Η ιδιαίτερη συνθήκη της ανάγκης των νέων να ανταποκριθούν διανοητικά στις απαιτήσεις της ενηλίκου ζωής ενώ συναισθηματικά και αναπτυξιακά ανήκουν στην εφηβεία λέγεται «αναδυόμενη ενηλικίωση» και χαρακτηρίζεται από μεγάλη δημογραφική ανομοιομορφία. Γι′ αυτή την τόσο κρίσιμη - αλλά όχι τόσο ιδιαίτερα γνωστή για τις ιδιαιτερότητές της, περίοδο της ζωής του ατόμου, μιλά στην HUffPOst η Άρτεμις Κ. Τσίτσικα, αναπλ. καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Ποια είναι η περίοδος που αναφέρεται ως «αναδυόμενη ενηλικίωση»;
«Η περίοδος που σηματοδοτεί το τέλος της εφηβείας ή/και την αρχή της ενηλικίωσης αναφέρεται ως ”αναδυόμενη ενηλικίωση” (emerging adulthood). Είναι η περίοδος μεταξύ 18-26 ετών, κατά τη διάρκεια της οποίας οι νέοι των σύγχρονων Δυτικών κοινωνιών, όπως και η δική μας, μπορούν να απολαμβάνουν τις πολυπόθητες ελευθερίες και την ανεξαρτησία που επιζητούσαν, χωρίς αυτό να σημαίνει και επιβάρυνση με τις ευθύνες της πλήρους ενηλικίωσης. Ωστόσο, σημειώνονται σημαντικές αναπτυξιακές προκλήσεις (κατάκτηση ταυτότητας, αυτοεκτίμησης, λειτουργικών σχέσεων, ρεαλιστικών στόχων κ.α.). Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλη δημογραφική ανομοιομορφία και την ιδιαίτερη συνθήκη της ανάγκης των νέων να ανταποκριθούν διανοητικά στις απαιτήσεις της ενηλίκου ζωής, ενώ συναισθηματικά και αναπτυξιακά ανήκουν στην εφηβεία».
- Ποιες είναι οι προκλήσεις της μετάβασης στην ενήλικη ζωή που αντιμετωπίζουν οι μετέφηβοι και νεαροί ενήλικες;
«Eίναι γνωστό βιβλιογραφικά ότι οι μετέφηβοι και νεαροί ενήλικες αντιμετωπίζουν προκλήσεις της μετάβασης στην ενήλικο ζωή, όπως:
- η διαχείριση του χρόνου, ελλείψει του δομημένου περιβάλλοντος και του προγράμματος που παρείχε το σχολείο
- ο φόβος της αποτυχίας
- ο αποχωρισμός από την οικογένεια
- η απώλεια φιλικών προσώπων και συντρόφων
- οικονομικές δυσκολίες ή προβλήματα διαβίωσης σε μία νέα πόλη κ.λπ.
- ενδεχόμενη απογοήτευση από το αντικείμενο σπουδών (φοιτητές)».
- Πότε ξεκινά αναπτυξιακά η πλήρης ενηλικίωση του ατόμου;
«Ας σημειωθεί ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να αναπτύσσεται έως την πρώτη ενήλικο ζωή (24-25 έτη), όταν και ολοκληρώνεται το κέντρο κριτικής σκέψης και λογικής – ο προμετωπιαίος φλοιός. Συνεπώς, αν και στις περισσότερες κοινωνίες ως ενήλικες θεωρούνται τα άτομα που νομικά έχουν τις ευθύνες ενήλικα (> 18 ετών), η πλήρης ενηλικίωση ξεκινά αναπτυξιακά μετά τα 21 έτη. Επιπλέον, στις κοινωνίες σε κοινωνική/οικονομική κρίση οι νεαροί ενήλικες δυσκολεύονται ιδιαίτερα να υιοθετήσουν αξίες, να αποκτήσουν στόχους και να αποχωριστούν την οικογενειακή εστία».
- Ποιο είναι το προφίλ των μετέφηβων στην χώρα μας;
Η χώρα μας έχει ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό «παγιδευμένων» νεαρών ατόμων - από τα πρώτα στην Ευρώπη - οι οποίοι ονομάζονται NEETs**(non in Education, Employment or Training). Οι NEETs μπορεί να παρουσιάζουν σημαντική ψυχοκοινωνική δυσλειτουργία, με συμπεριφορές «κορυφής του παγόβουνου» την διαδικτυακή εξάρτηση, την απομόνωση, την παραίτηση και την κοινωνική φοβία κ.α.
- Τι χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο;
Κατά την περίοδο αυτή χαρακτηριστική είναι η αστάθεια, η οποία προέρχεται από τις συνεχείς αναζητήσεις και τον πειραματισμό των νέων σε προσωπική και επαγγελματική ζωή, καθώς και από τη σύγκρουση που δημιουργείται μεταξύ του μέχρι τώρα πλάνου ζωής και της πραγματικότητας που βιώνουν. Η εστίαση στον εαυτό είναι ίσως αυτή την περίοδο πιο έντονη από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ζωής και έχει ως στόχο την απόκτηση προσωπικής επάρκειας. Κατά την «αναδυόμενη ενηλικίωση» υπάρχει πληθώρα εναλλακτικών επιλογών και πιθανοτήτων, καθώς πρόκειται για μία ηλικία που χαρακτηρίζεται από υψηλές προσδοκίες, αλλά και από πολλές ματαιώσεις!! Χαρακτηριστική είναι και η αμφιθυμία σχετικά με την ενηλικίωση, η οποία εκπηγάζει από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αποδοχής ευθύνης, της κατανόησης των δυναμικών των σχέσεων και της λήψης αποφάσεων. Κάθε περίοδος μετάβασης και αλλαγής κοινωνικών ρόλων, μπορεί να οδηγήσει σε αμφισβήτηση εαυτού, ακινητοποίηση ή και άρνηση. Η μετάβαση θέτει προ επιλογών τους νεαρούς ενήλικες και κάθε επιλογή συνιστά και μια απώλεια – μία διάψευση της πεποίθησης ότι «μπορούμε να τα έχουμε όλα». Η άρνηση της απώλειας συνδέεται με καθυστέρηση της κατάκτησης ταυτότητας, γεγονός που ενισχύει περαιτέρω το αίσθημα απώλειας…Ταυτόχρονα, επέρχεται η συνειδητοποίηση για το ότι οι γονείς «δεν έχουν πια όλες τις απαντήσεις» και μπορεί να δεχθούν αμφισβήτηση ή και εκφράσεις θυμού και συμπεριφορές απομάκρυνσης.
- Ποια «εργαλεία» μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση;
«Συμπερασματικά, η κατανόηση, ενσυναίσθηση και τελικά ενδυνάμωση/ πλαισίωση των νεαρών ατόμων κατά τη διάρκεια του σταδίου της μετάβασης είναι σημαντική για την επιτυχή προσαρμογή και πρόοδο, καθώς και την κατάκτηση δεξιοτήτων ζωής για το ”κλείσιμο κύκλων” και ”άνοιγμα” νέων».
Θέματα όπως το παραπάνω θα αναπτυχθούν στο 22 Συνέδριο της Διεθνούς Οργάνωσης για την Υγεία των Εφήβων, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής, που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα στις 5-7 Οκτωβρίου 2022.
Βιβλιογραφία:
1. Zarrett, N., 2006. The Passage to Adulthood: Challenges of Late Adolescence. Eccles, J. Special Issue: Preparing Youth for the Crossing: From adolescence to Early Adulthood. Volume 2006, Issue 111
2. Arnett J. J., 2000. Emerging Adulthood: A Theory of Development from the Late Teens Through the Twenties. American Psychologist.
3. Alan Reifman and Malinda J. Colwell, Jeffrey Jensen Arnett. 2007. Emerging Adulthood: Theory, Assessment and Application. J of Youth Development. Volume 2, Number 1.
4. Powell, A. 2018. Neet: Young People not in Education, Employment or Training. Briefing Paper. House of Commons Library.
5. Παπαδάκης, Ν. 2016. Νέα Γενιά Neets στην Ελλάδα της Κρίσης. Οι Επείγουσες Διαστάσεις του προβλήματος: Έρευνα και ολοκληρωμένη Παρέμβαση. Πρακτικά συνεδρίου.
Περισσότερα για το Συνέδριο εδώ: