Η «πόλη των χιλίων μιναρέδων» είναι και η η μεγαλύτερη πόλη του Αραβικού κόσμου και της Αφρικής. Με πληθυσμό 25 000 000 εκατομμύρια και έκταση 453 τ.χλμ., το Κάιρο είναι μακράν η μεγαλύτερη πόλη της Αιγύπτου. Ενώ με επιπλέον 10 εκατομμύρια κατοίκους που ζουν στην περιφέρεια της πόλης, το Κάιρο είναι στο κέντρο της μεγαλύτερης μητροπολιτικής περιοχής της Αφρικής και του Αραβικού κόσμου, καθώς και η δέκατη μεγαλύτερη αστική περιοχή του κόσμου.
Η σημερινή πόλη εκτείνεται στις δύο όχθες και στα νησιά του Νείλου του ζωοδότη ποταμού από τον οποίο πήγασε ένας από τους παλαιότερους πολιτισμούς της ανθρωπότητας. Ο ποταμός που κάνει την Αίγυπτο αυτό που ήταν πάντα: Το Δώρο του Νείλου.
Κι είναι αυτό το βαρύ ιστορικό παρελθόν της Αιγύπτου που φέρει μαζί του το Κάιρο λόγω της εγγύτητάς του με τις αρχαίες πόλεις της Μέμφιδος, της Γκίζας και του Φουστάτ οι οποίες είναι κοντά στη Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας και στις Πυραμίδες της Γκίζας. Γι′ αυτό, από τις τέσσερις στάσεις που προτείνονται σε όποιον επισκέπτεται πρώτη φορά την πόλη με την 16η μεγαλύτερη μητροπολιτική περιοχή του κόσμου, είναι οι πυραμίδες της Γκίζας και της νεκρόπολης της Σακκάρα και η αρχαία πρωτεύουσα της Μέμφιδας.
1η στάση: Πυραμίδες
Νεκρόπολη της Σακκάρα
Περίπου 20 χιλιόμετρα νότια του Καΐρου εκτείνεται η νεκρόπολη της Σακκάρα. Επιβεβελημένη επίσκεψη κάτω από τον ήλιο, η κλιματικωτή πυραμίδα του Φαραώ Ζοζέρ (2630 - 2611 π.Χ.), που έγινε επισκέψιμη μόλις το πρώτο τρίμηνο του 2020. Η πυραμίδα του 27ου αιώνα π.Χ, η πρώτη πυραμίδα που κατασκεύασαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, σχεδιάστηκε από τον ιδιοφυή αρχιτέκτονα Ιχμοτέπ, έναν άνδρα «ταπεινής καταγωγής» για τα δεδομένα της εποχής του, που αναδείχθηκε στον κορυφαίο αρχιτέκτονα του καιρού του.
Ο Ιχμοτέπ ήταν ο πρώτος άνθρωπος στην ιστορία του πλανήτη που πέρασε από τα «τούβλα πηλού» στον ασβεστόλιθο και δημιούργησε στύλους και ταβάνι από αυτό το υλικό. «Σε αυτό το κτίσμα γεννήθηκε η αρχιτεκτονική», έχει πει ο αρχαιολόγος Ζαχί Χουαγάς όσο ακόμα η πυραμίδα αναστυλωνόταν. Το πέτρινο κτίσμα ανεγέρθηκε στην νεκρόπολη της Σακκάρα, προς τιμή του Φαραώ Ζοζέρ, πρώτου ή δεύτερου βασιλιά της Τρίτης Δυναστείας. Έχει έξι επίπεδα και στα έγκατά της φιλοξενούσε για χιλιετίες την γρανιτένια σαρκοφάγο του. Είναι το παλαιότερο κολοσσιαίο, κτίσμα που σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται στο κέντρο ενός αχανούς ταφικού συμπλέγματος, περιστοιχισμένο από τελετουργικές δομές. Η βάση της έχει πλευρές μήκους 109 μέτρων και 121 μέτρων αντίστοιχα ενώ το ύψος της ξεπερνούσε τα 62 μέτρα.
Μέμφιδα: Σπονδές στον κολοσσιαίο Ραμσή ΙΙ
Και μια κι ο λόγος για κολοσσιαίες διαστάσεις, το γιγάντιο άγαλμα του Ραμσή ΙΙ (1303 π.Χ. - 1214 π.Χ., γνωστού και ως Ραμσής ο Μέγας) με τα κομμένα πόδια, που αναπαύεται οριζόντια σε όλο το μεγαλοπρεπές μήκος του στην Μέμφιδα, αποτελεί το σημαντικότερο ίσως διασωζόμενο υπόλειμμα στην αρχαία πρωτεύουσα της Κάτω Αιγύπτου. Ο λόγος για τον ηγεμόνα που παρέμεινε 63 ολόκληρα χρόνια στο θρόνο της Αιγύπτου, καταγράφοντας μία από τις μακροβιότερες και σταθερότερες φαραωνικές θητείες στην ιστορία της χώρας.
Πυραμίδες και Σφίγγα στην Γκίζα
Οι πυραμίδες της Αιγύπτου είναι 109 στο σύνολο. Τρεις όμως είναι οι διασημότερες και οι πιο εντυπωσιακές: του Χέοπα, γνωστή και ως η Μεγάλη Πυραμίδα - η αρχαιότερη και μεγαλύτερη από τις τρεις πυραμίδες της Νεκρόπολης της Γκίζα - το αρχαιότερο από τα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, και το μόνο που σώζεται στις μέρες μας. Οι άλλες δυο πυραμίδες της Γκίζα είναι του Χεφρήνου, γιου του Χέοπα, και του Μυκερήνου, γιου του Χεφρήνου.
Δεν είναι, όμως, παρά μόνο η γειτονική περίφημη Σφίγγα, η οποία λαξεύτηκε πάνω σ’ έναν μυτερό βράχο έχοντας σώμα λιονταριού με κεφάλι ανθρώπου που παριστάνει τον Φαραώ Χεφρίνο, η οποία αποτελεί το πιο δημοφιλές φόντο για ποσταρίσματα στα σόσιαλ μήντια. Πολλοί από τους αμέτρητους τουρίστες που επισκέπτονται τα μνημεία της Γκίζα στέκονται σε αντικρυστό ύψωμα ενορχηστρώνοντας την τέλεια πόζα.
2η στάση: Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου
Αριστουργήματα χιλιάδων χρόνων και αμύθητης αξίας απ′ όλες τις περιόδους της Αιγυπτιακής ιστορίας στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου, το παλαιότερο Μουσείο της Μέσης Ανατολής, με κορυφαίο τα μοναδικά ευρήματα του τάφου του Τουτ Ανκ Αμόν (Τουταγχαμών).
Ηταν το 1922, όταν ο βρετανός Λόρδος Κάρναρβον που χρηματοδοτούσε ανασκαφές στην Κοιλάδα των Βασιλέων της Αιγύπτου, ενημέρωσε τον Βρετανό αρχαιολόγο και αιγυπτιολόγο, Χάουαρντ Κάρτερ, ότι είχε απογοητευθεί πλέον με την έλλειψη ευρημάτων και του προσέφερε μία ακόμη τελευταία ανασκαφική περίοδο με χρηματοδότηση για να βρει κάτι σημαντικό. Ο Κάρτερ τότε ερεύνησε μία γραμμή από καλύβες που είχε εγκαταλείψει μερικές περιόδους νωρίτερα. Οι ανασκαφείς καθάρισαν τις καλύβες και τα συντρίμματα βράχων από κάτω τους. Στις 4 Νοεμβρίου 1922 το παιδί που είχαν για να τους φέρνει νερό σκόνταψε τυχαία σε μια πέτρα που αποδείχθηκε το πρώτο σκαλοπάτι μιας σκάλας σκαλισμένης πάνω στον βράχο. Κάπως έτσι συνέβη μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας: του άθικτου τάφου του φαραώ Τουταγχαμών. Τα ολόχρυσα ευρήματα βρίσκονται σε αίθουσα που δεν επιτρέπεται η φωτογράφιση.
Ενα ακόμα από τα αγάλματα που αξίζει να θαυμάσει κανείς στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου είναι της Χατσεψούτ ή Χατσεπσούτ (1508-1458 π.Χ.) καλουμένη και Άμμεσις από τον Μανέθωνα, η πέμπτη Φαραώ της 18ης δυναστείας της Αρχαίας Αιγύπτου. Ο θρύλος αναφέρει πώς παρ′ ότι απεικονιζόταν κατ′ εντολή της να φοράει ενδυμασία Φαραώ και να φέρει ψεύτικη γενειάδα, ο δημιουργός του αγάλματος θέλησε να περάσουν στην αθανασία τα πανέμορφα γυναικεία χαρακτηριστικά της και γι′ αυτό τη σμίλεψε όπως πραγματικά ήταν: μια πανέμορφη γυναίκα.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Καΐρου υποδέχεται χιλιάδες επισκέπτες εν′ όψει του επίσημου ανοίγματος του Grand Egyptian Museum (GEM) στην περιοχή της Γκίζα που αναφέρεται ότι θα είναι το μεγαλύτερο αρχαιολογικό Μουσείο στον κόσμο το οποίο θα εκτείνεται σε περίπου 480,000 τετραγωνικά μέτρα κι αναμένεται να φιλοξενήσει αιγυπτιακές αρχαιότητες που θα εκτεθούν στα μάτια του κοινού για πρώτη φορά. Παρ′ ότι οι ημερομηνίες επίσημου ανοίγματος είχαν ακουστεί από το 2020, ακόμα αυτό δεν έχει συμβεί. Στην ιστοσελίδα του, ωστόσο, διαβάζουμε ότι τα επίσημα εγκαίνιά του θα λάβουν χώρα το 2023.
3η στάση: Αγορά Χαν Ελ Χαλίλ
Πολύβουο, πολύχρωμο, το παζάρι συστήνεται για επίσκεψη ώρες που δεν είναι γεμάτο από τουριστικά γκρουπ.
Σε πιο ήσυχες ώρες θα μπορεί κανείς να κάνει τις αγορές και τις ... διαπραγματεύσεις του.
Εκεί θα βρει κανείς είδη λαϊκής τέχνης αλλά και μικροπωλητές που αναπτύσσουν μια ιδιαίτερη οικειότητα με τους «γείτονες» Ελληνες.
Με υπομονή και την κατάλληλη διπλωματία, οι αρχικές τιμές μπορεί να μειωθούν σε εντυπωσιακό βαθμό.
4η στάση: Νεκρόπολη Καΐρου
«Ο βασιλιάς Φαρούκ είναι θαμμένος δίπλα στο σπίτι μου», έχει πει ο Αμπντούλ Αζίζ Σάχελ σε μια συνέντευξή του στο National Geographic. «Εζησα εκεί ογδόντα χρόνια».
Σε αυτήν την πόλη τόσων πολλών εκατομμυρίων, σε κάθε εκατοστό του πεζοδρομίου αισθάνεται κανείς τον συνωστισμό, αναφέρει το συγκεκριμένο άρθρο. Τα αυτοκίνητα μοιάζουν ώρες - ώρες σαν να είναι κολλημένα από προφυλακτήρα σε προφυλακτήρα, κορνάρουν τρελά, και η ιδέα της ακινησίας μοιάζει ξένη.
Αλλά στη νεκρόπολη el-Arafa του Καΐρου, γνωστή στα αγγλικά ως η Πόλη των Νεκρών, οι δρόμοι είναι ήσυχοι, στενοί και συχνά μη ασφαλτοστρωμένοι.
Η νεκρόπολη υπάρχει για περισσότερα από 700 χρόνια σε μια πόλη τόσο γεμάτη κόσμο. Σήμερα δεκάδες χιλιάδες ζουν εδώ ανάμεσα στους τάφους.
Κι αυτό γιατί με τα χρόνια, η Πόλη των Νεκρών εξελίχθηκε από μια σιωπηλή, επίσημη έκταση, σε μια από τις μεγαλύτερες, πιο υποβαθμισμένες παραγκουπόλεις του Καΐρου (σύμφωνα με την ερευνήτρια Anna Di Marco στο: Anthropology of the Middle East, 2011). Ανάμεσα σε κατακόμβες και μαυσωλεία, κρεβάτια και φούρνοι έχουν στριμωχτεί πάνω στο μάρμαρο, τάφοι μετατράπηκαν σε αυτό που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως μια φτωχή περιφραγμένη κοινότητα. Κανείς δεν είναι σίγουρος για τον ακριβή πληθυσμό όσων κατοικούν στην Πόλη των Νεκρών, αν και υποτίθεται ότι υπάρχουν πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα που «συνυπάρχουν σε νοσηρή γειτονία» με τους νεκρούς.
Οι παράγκες που έχουν χτιστεί είναι μη εξουσιοδοτημένα οικήματα, αλλά γίνονται ανεκτά ως απόδειξη της συνεχιζόμενης στεγαστικής κρίσης στην Αίγυπτο και της ακραίας, αδιαμφισβήτητης ύπαρξης φτώχειας στους δρόμους της.
Παρ′ όλη την φτώχεια σε σημείο εξαθλίωσης που συναντά ο επισκέπτης σε ένα μεγάλο μέρος του Καΐρου, τα χαμογελαστά πρόσωπα σε πολλές περιπτώσεις είναι πιθανόν μάρτυρες ότι οι ντόπιοι βιώνουν με διαφορετικό τρόπο αυτή την πραγματικότητα.