξουν διορθώσεις, τις οποίες και έχουν καταθέσει, ώστε η ρύθμιση να είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και να μην αφήνεται κανένα περιθώριο παρερμηνειών.