Πέρασαν έξι χρόνια από τότε που ένα νέο, λίγο ασυνήθιστο και σίγουρα πολύ ιδιαίτερο, πρόγραμμα έκανε την εμφάνισή του στα σχολεία της χώρας μας. Εξι χρόνια, κατά την διάρκεια των οποίων ζήσαμε απρόβλεπτες συνθήκες, το πρόγραμμα αυτό αποδείχτηκε περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Κι αυτό γιατί «με πρωτοφανείς ρυθμούς αυξάνεται η παιδική κακοποίηση στην Ελλάδα», την οποία το εν λόγω πρόγραμμα αφορά άμεσα, όπως αναφέρθηκε σε χθεσινή παρουσίασή του.
Το όνομα του προγράμματος αυτού υπογράμμιζε εξαρχής την ανάγκη τα παιδιά ηλικίας 5 ως 9 ετών που απευθύνεται να εξοικειωθούν με ένα επίθετο που απέχει από το «καλό» ή «κακό». Κι αυτό δεν ήταν άλλο από το «ασφαλές».
Εξι χρόνια μετά, λοιπόν, οι εμπνευστές και συντελεστές του προγράμματος «Ασφαλές Άγγιγμα» του Σωματείου Ελίζα - γιατί περί αυτού ο λόγος - έκαναν τον απολογισμό της εκπόνησής του στα σχολεία με πρωτοβουλία των δασκάλων και της διδασκαλίας των παιδιών πώς να προστατεύονται από τη σεξουαλική κακοποίηση.
Τα αποτελέσματα
Περισσότερα από 4000 παιδιά έχουν ήδη μάθει πως να προστατεύουν το σώμα τους
Περισσότεροι από 1000 γονείς και εκπαιδευτικοί έχουν ενημερωθεί για την ανάγκη να αναγνωρίζουν τα σημάδια
Συγκεκριμένα μέχρι σήμερα 890 γονείς και 315 εκπαιδευτικοί εκπαιδεύτηκαν από κοινού με τα παιδιά, ενώ όπως αναφέρθηκε στις φάσεις ανάπτυξης κι αξιολόγησης του προγράμματος κατά την διάρκεια της συνέντευξης τύπου, περισσότερο επιφυλακτικοί στις επισκέψεις στα σχολεία ήταν οι εκπαιδευτικοί κι όχι οι γονείς.
Εχει σημασία η αναγνώριση των προαναφερόμενων σημαδιών διότι η σεξουαλική κακοποίηση, το, τις περισσότερες φορές, βουβό αυτό έγκλημα, απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών όπως τόνισε η Τίνια Απέργη, Κλινική Ψυχολόγος / Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος (ACG), Επιστημονική Υπεύθυνη του Προγράμματος «Ασφαλές Άγγιγμα», κύρια ομιλήτρια της παρουσίασης.
Η αρχή
Το «Ασφαλές Αγγιγμα» φυσικά δεν είναι το πρώτο πρόγραμμα που δίνει αυτή την πολύτιμη διέξοδο στα παιδιά που την έχουν ανάγκη. Ο πρώτος οργανισμός που μίλησε για «Safe Touch» ήταν η Εταιρεία της Νέας Υόρκης για την Πρόληψη της Βαναυσότητας στα Παιδιά ιδρύθηκε το 1874 ως η πρώτη υπηρεσία προστασίας παιδιών στον κόσμο (NYSPCC), έναν αιώνα που οι νόμοι για την προστασία των παιδιών δεν υπήρχαν, ενώ για ένα παιδί κακοποιημένο στις αρχές του 20ου αιώνα στην Αγγλία είχε παρέμβει εταιρεία προστασίας ζώων...
Το Ελίζα συνεργάστηκε με την NYSPCC για την εκπόνηση του προγράμματος που στην Ελλάδα είναι το μόνο, όπως αναφέρθηκε, με επιστημονικά έγκυρα κι αξιόπιστα αποτελέσματα.
Το περιεχόμενο
Το πρόγραμμα εκπαιδεύει και ενημερώνει εξίσου εκπαιδευτικούς και γονείς ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα σημάδια που οδηγούν σε υποψία κακοποίησης, αλλά και να αντιληφθούν την αναγκαιότητα της αναγνώρισης.
Ο στόχος
Ο στόχος του προγράμματος «Ασφαλές Άγγιγμα» είναι να βοηθήσει τα παιδιά να εντοπίζουν καταστάσεις που μπορεί δυνητικά να τα βλάψουν, να ξεχωρίζουν τα «ασφαλή» από τα «μη ασφαλή» αγγίγματα και τα «καλά» από τα «κακά» μυστικά, να τους διδάξουν στρατηγικές για να λένε «όχι» σε καταστάσεις που τα κάνουν να αισθάνονται άβολα και να ενθαρρύνουν την αποκάλυψη του γεγονότος σε ενήλικες που εμπιστεύονται.
Η μέθοδος
Η μέθοδος του προγράμματος «Ασφαλές Άγγιγμα» εδράζεται στην εκπαίδευση των παιδιών μέσα από εργαστήριο-κουκλοθέατρο, μέσω του οποίου καλύπτονται οι βασικές γνώσεις και τα βασικά ερωτήματα σχετικά με την προστασία του σώματος:
- Ποια είναι τα ιδιωτικά μέρη του σώματος;
- Ποια η διαφορά ανάμεσα σε ένα «Ασφαλές» και ένα «ΟΧΙ – Ασφαλές» Άγγιγμα;
- Τι θα πρέπει να κάνει ένα μικρό παιδί όταν ένας μεγάλος το κάνει να αισθανθεί άβολα ή του προκαλεί αναστάτωση ή φόβο;
- Πώς και από ποιον μπορεί να ζητήσει βοήθεια ένα μικρό παιδί αν βιώσει ένα περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης;
Τα στάδια και η αξιολόγηση του προγράμματος
Το «Ασφαλές Άγγιγμα» ξεκίνησε, όπως προαναφέρθηκε, το 2016 με τη δια ζώσης εφαρμογή του, σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας. Μέσα από τις αρχικές επιμορφωτικές δράσεις εκπαιδεύθηκαν 2.150 παιδιά 5 – 9 ετών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των γνώσεων των παιδιών αναφορικά με την προστασία του σώματός τους και την αναγνώριση των «όχι ασφαλών» αγγιγμάτων.
Η ψηφιοποίηση
Το πρόγραμμα «Ασφαλές Άγγιγμα» εκπονήθηκε αρχικά δια ζώσης και αξιολογήθηκε εξαιρετικά θετικά για την αποτελεσματικότητα της γνώσης που μετέφερε στα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Για την ανάγκη βιωσιμότητας του προγράμματος και ευκολίας διάχυσής του σε όλη την Ελλάδα, το πρόγραμμα έγινε ψηφιακό και από το 2021, έχει ενταχθεί στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Η αξιολόγηση της ψηφιακής μορφής του προγράμματος πραγματοποιήθηκε σε 500 μαθητές σχολείων της Αττικής και τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική αύξηση γνώσεων στους μαθητές ανεξάρτητα από τον τρόπο εφαρμογής του προγράμματος (δια ζώσης ή ψηφιακά).
Μέχρι σήμερα, 1.000 παιδιά έχουν μάθει πώς να προστατεύουν τον εαυτό τους από τη σεξουαλική κακοποίηση, μέσα από την ψηφιακή asfalesaggigma.gr .
«Η ψηφιοποίηση του προγράμματος είναι το μέλλον», αναφέρθηκε χαρακτηριστικά κατά την διάρκεια της παρουσίασής του.
Η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών στην Ελλάδα
Το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών είναι πιο συχνό από όσο πιστεύουμε…
1 στα 5 παιδιά (0-18 ετών) θα βιώσει στη ζωή του τουλάχιστον 1 περιστατικό σεξουαλικής βίας1
Η αναλογία αυτή αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου, καθώς αφορά μόνο περιπτώσεις που έχουν γίνει γνωστές. Τα περισσότερα περιστατικά δε γίνονται ποτέ γνωστά2. Επιπλέον, στο 90% των περιπτώσεων ο θύτης είναι κάποιος που το παιδί γνωρίζει και εμπιστεύεται από τον οικογενειακό ή φιλικό κύκλο3. Τα στοιχεία αυτά αυξάνουν την ανάγκη για ενημέρωση, αναγνώριση και πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης. Τα παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται, ώστε να μάθουν να προστατεύουν το σώμα τους και να ξεχωρίζουν τα Ασφαλή από τα «ΟΧΙ Ασφαλή» αγγίγματα, ενώ γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα σημάδια της κακοποίησης.
Σημαντική ως προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να γίνει η συστηματοποίηση του μαθήματος της σεξουαλικής αγωγής στα ελληνικά σχολεία.
Μια μεγάλη ομάδα συνεργατών
Η Ιδρύτρια και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΛΙΖΑ, Μαρίνα Καρέλλα αναφέρει πως: «Στο Ελίζα προτεραιότητά μας είναι η προστασία των παιδιών από κάθε μορφή βίας. Το ”Ασφαλές Άγγιγμα”, αποτελεί αποτέλεσμα μιας πολυετούς προσπάθειας, μιας μεγάλης ομάδας συνεργατών. Ευελπιστούμε η γνώση που φέρει το πρόγραμμα να οχυρώσει τα παιδιά απέναντι στη σεξουαλική κακοποίηση και να συμβάλει στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου αύριο για όλα τα παιδιά. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε από καρδιάς τον Ιδρυτικό Δωρητή του προγράμματος Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, τον Χορηγό Cosmote, καθώς και τους υποστηρικτές Νέα Οδός Α.Ε. και Τράπεζα της Ελλάδος για την εμπιστοσύνη και την πολύτιμη συμβολή τους. Επιπλέον, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, που άνοιξαν το δρόμο, ώστε να φτάσει το πρόγραμμα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Τέλος ευχαριστούμε την επιστημονική ομάδα του προγράμματος και συγκεκριμένα τους:
- Τίνια Απέργη, Κλινική Ψυχολόγο / Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος (ACG), Επιστημονική Υπεύθυνη του Προγράμματος Ασφαλές Άγγιγμα
- Έττυ Βαρούχ, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια, MSc in Applied Psychology, Επιστημονικό Συνεργάτη ΕΛΙΖΑ
- Ηλέκτρα Κουτσούκου, Δρ. Δικαιώματα Παιδιού, Δικηγόρο, Επιστημονικό Συνεργάτη Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Επιστημονικό Συνεργάτη ΕΛΙΖΑ
- Χρυσάνθη Νέγκα, Ερευνητική Ψυχολόγο και Υπεύθυνη σχεδιασμού μεθοδολογίας και ανάλυσης των δεδομένων, Επιστημονικό Συνεργάτη ΕΛΙΖΑ
- Κωνσταντίνο Φύσσα, Ψυχοθεραπευτή, Επιστημονικό Συνεργάτη ΕΛΙΖΑ».
Η καμπάνια ευαισθητοποίησης
Η εταιρία παραγωγής STEFI Productions δημιούργησε σε συνεργασία με το Ελίζα το σποτ «Μίλησέ μου», αποσκοπώντας στην ευαισθητοποίηση των γονιών και εκπαιδευτικών για την αναγκαιότητα ενημέρωσής τους στην αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών με υποψία παιδικής κακοποίησης και στην αναγκαιότητα υιοθέτησης του προγράμματος «Ασφαλές Άγγιγμα» από τους εκπαιδευτικούς. Με πρωταγωνίστρια την πρέσβειρα του Ελίζα, Πέγκυ Σταθακοπούλου, το σποτ προβλήθηκε εκτενώς στα social media, καθώς και την τηλεόραση. Περισσότεροι από 7.500.000 πολίτες σε όλη τη χώρα είδαν το σποτ και ενημερώθηκαν για την αναγκαιότητα προστασίας των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση, μέσα από το σχολικό περιβάλλον.
«Μετά από την συνεργασία μου με το Ελίζα έχει οξυνθεί η ευαισθητοποίησή μου στην προσπάθεια να ανιχνεύω πού υπάρχει πόνος και κυρίως που υπάρχει παιδικός πόνος», υπογράμμισε η ελληνίδα ηθοποιός στην συνέντευξη τύπου για να καταλήξει: «Η αρχή γίνεται μέσα στα σπίτια από τον καθένα μας. Η αρχή γίνεται όταν μάθουμε να λέμε αλήθειες στον εαυτό μας».
Πηγές:
- CoE, 2012, Lanzarote Convention, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Becan Study 2012.
- May-Chahal, C. and Herczog, M. (2003). Child sexual abuse in Europe. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
- Finkelhor, D. (1994). “The international epidemiology of child sexual abuse”. In Child Abuse & Neglect, 18, 5, 409-17. - Gallagher, B., Bradford, M. and Pease, K. (2008). “Attempted and completed incidents of stranger-perpetrated child sexual abuse and abduction”. In Child Abuse & Neglect, 32(5), 517-28. - Finkelhor, D. (1994). “The international epidemiology of child sexual abuse”. In Child Abuse & Neglect, 18, 5, 409-17 -Gallagher, B., Bradford, M. and Pease, K. (2008). “Attempted and completed incidents of stranger-perpetrated child sexual abuse and abduction”. In Child Abuse & Neglect, 32(5), 517-28.