Αυτές οι εκλογές είναι από τις πιο συναισθηματικά φορτισμένες για τους Αμερικανούς πολίτες που αγωνιούν για το αύριο. Την στιγμή που γράφονται αυτές οι τελευταίες γραμμές (7 το βράδυ της Τρίτης, ώρα Καλιφόρνιας, δηλαδή 5 το πρωί ώρα Ελλάδας), ο Τράμπ έχει προς το παρόν πολύ περισσότερους εκλέκτορες από την Χάρις. Όσον αφορά τις αμφίρροπες πολιτείες, η Χάρις φαίνεται προς το παρόν να προηγείται στην Αριζόνα και το Μίσιγκαν, και ο Τράμπ προηγείται στην Τζόρτζια, Βόρεια Καρολίνα, Πενσυλβάνια και Ουισκόνσιν. Είναι νωρίς για αποτελέσματα από τη Νεβάδα.
Όταν ο Μπάιντεν ήταν νεότερος γερουσιαστής, δεν ήταν άτομο που περνούσε απαρατήρητο, τουναντίον ήταν εντυπωσιακός. Οι άνθρωποι όμως δεν γερνάνε όλοι με τον ίδιο ρυθμό. Όταν ο Μπάιντεν ανέλαβε την εξουσία ήταν εκ των πραγμάτων λίγο αργά. Μετά από μια αποτυχημένη πρώτη τηλεμαχία, αντικαταστάθηκε στην εκλογική διαδικασία από την Χάρις, την αντιπρόεδρο των ΗΠΑ και πρώην γερουσιαστή που προέρχεται από τον προοδευτικό χώρο των Δημοκρατικών. Θα γίνει η Χάρις η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος των ΗΠΑ, ιδίως όταν το εκλογικό σώμα δεν καταλαβαίνει τις διαφορές πολιτικής της από τον Μπάιντεν;
Ο Τραμπ δεν μπορεί να αγοράσει ένα πιστόλι, αλλά μπορεί να είναι υποψήφιος Πρόεδρος της χώρας
Ο Τραμπ είναι αντισυμβατικός και βασίζεται στην έντονη και εγωκεντρική προσωπικότητά του, στο ατομικό του brand, και λιγότερο στην παραδοσιακή πολιτική δομή και τους θεσμούς. Οι Αμερικανοί τον ξέρανε ως μεγιστάνα των ακινήτων, και μπήκε στα σπίτια τους μέσω του τηλεοπτικού του σήριαλ «The Apprentice», που προβαλλόταν στην τηλεόραση από το 2004 ως το 2017. Όταν ήταν Πρόεδρος, πολλές φορές έμοιαζε σαν να έπαιζε ακόμα στην τηλεόραση, δηλαδή σε reality show. Ένα είναι σίγουρο, έχει φανατικούς οπαδούς.
Ο λαϊκιστής Τραμπ είναι ο μόνος Πρόεδρος των ΗΠΑ που έγινε “impeached” (καταγγέλθηκε για παραπτώματα) δύο φορές, που είναι ότι πιο προσβλητικό για ένα Πρόεδρο. Αλλά δεν αποδέχθηκε ουσιαστικά ποτέ την ήττα του το 2020 λέγοντας στο πλήθος ότι οι Δημοκρατικοί και τα media του κλέψανε την εκλογή, που οδήγησε στην εξέγερση στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου του 2021. Μετά έγινε ο πρώτος πρώην Πρόεδρος της Αμερικής με πολλαπλές κακουργηματικές καταδίκες. Είναι ενδιαφέρον ότι με βάση τους Ομοσπονδιακούς νόμους ο Τραμπ δεν μπορεί να αγοράσει ένα πιστόλι για νόμιμη προστασία, αλλά μπορεί να είναι υποψήφιος Πρόεδρος της χώρας. (“The right to bear arms”, δηλαδή το δικαίωμα που έχουν οι Αμερικανοί πολίτες στην οπλοφορία, κατοχυρώθηκε στη Δεύτερη Τροποποίηση του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία επικυρώθηκε το 1791.)
Αν ο Τραμπ ξαναεκλεγεί, πιθανώς να μην «χρειαστεί να ψηφήσουμε ποτέ ξανά» κατά τα δικά του λόγια. Αν χάσει, θα αποδεχθεί την ήττα του αυτή τη φορά; Το χειρότερο σενάριο που μπορώ να φανταστώ, με πραγματικά απρόβλεπτες συνέπειες, είναι να κερδίσει ο Τραμπ τη λαϊκή ψήφο αλλά να χάσει στους εκλέκτορες. Θα αποδεχθεί την ήττα του ή θα έχουμε μηνύσεις, πολλαπλές επανακαταμετρήσεις των ψήφων, λαϊκές εξεγέρσεις και αιματοβαμμένες επαναστάσεις; Έχει ήδη καταγγείλει εκλογική νοθεία για να προλειάνει το έδαφος. Δεδομένου ότι ένα ποσοστό του πληθυσμού ψηφίζει επιστολικά (περίπου το 25%), και δεδομένων των αναμενόμενων επανακαταμετρήσεων, είναι πιθανό αυτή τη φορά να πάρει μέρες για να μάθουμε το νικητή. Ο νικητής των εκλογών χρειάζεται 270 εκλεκτορικούς ψήφους, ενώ δεν είναι διόλου απίθανο ο ένας υποψήφιος να έχει περισσότερους εκλέκτορες, χωρίς να έχει την λαϊκή ψήφο.
Να περιμένουμε αλλαγές και στο Κογκρέσο
Τις τελευταίες ημέρες πριν τις εκλογές ήταν δύσκολο να προβλέψεις το νικητή καθώς η ψαλίδα είχε κλείσει, παρότι η Χάρις είχε ένα μικρό προβάδισμα (με ένα μεγαλύτερο εύρος στατιστικού λάθους). Ανεξάρτητα από το ποιος τελικά θα νικήσει όμως, η σύνθεση του Αμερικανικού Κογκρέσου μετά τις εκλογές θα επηρεάσει σημαντικά τον βαθμό στον οποίο ο νικητής μπορεί να εφαρμόσει τις πολιτικές του. Τίποτα δεν είναι αμετάβλητο αλλά, προς το παρόν, η Γερουσία, που τώρα είναι υπό τον έλεγχο των Δημοκρατικών, αναμένεται να έλθει υπό των έλεγχο των Ρεπουμπλικάνων. Και η Βουλή των Αντιπροσώπων, που τώρα είναι υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικάνων, αναμένεται να έλθει υπό των έλεγχο των Δημοκρατικών.
Σε σχετικό άρθρο μου του 2020 είχα τονίσει ορισμένα παγκόσμια προβλήματα που χρειάζονται μεγάλους ηγέτες με όραμα για να επιλυθούν:
- Παγκοσμιοποίηση
- Ανισοδιανομή του εισοδήματος
- Υπερπληθυσμός και μετανάστευση
- Κλιματική αλλαγή
- Πανδημίες
- Θρησκευτικός φανατισμός
Εξακολουθώ να πιστεύω ότι η λίστα αυτή είναι επίκαιρη καθώς κανένα πρόβλημα δεν έχει επιλυθεί, αλλά προφανώς πρέπει να επικαιροποιηθεί με την πρόσθεση των πολέμων ανά την υφήλιο, σε κάποιο βαθμό λόγω των θρησκευτικών φανατισμών. Αλλά η λίστα αυτή παρέχει και μερικές από τις ειδοποιούς διαφορές μεταξύ των υποψηφίων.
Τι να περιμένουμε εάν επανεκλεγεί ο Τραμπ
Συγκεκριμένα, ο Τραμπ είναι εθνικιστής εναντίον της παγκοσμιοποίησης και θα συνεχίσει να αυξάνει τους καθολικούς δασμούς εισαγωγών (π.χ., 60% για Κινεζικά προϊόντα), που θα προκαλέσει σθεναρό πληθωρισμό στην Αμερική, θα περιορίσει το Ευρωπαϊκό εθνικό προϊόν, και θα υποτιμήσει το ευρώ.
Θέλει να ενισχύσει τους περιορισμούς εξαγωγών ημιαγωγών (semiconductor exports) στην Κίνα. Υπό ηγεσία Τραμπ αναμένουμε μεγαλύτερα ελλείμματα. Υπό μία έννοια είναι υπέρ της ανισοδιανομής του εισοδήματος, αλλά υπό άλλη έννοια θέλει να φέρει δουλειές πίσω στην Αμερική. Εταιρίες που θα παράγουν τα προϊόντα τους στην Αμερική θα έχουν μια έκπτωση φόρου της τάξης του 1%.
Είναι υπέρ της δραστικής μείωσης των κυβερνητικών κανονισμών και ρυθμίσεων (deregulation), και υπέρ της μείωσης των εμποδίων εναντίον συγχωνεύσεων και εξαγορών εταιριών. Θέλει να καταργήσει το Υπουργείο Παιδείας. Είναι υπέρ των κρυπτο-νομισμάτων.
Αντιτίθεται σφόδρα στην παράνομη μετανάστευση και είναι υπέρ των επιστροφών.
Αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή και προωθεί πολιτικές που δεν συνάδουν με την προστασία του περιβάλλοντος (π.χ., όσον αφορά εξορύξεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο).
Πιθανώς θα εγκαταλείψει την Ουκρανία στο έλεός της, και θα προτιμήσει να συγχρωτίζεται με, ή να εντυπωσιάζεται από, αυταρχικούς ηγέτες.
Τι να περιμένουμε από τη Χάρις εάν εκλεγεί
Η Χάρις είναι υπέρ των στοχευμένων δασμών, παραδείγματος χάριν εναντίον Κινεζικών προϊόντων τεχνολογίας.
Θέλει να αυξήσει το ελάχιστο ωρομίσθιο στα $15 δολάρια, από $7.25. Θέλει να αυξήσει τον πιο υψηλό φόρο των εταιριών από 21% σε 28%, και να αυξήσει τους φόρους των οικογενειών υψηλού εισοδήματος προς όφελος των οικογενειών χαμηλού εισοδήματος.
Είναι υπέρ της ανακούφισης από το χρέος φοιτητικών δανείων.
Θέλει να επεκτείνει την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία.
Θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία.
Σε κάποιο βαθμό είναι υπέρ της προστασίας των συνόρων.
Και οι δύο υποψήφιοι θέλουν να μειώσουν τις τιμές των φαρμάκων. Σχετικά με τις στάσεις τους στο δικαίωμα της άμβλωσης, ο μεν Τραμπ το αφήνει στις πολιτείες να αποφασίσουν, η δε Χάρις είναι υπέρ της Ομοσπονδιακής κατοχύρωσης του δικαιώματος.
Όσον αφορά στην Ελλάδα
Όσον αφορά την Ελλάδα, είναι δύσκολο να πεις ποιος θα είναι καλύτερος για την Ελλάδα. Στην πρώτη του θητεία ο Τραμπ ήταν γοητευμένος από τον Ερντογάν αλλά οι Υπουργοί του όχι τόσο. Το ίδιο μπορεί να συνεχιστεί.
Αν εκλεγεί η Χάρις, μπορούμε να αναμένουμε μια αντιμετώπιση ανάλογη με αυτή του Μπάιντεν. Δηλαδή στα λόγια μπορεί να εξακολουθήσει η πολιτική κατευνασμού της Τουρκίας, αλλά όχι στην πράξη.
Σε σχέση με την Αμερική, είτε κερδίσει είτε χάσει ο Τραμπ, ο Θεός να βάλει το χέρι του. Αν κερδίσει, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να επηρεαστεί η Αμερικανική δημοκρατία. Αν χάσει, δεν ξέρουμε τι λαϊκές εξεγέρσεις να αναμένουμε.
* Ο Φάνης Τσουλουχάς, tsoulouhas.eu, είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.