Ο Αϊμάν αλ-Ζαουαχίρι διαδέχθηκε τον Οσάμα Μπιν Λάντεν ως ηγέτης της Αλ Κάιντα αφού υπηρέτησε χρόνια ως υπαρχηγός, κύριος διοργανωτής επιχειρήσεων και υπεύθυνος στρατηγικής.
Ωστόσο, καθώς δεν ήταν ιδιαίτερα χαρισματικός και δεδομένου του ανταγωνισμού με το Ισλαμικό Κράτος δεν κατάφερε να εμπνεύσει ποτέ την εκπόνηση σημαντικών επιθέσεων στη Δύση.
Ο Ζαουάχρι, 71 ετών, σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας πολύ καλά οργανωμένης επίθεσης με drone από τις Η.Π.Α. όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση το απόγευμα της Δευτέρας ενώ η επίθεση πραγματοποιήθηκε την Κυριακή στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν Καμπούλ.
Στα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του Μπιν Λάντεν το 2011, κατά την διάρκεια αμερικανικών αεροπορικών επιδρομών σκοτώθηκαν αρκετοί συνεργάτες του Ζαουαχρι, αποδυναμώνοντας την ικανότητα του βετεράνου Αιγύπτιου τρομοκράτη που δυσκολευόταν πλέον να οργανώνει και να συντονίζει διεθνείς επιχειρήσεις.
Στην πραγματικότητα όμως είδε την Αλ Κάιντα να παραγκωνίζεται ήδη από την περίοδο των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης που άρχισαν κυρίως από ακτιβιστές της μεσαίας τάξης και διανοούμενους που αντιτίθενται σε απολυταρχικά καθεστώτα.
Παρά τη φήμη του πάντως, ως άκαμπτος και μαχητικός, ο Ζαουάχρι πέτυχε να καλλιεργήσει χαλαρά συνδεδεμένες ομάδες σε όλο τον κόσμο που κατάφεραν να ισχυροποιηθούν, και μερικές από αυτές είχαν τις ρίζες τους στην αναταραχή που προέκυψε από την Αραβική Άνοιξη.
Η βία αποσταθεροποίησε αρκετές χώρες σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αλλά οι μέρες που η Αλ Κάιντα ήταν το κεντρικό δίκτυο τρομοκρατών, που είχε επιτεθεί στις ΗΠΑ την 11η Σεπτεμβρίου 2001, είχαν παρέλθει.
Αντίθετα, η δράση της τρομοκρατικής οργάνωσης επέστρεψε κυρίως στις ρίζες, της σε συγκρούσεις σε τοπικό επίπεδο, καθοδηγούμενη από από ένα μείγμα τοπικών παραπόνων και υποκίνησης από διάφορα πλέον τζιχαντιστικά δίκτυα που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η υπόθεση της δολοφονίας ου Σαντάντ και ο Οσάμα
Η πρώτη φορά που ο κόσμος άκουσε για τον Ζαουάχρι ήταν όταν βρέθηκε σε ένα κλουβί μέσα στην δικαστική αίθουσα όπου εκδικαζόταν η υπόθεση της δολοφονίας του αιγύπτιου προέδρου Ανουάρ αλ Σαντάντ, το 1981.
″Έχουμε θυσιαστεί και είμαστε ακόμα έτοιμοι για περισσότερες θυσίες μέχρι τη νίκη του Ισλάμ”, φώναξε ο Ζαουάρχι, καθώς οι άλλοι κατηγορούμενοι εξαγριωμένοι από τη συνθήκη ειρήνης του Σαντάτ με το Ισραήλ φώναζαν συνθήματα.
Ο Ζαουαχρι εξέτισε ποινή φυλάκισης τριών ετών για παράνομη κατοχή όπλων, αλλά απαλλάχθηκε από τις κύριες κατηγορίες.
Συχνά τον αποκαλούσαν ”ο γιατρός” καθώς ήταν χειρουργός στο επάγγελμα ενώ μετά την αποφυλάκισή του πήγε στο Πακιστάν όπου εργάστηκε με την Ερυθρά Ημισέληνο για να περιθάλψει ισλαμιστές αντάρτες μουτζαχεντίν που είχαν τραυματιστεί κατά τις μάχες με τις σοβιετικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν.
Εκείνη την περίοδο γνώρισε και τον Οσάμα μπιν Λάντεν, τον πλούσιο Σαουδάραβα που είχε ενταχθεί στην αντίσταση στο Αφγανιστάν.
Αναλαμβάνοντας την ηγεσία της Ισλαμικής Τζιχάντ στην Αίγυπτο το 1993, ο Ζαουάχρι ήταν ηγετική φυσιογνωμία σε μια εκστρατεία στα μέσα της δεκαετίας του 1990 για την ανατροπή της αιγυπτιακής κυβέρνησης και τη δημιουργία ενός καθαρού ισλαμικού κράτους. Πάνω από 1.200 Αιγύπτιοι σκοτώθηκαν ενώ οι αρχές εξαπέλυσαν άγριες επιθέσεις κατά της Ισλαμικής Τζιχάντ μετά από την απόπειρα δολοφονίας του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ τον Ιούνιο του 1995 στην Αντίς Αμπέμπα.
Ο γκριζαρισμένος πια και πάντα με λευκά τουρμπάνια Ζαουάχρι απάντησε δίνοντας εντολή για επίθεση το 1995 στην αιγυπτιακή πρεσβεία στο Ισλαμαμπάντ. Δύο αυτοκίνητα γεμάτα εκρηκτικά πέρασαν από τις πύλες του κτιριακού συγκροτήματος, σκοτώνοντας 16 άτομα.
Το 1999, αιγυπτιακό στρατοδικείο καταδίκασε ερήμην τον Ζαουάχρι σε θάνατο.
Μέχρι τότε ζούσε τη σπαρτιατική ζωή ενός μαχητή ενώ βοήθησε τον Μπιν Λάντεν να σχηματίσει την Αλ Κάιντα.
Η απειλή της παγκόσμιας Τζιχάντ
Για χρόνια η εκτίμηση ήταν πως ο Ζαουάχρι κρυβόταν κατά μήκος των συνόρων μεταξύ Πακιστάν και Αφγανιστάν. Φέτος, αμερικανοί αξιωματούχοι εντόπισαν την οικογένεια του - την σύζυγό, την κόρη του και τα παιδιά αυτής. Είχαν μετακομίσει σε ένα ασφαλές σπίτι στην Καμπούλ.
Στην συνέχεια αναγνώρισαν τον Ζαουάχρι στην ίδια τοποθεσία.
Οργανώθηκε η επιχείρηση και τελικά όταν ο ηγέτης της αλ Κάιντα βγήκε στο μπαλκόνι του σπιτιού έπεσε νεκρός κατά τη διάρκεια επίθεσης με drone.
Ο Ζαουαχρι ανέλαβε την ηγεσία της Αλ Κάιντα το 2011 μετά δηλαδή την επιχείρηση των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ κατά την οποία σκοτώθηκε ο Οσάμα Μπιν Λάντεν στο κρησφύγετό του στο Πακιστάν.
Έκτοτε έχει επανειλημμένα καλέσει σε παγκόσμια τζιχάντ, πάντα με ένα Ak-47 στο πλευρό του όπως φαίνεται σε όλα τα βιντεοσκοπημένα μηνύματά του.
Στο επικήδειο του για τον Μπιν Λάντεν, είχε υποσχεθεί να συνεχίσει τις επιθέσεις στη Δύση, διατηρώντας ζωντανές τις απειλές του: ”δεν θα ονειρευτείτε ξανά πως είστε ασφαλείς μέχρι να ζήσουμε και ασφαλείς και μέχρι να φύγετε από τα εδάφη των μουσουλμάνων”.
Όπως αποδείχθηκε, η εμφάνιση του ακόμη πιο σκληροπυρηνικού Ισλαμικού Κράτους το 2014-2019 στο Ιράκ και τη Συρία τράβηξε την προσοχή των δυτικών αντιτρομοκρατικών αρχών.
Ο Ζαουαχίρι προσπάθησε συχνά να εξάψει τα πάθη μεταξύ των μουσουλμάνων σχολιάζοντας σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευαίσθητα θέματα για τις ΗΠΑ όπως οι πολιτικές της Ουάσιγκτον στην Μέση Ανατολή ή τις ισραηλινές ενέργειες κατά των Παλαιστινίων, αλλά ο λόγος του δεν μαγνήτιζε και δεν είχε ποτέ τη απήχηση του Μπιν Λάντεν.
Σε πρακτικό επίπεδο, ο Ζαουαχίρι πιστεύεται ότι συμμετείχε σε μερικές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Αλ Κάιντα, βοηθώντας στην οργάνωση των επιθέσεων του 2001 στους Δίδυμους Πύργους ενώ εκτιμάται πως έπαιξε κρίσιμο ρόλο και στις βομβιστικές επιθέσεις του 1998 στις αμερικανικές πρεσβείες στην Κένυα και την Τανζανία.
Το FBI προσέφερε 25 εκατ. δολάρια για όποιον παρείχε πληροφορίες για το που βρίσκεται ο Ζαουάχρι.
Εξέχουσα οικογένεια
Ο Ζαουαχίρι δεν αναδύθηκε από τις φτωχογειτονιές του Καΐρου, όπως άλλοι που έλκονταν από ένοπλες ομάδες.
Γεννημένος το 1951 σε μια επιφανή οικογένεια του Καΐρου, ήταν εγγονός του μεγάλου ιμάμη του Αλ Αζχάρ, ένα από τα σημαντικότερα τζαμιά του Ισλάμ.
Μεγάλωσε στο καταπράσινο προάστιο Μααντί του Καΐρου και ήταν γιος καθηγητή φαρμακολογίας.
Ασπάστηκε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό σε ηλικία 15 ετών και εμπνεύστηκε από τις επαναστατικές ιδέες του Αιγύπτιου συγγραφέα Σαίιντ Γκουντμπ ενός ισλαμιστή που εκτελέστηκε το 1966 με την κατηγορία ότι προσπάθησε να ανατρέψει το καθεστώς.
Άνθρωποι που σπούδασαν με τον Ζαουάχρι στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Καΐρου τη δεκαετία του 1970 τον περιγράφουν ως έναν ζωηρό νεαρό που πήγαινε σινεμά, άκουγε μουσική και αστειευόταν με φίλους.
″Όταν βγήκε από τη φυλακή ήταν ένα εντελώς διαφορετικός άνθρωπος”, είπε ένας γιατρός που σπούδασε με τον Ζαουάχρι, και αρνήθηκε να αναφερθεί το όνομά του.
Από το κλουβί της αίθουσας του αιγυπτιακού δικαστηρίου μετά τη δολοφονία του Σαντάτ ο Ζαουαχίρι μίλησε στον διεθνή Τύπο, λέγοντας ότι οι ”μαχητές” υπέφεραν από βασανιστήρια, συμπεριλαμβανομένων μαστιγωμάτων και επιθέσεων από άγρια σκυλιά.
″Συνέλαβαν τις συζύγους, τις μητέρες, τους πατέρες, τις αδερφές και τους γιους για να ασκήσουν ψυχολογική πίεση σε αυτούς τους αθώους κρατούμενους” είχε πει.
Συγκρατούμενοι του εκτιμούν πως αυτές οι συνθήκες ριζοσπαστικοποίησαν περαιτέρω τον Ζαουαχρι και τον οδήγησαν στον μονοπάτι που ακολούθησε προς την παγκόσμια τζιχάντ.