Τα νοικοκυριά σε ολόκληρη την Ευρώπη αντιμετωπίζουν πολύ υψηλότερους λογαριασμούς ενέργειας ενόψει του χειμώνα, λόγω της παγκόσμιας αύξησης των τιμών χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.
Ομάδες καταναλωτών προειδοποιούν ότι οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες κινδυνεύουν να πληγούν από τη ”φτώχεια των καυσίμων” ως αποτέλεσμα.
Γιατί τόσο υψηλές τιμές;
Οι εταιρείες ενέργειας πληρώνουν σε χονδρική τιμή για να αγοράσουν φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα, τα οποία στη συνέχεια πωλούν στους καταναλωτές. Όπως σε κάθε αγορά, αυτές οι τιμές μπορεί να ανέβουν ή να μειωθούν, λόγω της προσφοράς και της ζήτησης.
Οι τιμές συνήθως αυξάνονται ως απάντηση στην μεγαλύτερη ζήτηση για θέρμανση και της ανάγκης των ανθρώπων να ανάβουν τα φώτα νωρίτερα το χειμώνα. Οι τιμές της καλοκαιρινής περιόδου είναι συνήθως χαμηλότερες.
Ωστόσο, οι τιμές έχουν εκτοξευθεί λόγω των χαμηλών αποθεμάτων αποθήκευσης φυσικού αερίου, των υψηλών τιμών άνθρακα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, των μειωμένων παραδόσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου από δεξαμενόπλοια, που οφείλειται στην υψηλότερη ζήτηση από την Ασία. Ταυτόχρονα, οι τιμές «σπρώχνονται» προς τα πάνω λόγω των μειωμένων προμηθειών φυσικού αερίου από τη Ρωσία σε σύγκριση με το συνηθισμένο, αλλά και από την χαμηλή παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές σε συνδυασμό με την έλλειψη σχετικών υποδομών.
Οι τιμές αναφοράς ευρωπαϊκού φυσικού αερίου στον ολλανδικό κόμβο TTF αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 400% σε σύγκριση με τον περασμένο Ιανουάριο, ενώ τα συμβόλαια αναφοράς γερμανικής και γαλλικής ενέργειας υπερδιπλασιάστηκαν.
Πόσο μπορεί να κρατήσει αυτή η ενεργειακή κρίση;
Η χειμερινή περίοδος θέρμανσης της Ευρώπης ξεκινά συνήθως τον Οκτώβριο και οι τιμές χονδρικής δεν προβλέπεται να μειωθούν σημαντικά κατά το υπόλοιπο του τρέχοντος έτους, παρά τις υποσχέσεις από ορισμένους προμηθευτές για παροχή μεγαλύτερων ποσοτήτων φυσικού αερίου.
Πολλοί αναλυτές αναμένουν ότι οι τιμές θα παραμείνουν αυξημένες και για το επόμενο έτος.
Η Ρωσία, ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι η επίσημη πιστοποίηση του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, που θα συνδέσει την Ρωσία με την Γερμανία, η οποία αναμένεται από μια γερμανική ρυθμιστική αρχή, θα μπορούσε να ”παγώσει” τις υψηλές ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου.
Η ρυθμιστική αρχή, η οποία δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι είχε τέσσερις μήνες για να ολοκληρώσει την πιστοποίηση, δήλωσε ότι δεν αποκλείεται οι λειτουργίες του Nord Stream 2 να ξεκινήσουν σύντομα, προσθέτοντας ότι έχουν εκπληρωθεί όλες οι τεχνικές απαιτήσεις.
Αλλά η ικανότητα της Gazprom να προμηθεύει με μεγαλύτερες ποσότητες την Ευρώπη ίσως αποδειχθεί περιορισμένη αυτόν τον χειμώνα, καθώς εξακολουθεί να αυξάνει τα δικά της εσωτερικά αποθέματα φυσικού αερίου, ενώ ήδη η παραγωγή αγγίζει τα υψηλότερα επίπεδα εδώ και 10 χρόνια, ανέφεραν αναλυτές της Bank of America.
Τον περασμένο μήνα, ο νορβηγικός οργανισμός Equninor, ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου για την Ευρώπη, δήλωσε ότι θα αυξήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η Νορβηγία προμηθεύει την Βρετανία με κάτι λίγο λιγότερο από το ένα τρίτο του φυσικού αερίου που χρειάζεται.
Γιατί αυξάνεται η τιμή λιανικής;
Πολλοί προμηθευτές ενέργειας ανακοίνωσαν αύξηση των τιμολογίων λιανικής τους τελευταίους μήνες, μεταφέροντας υψηλότερο κόστος (που προέρχεται από την αγορά χονδρικής) στους καταναλωτές.
Το αυξημένο κόστος χονδρικής μπορεί να αποτελεί στην πραγματικότητα ένα μεγάλο κομμάτι λογαριασμού. Στην Βρετανία, για παράδειγμα, με έναν λογαριασμό διπλού καυσίμου (ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο), το κόστος χονδρικής μπορεί να αντιστοιχεί στο 40% του συνόλου.
Έτσι, όταν οι τιμές της αγοράς χονδρικής αυξάνονται σημαντικά, οι προμηθευτές αυξάνουν τα τιμολόγια λιανικής για τους καταναλωτές.
Οι προμηθευτές μπορούν να αγοράσουν ενέργεια στην αγορά χονδρικής την ημέρα της παράδοσης, μια μέρα πριν και έως μήνες ή τρίμηνα νωρίτερα, συμφωνώντας προκαταβολικά.
Πρέπει να προσπαθήσουν - και να προβλέψουν πότε η τιμή θα είναι φθηνότερη, ώστε να αγοράσουν την απαραίτητη ποσότητα για να καλύψουν τις ανάγκες των πελατών τους.
Εάν οι προμηθευτές δεν αγοράζουν αρκετή ενέργεια, ίσως χρειαστεί να αγοράσουν περισσότερη αργότερα σε τιμή που θα μπορούσε να είναι υψηλότερη, ανάλογα με τις κινήσεις της αγοράς. Φέτος, οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν όλο το καλοκαίρι.
Μπορεί κάποιος να παρέμβει (στην αγορά);
H Ευρωπαία Επίτροπος Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον, δήλωσε ότι σύντομα θα παρουσιάσει ένα σχέδιο για την αναθεώρηση της αγοράς φυσικού αερίου της ΕΕ.
Μία από τις ιδέες, που προτάθηκε από την Ισπανία, είναι η ΕΕ να αγοράζει αέριο από κοινού για να επωφεληθεί από τη δύναμη της ενιαίας αγοράς των 450 εκατομμυρίων καταναλωτών και να δημιουργήσει ένα στρατηγικό αποθεματικό φυσικού αερίου της ΕΕ.
Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν ανακοινώσει μέτρα για να μειώσουν τη χειμερινή επιβάρυνση των νοικοκυριών, όπως επιδοτήσεις, ανώτατα όρια τιμών ή ανακατεύθυνση των κερδών των εταιρειών ενέργειας στους καταναλωτές.
Η Βρετανία, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο φυσικό αέριο για θέρμανση, εισήγαγε ένα ανώτατο όριο τιμών στα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα τιμολόγια ενέργειας το 2019.
Ωστόσο, ο ρυθμιστής ενέργειας της Βρετανίας Ofgem αύξησε το ανώτατο όριο για τα πιο διαδεδομένα τιμολόγια, τα οποία ονομάζονται ”τυποποιημένα μεταβλητά τιμολόγια”, κατά 12-13% από τον Οκτώβριο. Είπε ακόμα, ότι αναμένει μια ”σημαντική” άνοδο του ανώτατου ορίου - ξανά τον επόμενο Απρίλιο.
Οι προτάσεις για κυβερνητική παρέμβαση στο Ηνωμένο Βασίλειο περιελάμβαναν κρατικά δάνεια και τη δημιουργία μιας «κακής τράπεζας» (bad bank) για την υποστήριξη των προμηθευτών ενέργειας, καθώς και έναν απροσδόκητο φόρο για να μειωθεί το βάρος των λογαριασμών των νοικοκυριών.
«Ωστόσο, είναι ασαφές πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί οποιαδήποτε από αυτές τις προτάσεις και ποιος θα ήταν ο αντίκτυπός τους στον κλάδο», σχολίασε ο οίκος αξιολόγησης Moody’s.
Και τι μπορούν να κάνουν οι καταναλωτές;
Συνήθως οι καταναλωτές ενθαρρύνονται να αλλάξουν πάροχο ή να καταφύγουν σε φθηνότερα τιμολόγια.
Ωστόσο, ομάδες καταναλωτών στη Βρετανία λένε τώρα ότι τα συνηθισμένα μεταβλητά τιμολόγια (δηλαδή τα προσυμφωνημένα «πακέτα» που αγοράζουν οι καταναλωτές για να αποφύγουν εκπλήξεις με υπέρογκες χρεώσεις), είναι η φθηνότερη λύση, καθώς δεν υπάρχουν πλέον φθηνότερες προσφορές.
«Αλλά το ανώτατο όριο που θέτει ένα τέτοιο πακέτο, δεν είναι το μέγιστο που θα πληρώσει κάποιος. Το ανώτατο όριο τιμής θέτει ένα όριο στις τιμές που πληρώνετε για κάθε μονάδα φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Όμως, αν ξεπεράσετε το πακέτο και χρησιμοποιήσετε περισσότερη ενέργεια, θα πληρώσετε περισσότερα», δήλωσε ο ενεργειακός αναλυτής Άντριου Κάπστικ.
Ρυθμιστικές αρχές όπως η Ofgem της Βρετανίας παροτρύνουν τους καταναλωτές να επικοινωνήσουν με τον πάροχο ενέργειας τους, εάν δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, ώστε να εξηγήσουν πότε και πόσο μπορούν να πληρώσουν.
Συνιστώνται επίσης μέτρα αυξημένης ενεργειακής απόδοσης, όπως βελτιωμένη μόνωση, ενεργειακά αποδοτικός φωτισμός και έξυπνοι μετρητές, αλλά απαιτούν επένδυση χρημάτων από τον καταναλωτή. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας είναι πολύ πιο εύκολη υπόθεση τους καλοκαιρινούς μήνες.