Περίπου το 40% των ατόμων άνω των 65 ετών που έχουν υποψίες για άνοια δεν έχουν υποβληθεί σε διαγνωστικές εξετάσεις, αναφέρει η Alzheimer’s Research UK (σ.σ. το κορυφαίο φιλανθρωπικό ίδρυμα έρευνας για το Αλτσχάιμερ με στόχο την ανακάλυψη θεραπείας για την άνοια).
Αυτά δεν είναι καλά νέα, δεδομένου ότι μια διάγνωση μπορεί να βοηθήσει όσους πάσχουν από την πάθηση να έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένη υποστήριξη και βοήθεια. Κι όσο νωρίτερα εντοπιστεί, τόσο το καλύτερο.
Ίσως μέρος αυτής της καθυστέρησης προέρχεται από το γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε τα συμπτώματα της πάθησης.
Μια μελέτη του YouGov, που έγινε με το Alzheimer’s Research UK, διαπίστωσε ότι μόνο το 49% των συμμετεχόντων κατονόμασαν την απώλεια μνήμης ως σύμπτωμα άνοιας. Το 22% είπε ότι δεν είχε καμία ιδέα για το πώς η ασθένεια αυτή επηρεάζει τους ανθρώπους.
Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, ότι πρώιμα σημάδια της νόσου, όπως η απώλεια της όσφρησης και η δυσκολία με εργασίες όπως τα ψώνια, συχνά περνούν απαρατήρητα.
Εν τω μεταξύ, κάποιο άλλο σημάδι μπορεί να εμφανιστεί την ώρα που οδηγούμε.
Πώς μπορεί να επηρεάσει η άνοια τον τρόπο που οδηγούμε
Σύμφωνα με τη μη κερδοσκοπική Alzheimer’s Association, οι αλλαγές στην όραση, τα προβλήματα ισορροπίας και η απώλεια οπτικοχωρικής επίγνωσης είναι κοινά μεταξύ εκείνων με άνοια - ακόμη και πρώιμη άνοια.
(Σ.Σ. Στη γνωστική ψυχολογία, η οπτικοχωρική λειτουργία αναφέρεται σε γνωστικές διαδικασίες που είναι απαραίτητες για τον «προσδιορισμό, την ολοκλήρωση και την ανάλυση του χώρου και της οπτικής μορφής, των λεπτομερειών, της δομής και των χωρικών σχέσεων» σε περισσότερες από μία διαστάσεις).
″[Η άνοια] μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην ισορροπία ή προβλήματα στην ανάγνωση», γράφουν, προσθέτοντας, «Μπορεί επίσης να υπάρχουν προβλήματα εκτίμησης της απόστασης που πρέπει να διανυθεί και προσδιορισμού χρώματος ή αντίθεσης, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα με την οδήγηση».
Έπειτα, υπάρχει το ζήτημα της μνήμης. Όσοι πάσχουν από άνοια «μπορεί να έχουν πρόβλημα να οδηγηθούν σε μια οικεία τοποθεσία», επισημαίνει το Alzheimer’s Association.
Έχουμε γράψει στο παρελθόν στη HuffPost UK για μια μελέτη που συνέδεσε την κακή χωρική επίγνωση με την μετέπειτα ανάπτυξη της άνοιας. Έχει παρατηρηθεί (ότι μπορεί να συμβεί) έως και 25 χρόνια πριν από την εμφάνιση της πάθησης, αν και η μελέτη δεν εξέτασε την οδήγηση.
Η διάγνωση της άνοιας δεν εμποδίζει όλους να οδηγήσουν.
Το Alzheimer’s Society αναφέρει πως παρά τα όσα μπορεί να πιστεύουν πολλοί, «η διάγνωση της άνοιας δεν είναι από μόνη της λόγος για να σταματήσουμε την οδήγηση».
Ένας στους τρεις ανθρώπους που έχει διαγνωστεί με άνοια οδηγεί, προσθέτουν. αν και «με την πάροδο του χρόνου, η άνοια επηρεάζει τις δεξιότητες που απαιτούνται για την ασφαλή οδήγηση».
Αυτό συμβαίνει συνήθως στο μεσαίο στάδιο της άνοιας, αλλά μπορεί να είναι κι αργότερα για μερικούς (αν και είναι αναπόφευκτο).
Δεξιότητες όπως η ικανότητα εστίασης, η γρήγορη αντίδραση, η απομνημόνευση διαδρομών, η σωστή κρίση και (όπως αναφέρθηκε παραπάνω) η καλή οπτικοχωρική επίγνωση είναι βασικά για να παραμένουμε ασφαλείς στο δρόμο, όπως και η διατήρηση της ισορροπίας.
Όλα αυτά γίνονται πιο δύσκολα από την άνοια.
Εάν έχουμε δυσκολευτεί με οποιοδήποτε από τα παραπάνω κατά την οδήγηση, ας μείνουμε μακριά από το τιμόνι κι ας αναζητήσουμε βοήθεια από ειδικό.
Τι συμβαίνει στη χώρα μας σε σχέση με τη νόσο Αλτσχάιμερ
Σύµφωνα µε πρόσφατα στατιστικά στοιχεία στη χώρα μας όπως τα παραδίδει η Εταιρεία Αλτσχάιμερ Αθηνών, 250.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 350.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή που είναι προστάδιο της άνοιας. Aν συνυπολογίσουμε ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή 2-3 φροντιστών - μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα σε 1,5 εκατομμύριο Έλληνες πολίτες.
Σύμφωνα πάντα με την Εταιρεία Αλτσχάιμερ Αθηνών, η νόσος Αλτσχάιμερ και οι άλλες μορφές άνοιας προκαλούν υψηλή υγειονομική δαπάνη ως αποτέλεσμα των αυξημένων αναγκών για θεραπευτική αγωγή και φροντίδα του πάσχοντος και υποστήριξη των φροντιστών. Το ετήσιο κόστος της άνοιας παγκοσμίως το 2010 ανήλθε σε 604 δις δολάρια ενώ στην Ευρώπη ξεπέρασε τα 170 δις ευρώ. Στην Ελλάδα το ετήσιο κόστος της άνοιας πλησιάζει τα 3 δισεκατομύρια ευρώ.
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή αιτία άνοιας (60-70% του συνόλου). Άλλες νοσολογικές οντότητες που οδηγούν σε άνοια είναι η αγγειακή άνοια (άνοια λόγω εγκεφαλικών επεισοδίων), η Παρκινσονική άνοια (άνοια ως αποτέλεσμα της νόσου του Πάρκινσον), η άνοια με σωμάτια Lewy, η μετωποκροταφική άνοια κλπ.
Οι αιτίες της νόσου Αλτσχάιμερ δεν είναι συνολικά γνωστές. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι. Ο κίνδυνος για ανάπτυξη άνοιας αυξάνεται με τη γήρανση και η νόσος είναι εξαιρετικά συχνή στις μεγάλες ηλικίες. 2% του πληθυσμού ηλικίας 65-74 έχει άνοια, ποσοστό που ανεβαίνει στο 19% για τις ηλικίες 75-84 και στο 42% για τους μεγαλύτερους των 85 ετών. Μια συχνή ωστόσο παρανόηση είναι ότι η έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων αποτελεί τμήμα της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Είναι σήμερα γνωστό ότι αυτό δεν είναι σωστό. Όσο μεγαλώνουμε, ορισμένοι από εμάς θα νοσήσουν και ορισμένοι δε θα νοσήσουν από άνοια.
Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β αμυλοειδούς και της τ πρωτεΐνης που προκαλούν εκφύλιση των νευρώνων του. Τα συμπτώματα της είναι: Διαταραχές μνήμης, διαταραχές της ικανότητας κατανόησης και έκφρασης του λόγου, διαταραχές της κρίσης, απώλεια προσανατολισμού στο χώρο και χρόνο και έκπτωση καθημερινής λειτουργικότητας. Επίσης υπάρχουν αλλαγές στην προσωπικότητα, συχνά σωματικά ενοχλήματα και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις. Από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τα τελικά στάδια της νόσου μεσολαβούν κατά μέσο όρο 10 χρόνια.
Η έναρξη της νόσου Αλτσχάιμερ είναι αργή και προοδευτική, με τα συμπτώματα να εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο και να επιδεινώνονται με την πρόοδο της νόσου. Συνήθως, αλλά όχι απαραίτητα, οι διαταραχές της μνήμης είναι το πρωιμότερο σύμπτωμα, ακολουθούμενο από τα υπόλοιπα. Τα άλλα ανοϊκά σύνδρομα εμφανίζουν παρόμοια προϊούσα εκπτωτική εικόνα.
Η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας έχει σημασία γιατί η νόσος επηρεάζει όχι μόνο τον πάσχοντα, αλλά και το οικογενειακό του περιβάλλον. Η πρώιμη διάγνωση δίνει τα χρονικά περιθώρια ενημέρωσης, αποδοχής της κατάστασης, διατήρησης της ποιότητας ζωής και προγραμματισμού για το μέλλον όλων αυτών των ατόμων. Με βάση τα ανωτέρω, είναι προφανές, ότι η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί μια επιδημία με δυσβάσταχτες συνέπειες για τους ασθενείς τις οικογένειές τους, αλλά και την κοινωνία.
Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται μεγάλη ερευνητική προσπάθεια με στόχο την ανεύρεση περισσότερο αποτελεσματικών θεραπειών και υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία στον επιστημονικό χώρο ότι στο όχι απώτερο μέλλον θα έχουμε φαρμακευτικές παρεμβάσεις πολύ αποτελεσματικότερες. Μέχρι τότε, αυξημένη εγρήγορση και ενημέρωση της κοινωνίας για όλες τις διαστάσεις της νόσου είναι εξαιρετικά σημαντική.