Η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί ανισοδιανομή του εισοδήματος. Η ανισοδιανομή του εισοδήματος τείνει να γίνει μεγάλο πρόβλημα σε όλο τον κόσμο και προκαλεί κοινωνικές αναστατώσεις. Παραδείγματος χάριν, πολλοί blue collar workers (δηλαδή, εργάτες χειρωνακτικής εργασίας) έχασαν τις δουλειές τους. Κανένα πρόβλημα θα σας πουν μερικοί συνάδελφοί μου, αρκεί να επανεκπαιδευθούν. Είναι εύκολο όμως; Γι’ αυτό οι blue collar workers ψήφισαν τον Τράμπ. Γιατί υποσχέθηκε να φέρει δουλειές πίσω. Αυτός είναι ένας λόγος πού άρχισε τους εμπορικούς πολέμους με άλλες χώρες.
Αμφιταλαντευόμουν ανάμεσα σε δύο τίτλους για αυτό το άρθρο. Δεν ήξερα αν έπρεπε να του βάλλω τίτλο «Αμερικανικές εκλογές και παγκόσμια προβλήματα» ή «Μεγάλα προβλήματα, μικροί ηγέτες,» ή και τα δύο, δηλαδή «Αμερικανικές εκλογές και παγκόσμια προβλήματα: Μεγάλα προβλήματα, μικροί ηγέτες.»
Οι Αμερικανικές εκλογές έχουν αναλυθεί ad nauseam (ας πούμε, μέχρι αηδίας) και στο Διεθνή τύπο και στον Ελληνικό Τύπο. Δεν έχω πολλά να προσθέσω. Αυτή τι στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο κ. Μπάιντεν θεωρείται ότι έχει προς το παρόν περισσότερους εκλέκτορες από τον κ. Τράμπ, και υπήρχαν πολλές εκπλήξεις με τα swing states. Ο κ. Μπάιντεν φαίνεται να κερδίζει Αριζόνα, Ουισκόνσιν, Μίσιγκαν, Νέο Χάμσαϊρ, και πιθανώς Νεβάδα, και ο κ. Τράμπ φαίνεται να κερδίζει Τέξας, Φλόριδα, Οχάιο, Άιοβα, και πιθανώς Τζόρτζια, Βόρεια Καρολίνα και Πενσυλβάνια. Ο κ. Τράμπ έχει ήδη υποβάλλει μηνύσεις ή έχει ζητήσει αναμέτρηση ψήφων σε αρκετά states. Ο νικητής χρειάζεται 270 εκλεκτορικούς ψήφους. Ο χρόνος θα δείξει.
Φανταστείτε ότι είσαστε στην Αμερική, ας πούμε στην Καλιφόρνια. Τι θα βλέπατε; Κατ’ αρχάς θα λέγατε «μα καλά, υπάρχει Ελλάδα και στην Αμερική;» Διότι η Καλιφόρνια υπό μία έννοια μοιάζει με την Ελλάδα.
Η χλωρίδα είναι ίδια σε πολλά μέρη (ελιές, κυπαρίσσια, ευκάλυπτοι, αμπέλια, αγκάθια κ.λ.π.). Ανοιγοκλείνεις τα μάτια σου κάτι φορές στην εξοχή και λες μήπως είμαι Ελλάδα και δεν το ξέρω.
Δεύτερον, θα βλέπατε σκουπίδια σε πολλά μέρη, όπως στην Ελλάδα.
Τρίτον θα βλέπατε πολλούς άστεγους, όπως στην Ελλάδα τις κρίσης, και θα λέγατε «μα καλά με τόσο πλούτο στο San Francisco και στο Silicon Valley, πως είναι δυνατόν;»
Θα βλέπατε ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι Hispanics δηλαδή με καταγωγή από τη Λατινική Αμερική.
Και δυστυχώς θα βλέπατε μια γραφειοκρατία, όχι όπως της Ελλάδας, γιατί σε αυτό οι Έλληνες έχουμε τα πρωτεία (από προσωπική εμπειρία, με εξαίρεση τις Μπαχάμες ίσως) παρότι βελτιωνόμαστε αργά και σταθερά, αλλά περισσότερο από άλλα states.
Θα βλέπατε «αγροτικά» φορτηγάκια ή φορτηγάκια εργατών και επαγγελματιών με τεράστιες σημαίες της Αμερικής στην καρότσα, βασικά για να υπενθυμίζουν σε όλους την Αμερικανική υπερηφάνεια και το ότι βρισκόμαστε στην Αμερική και όχι αλλού. Αυτό δε δεν συμβαίνει μόνο στις εκλογές.
Επίσης θα βλέπατε τον γείτονά μου να έχει βάλει σημαιάκια και ταμπέλες του Τράμπ στην αυλή του μπροστά μέσα στα λουλούδια του.
Εκπλαγήκατε λίγο;
Η Αμερική είναι αυτό που λένε melting pot (δοχείο τήξης) που διευκολύνει το assimilation (αφομοίωση). Αυτό πηγάζει από το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές εθνικότητες από όλο τον κόσμο, δηλαδή δεν είναι μια εθνικά ομοιογενής χώρα.
[Το ίδιο ισχύει, ειρήσθω εν παρόδω, και για την Τουρκία, γι’ αυτό και βλέπετε τις τεράστιες σημαίες και τα σημαιάκια στην Τουρκία. Προσπαθούν να δημιουργήσουν εθνική συνείδηση.]
Γιατί τα λέω αυτά. Για να τονίσω ορισμένα παγκόσμια προβλήματα που χρειάζονται μεγάλους ηγέτες με όραμα για να επιλυθούν. Ποια είναι αυτά τα προβλήματα, τουλάχιστον τα βασικά;
Παγκοσμιοποίηση
Ανισοδιανομή του εισοδήματος
Υπερπληθυσμός και μετανάστευση
Προστασία περιβάλλοντος
Πανδημίες
Θρησκευτικός φανατισμός
Διαβάστε επίσης: Οι αμερικανικές εκλογές και ο «έρπων εμφύλιος»
Κατ’ αρχάς, αυτά τα προβλήματα είναι γενικώς αλληλένδετα. Για τους οικονομολόγους, η παγκοσμιοποίηση είναι μία έκφραση της κατανομής της εργασίας και της εξειδίκευσης. Οι προηγμένες οικονομίες μεταλλάχτηκαν από αγροτικές σε βιομηχανικές, και μετέπειτα σε οικονομίες υπηρεσιών. Έτσι η Κίνα με το πλεονάζον εργατικό δυναμικό (στο παρελθόν, όχι τώρα) και τα σχετικά φτηνά εργατικά και άλλα κόστη ανέλαβε την βιομηχανική παραγωγή, και η Αμερική ειδικεύτηκε στον τομέα των υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών, μίντια, μεταφορικών και τεχνολογικών υπηρεσιών).
Η παγκοσμιοποίηση όμως δημιουργεί ανισοδιανομή του εισοδήματος. Παραδείγματος χάριν, πολλοί blue collar workers (δηλαδή, εργάτες χειρωνακτικής εργασίας) έχασαν τις δουλειές τους. Κανένα πρόβλημα θα σας πουν μερικοί συνάδελφοί μου, αρκεί να επανεκπαιδευθούν. Είναι εύκολο όμως; Γι’ αυτό οι blue collar workers ψήφισαν τον Τράμπ. Γιατί υποσχέθηκε να φέρει δουλειές πίσω. Αυτός είναι ένας λόγος πού άρχισε τους εμπορικούς πολέμους με άλλες χώρες.
Η ανισοδιανομή του εισοδήματος τείνει να γίνει μεγάλο πρόβλημα σε όλο τον κόσμο και προκαλεί κοινωνικές αναστατώσεις όπως και μετανάστευση. Το ’50 και το ’60 δούλευε ένας στην οικογένεια και μπορούσε να την θρέψει. Τώρα δουλεύουν δύο και τρείς και πάλι δεν τα φέρνουν βόλτα. Θα θυμόσαστε τον ντόρο που έκανε το βιβλίο του Piketty «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» λίγα χρόνια πριν. Και ο πρώην υπουργός εργασίας του Clinton, Reich, και νυν καθηγητής στο Berkeley, συζητά αδιαλείπτως το πρόβλημα της ανισοδιανομής του εισοδήματος.
Ο υπερπληθυσμός επίσης προκαλεί οικονομική μετανάστευση και προβλήματα στο περιβάλλον. Και οι πανδημίες γίνονται ένα μεγαλύτερο πρόβλημα. Τώρα όσον αφορά την αύξηση του πληθυσμού, ο Malthus (1766-1834) είπε ότι όταν ο πληθυσμός αυξάνει εκθετικά ενώ η διαθέσιμη γη είναι σταθερή, στο τέλος δημιουργείται πείνα, καθότι δύο χέρια πρέπει να θρέφουν όλο και περισσότερα στόματα. Και η οικονομική επιστήμη αποκαλέστηκε «θλιβερή επιστήμη» («dismal science»), επειδή προέβλεπε πείνα. Βέβαια ο Malthus δεν είδε την βιομηχανική επανάσταση που συνέβαινε μπροστά στα μάτια του.
Ποιος ο ρόλος λοιπόν της τεχνολογίας; Υπάρχουν δύο απόψεις. Η νέο-Μαλθουσιανή και η Μποσροπιανή.
Η νέο-Μαλθουσιανή λέει ότι οι τεχνολογικές αλλαγές είναι εξωγενείς και προκαλούν τις πληθυσμιακές αλλαγές.
Η δε Μποσροπιανή λέει ότι οι δημογραφικές αλλαγές προκαλούν τις τεχνολογικές αλλαγές, δηλαδή οι τεχνολογικές αλλαγές είναι ενδογενείς. Όταν αυξάνει ο πληθυσμός, αυξάνει η ζήτηση και οι ανάγκες επιβίωσης, που οδηγεί σε τεχνολογικές αλλαγές. Άρα μπορεί να μην έχουμε πρόβλημα. Από την άλλη όμως, οι πρώτες ύλες εξαντλούνται. Ο σκοπός αυτού του μικρού άρθρου δεν είναι να εξαντλήσω την ανάλυση αυτών των προβλημάτων. Έτσι αφήνω την ανάλυση του θρησκευτικού φανατισμού για άλλους πιο ειδικούς.
Διαβάστε επίσης: Όταν σπέρνεις ανέμους, θερίζεις θύελλες
Πώς διαφέρουν οι κ.κ. Τραμπ και Μπάιντεν στην αντιμετώπιση των Αμερικανικών και των παγκόσμιων προβλημάτων;
Ο κ. Τραμπ είναι υπέρμαχος των εμπορικών πολέμων, ενώ ο κ. Μπάιντεν δεν είναι.
Ο κ. Τραμπ μείωσε τους φόρους επιχειρήσεων και ιδιωτών, ενώ ο κ. Μπάιντεν θέλει να τους αυξήσει για να προωθήσει ένα πιό κοινωνικό κράτος.
Ο κ. Τραμπ μείωσε σημαντικά διάφορους κανονισμούς για να τονώσει την οικονομία. Βέβαια εξάλειψε ή εξασθένησε και πάρα πολλούς κανονισμούς προστασίας του περιβάλλοντος. Ο κ. Τραμπ είναι κάθετα εναντίον της μετανάστευσης, ιδίως της παράνομης. Είναι γνωστός ο τοίχος με το Μεξικό που προσπαθεί να κτίσει ή να επεκτείνει.
Όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις, ο κ. Μπάιντεν έχει τεράστια εμπειρία. Ο κ. Τραμπ στηρίζεται σε προσωπικές σχέσεις ακόμα και με αυταρχικούς ηγέτες. Και οι δύο δεν θέλουν να επαναλάβουν τα διεθνή λάθη του Μπους του νεότερου.
Όσον αφορά την υγειονομική ασφάλιση, ο κ. Τραμπ είναι υπέρ του περιορισμένου ρόλου του κράτους, σε αντίθεση με τον κ. Μπάιντεν.
Τέλος, ποιος θα είναι καλύτερος για την Ελλάδα; Μάλλον ο κ. Μπάιντεν, αλλά μην περιμένουμε κάτι συνταρακτικό ούτε από τον ένα ούτε από τον άλλο. Βέβαια μακάρι να εκπλαγούμε. Όποιος και να εκλεγεί, πρέπει να κάνουνε κάτι για τους S-400 της Τουρκίας, γιατί έτσι λέει ο νόμος. Αν εκλεγεί ο κ. Τραμπ, θα έχουμε περισσότερη υποστήριξη από τους υπουργούς του, παρότι απ΄ αυτόν. Όπως και τώρα. Αν εκλεγεί ο κ. Μπάιντεν, μπορούμε να περιμένουμε μια πιο άμεση υποστήριξη.
Τι μέλλει γενέσθαι; Θα δείξει ο χρόνος. Πόσος χρόνος δεν ξέρουμε. Αλλά θαύματα γενικώς μην περιμένουμε.
Ο Φάνης Τσουλουχάς facebook.com/theofanis.tsoulouhas είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.