Η Α. πρωτοετής φοιτήτρια κατέβηκε στο τέρμα των Ιλισίων και στην ανηφόρα στάθηκε με δέος μπροστά στον επιβλητικό όγκο του κτηρίου της Θεολογικής Σχολής Αθηνών.
Αναζητώντας τον Θεό και κατευθυνόμενη στους εσωτερικούς διαδρόμους ‘’έπεσε’’ επάνω του. Ένας απλός κληρικός με σκούφο, την καλωσόρισε και της έδειξε το δρόμο για την Γραμματεία. Η φοιτήτρια παρατήρησε μια ασυνήθιστη γλυκύτητα μορφής. Γαλήνιος, προσηνής, την προσκάλεσε στο γραφείο τού Τομέα Θρησκειολογίας και Κοινωνιολογίας και της χάρισε την Παλαιά Διαθήκη και τη χάρη του Θεού. Αυτή ήταν η πρώτη συνάντηση με τον χαρισματικό Δάσκαλο Αναστάσιο πρόσωπο προς πρόσωπο.
Τον Θεοφιλέστατο επίσκοπο Ανδρούσης Αναστάσιο και το θρησκειολογικό έργο του γνώρισε καλύτερα από τα διαβάσματα των βιβλίων του για το ‘’Ισλάμ’’, τα αφρικανικά θρησκεύματα ( ‘’Κύριος της Λαμπρότητος’’- Ο Θεός των παρά το όρος Κένυα φυλών) καθώς και από τις πανεπιστημιακές παραδόσεις του για τον Ινδουισμό, Τζαϊνισμό και Βουδισμό.
Έργα διαχρονικά και επίκαιρα που άντεξαν στον χρόνο, καθιερώθηκαν ως κλασικά και έγκυρα πανεπιστημιακά εγχειρίδια σε τμήματα πολιτικών και διεθνών σπουδών ενώ διανεμήθηκαν ακόμα και ως ‘’δώρο’’ σε κυριακάτικες εφημερίδες. (βλέπε, ‘’Ισλάμ θρησκειολογική επισκόπηση’’ και ‘’Ιστορία επιζώντων θρησκευμάτων σημαντικά κεφάλαια’’)
Χρόνια αργότερα, η Α. ως καθηγήτρια θεολογίας εμβάθυνε στο νόημα των λόγων του Δασκάλου, μελετώντας η ίδια και διδάσκοντας τα παιδιά, θέματα από τα βιβλία :
″Ίχνη από την αναζήτηση του Υπερβατικού’’(2004,2006), ‘’Ιεραποστολή στα Ίχνη του Χριστού’’(2009), ‘’Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία’’ (2000,2005).
Στο πλαίσιο αυτό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ‘’θεολογική κατανόηση των άλλων θρησκειών’’ αλλά και η αξία του διαθρησκευτικού διαλόγου την εποχή της ‘’παγκοσμιοποίησης’’. ( βλέπε, ‘’Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία’’, σελ.170- 206 και 240-268 ).
Εξόχως σημαντική υπήρξε η συμβολή του στον διάλογο Ορθοδοξίας και Ισλάμ όπως αποτυπώνεται στο σχετικό πανεπιστημιακό εγχειρίδιο:
″Από όλας τας ζώσας θρησκείας, το Ισλάμ ευρίσκεται πλησιέστερον – τόσον πνευματικώς όσον και γεωγραφικώς- προς τον Ορθόδοξον Χριστιανισμόν. Παρά τας βαθείας θεολογικάς διαφοράς και τας δραματικάς συγκρούσεις του παρελθόντος, ιστάμεθα εν πολλοίς επί κοινού πολιτιστικού και θρησκευτικού εδάφους και η ουσιαστικωτέρα αλληλοκατανόησις του πνευματικού πλούτου των δυο κόσμων αποτελεί αμοιβαίον χρέος – μεστόν προσδοκίας.’’
Bλέπε, ‘’Ισλάμ Θρησκειολογική επισκόπησις’’, Εκδόσεις: Έθνη και Λαοί (α΄έκδοση1975, β΄έκδοση 1979, γ΄έκδοση 1983,σελ.288) και ‘’Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία’’ (Αθήνα, α΄έκδοση 2000 ,στ΄ έκδοση 2005) στο κεφάλαιο ‘’Ο διάλογος με το Ισλάμ-Από Ορθόδοξη άποψη’’, σελ.137- 168.
Ο Αναστάσιος στη διάρκεια της ζωής του συνδυάζοντας την θεωρία και την πράξη αποτέλεσε πρότυπο ιεραποστόλου και ακαδημαϊκού δασκάλου ακολουθώντας τον Λόγο του Αναστάντος Ιησού προς τους μαθητές Του στην Γαλιλαία:
”Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη” (Ματθ.28,19).
Αφετηρία αυτής της Πορείας αποτελεί η ίδρυση, έκδοση και διεύθυνση του πρώτου ιεραποστολικού περιοδικού ‘’Πορευθέντες’’ -Go Ye (τεύχος 1,Φεβρουαριος 1959), τριμηνιαίου, στα ελληνικά και αγγλικά (1960-1970) καθώς και η ίδρυση του Διορθόδοξου Ιεραποστολικού Κέντρου ’’Πορευθέντες’’(1971-1975).
Από την ιεραποστολική δράση και την θρησκειολογική έρευνα στην Ανατολική Αφρική (Ουγκάντα, Τανζανία, Κένυα:1964,1967), τη Διεύθυνση της ”Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδας’’- την ίδρυση και διεύθυνση του περιοδικού ”Πάντα τα Έθνη’’(1981-1992), έως την Αρχιεπισκοπή Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας (από 24/6/1992 έως σήμερα) η ζωή του υπήρξε ”Μαρτυρία’’ (‘’Martyria’’) και Διακονία Αγάπης προς ‘’Πάντα τα Έθνη’’ αναζητώντας τα Ίχνη του ‘’Υπερβατικού’’, του ”Ιερού” και του ”Αγίου’’.
Η Α. ξεφυλλίζοντας τις κιτρινισμένες και υπογραμμισμένες σελίδες του βιβλίου ”Κύριος της Λαμπρότητος’’ (‘’Πορευθέντες’’, Αθήναι γ΄έκδοσις, 1983) ανέτρεξε στην ιεραποστολική και θρησκειολογική αφετηρία του Δασκάλου, διαβάζοντας:
‘’Η θρησκευτική ζωή των Αφρικανών, ως εφάνη, και από την προηγούμενην ανάλυσιν, δεν υπήρξε τόσον σκοτεινή και ‘’ειδωλολατρική’’, όσον η άγνοια, η προκατάληψις, και ίσως τα διάφορα συμφέροντα, συχνάκις την παρουσίασαν. Αντιθέτως, από πλευράς θρησκευτικής – τουλάχιστον αι εξετασθείσαι φυλαί – ευρίσκοντο εις ανώτερον επίπεδον άλλων πολιτισμένων λαών (π.χ. αρχαίων μεσογειακών ή γερμανικών και σλαυικών). Ασφαλώς δε πολλά έχομεν να κερδίσωμεν από τους αφρικανούς όταν μάθωμεν να ακούωμεν και να σεβώμεθα τας εις ημάς εν πολλοίς αγνώστους παραδόσεις των. Η χριστιανική ιεραποστολική προσπάθεια διηυκολύνθη ιδιαιτέρως από την ισχυράν πίστην των εν λόγω φυλών εις την ύπαρξιν και την πρόνοιαν ενός Υψίστου Όντος, ενός Μεγάλου Γνωστού και Αγνώστου συγχρόνως.’’ (Επιλεγόμενα, σελ.221)
Ο Αναστάσιος, φωτισμένος Απόστολος με τις πύρινες γλώσσες του Αγίου Πνεύματος, κατανοεί τη χάρη και την αξία όλων των γλωσσών και πολιτισμών στην αναζήτηση και δοξολογία του Θεού. Στο πνεύμα της Πεντηκοστής αναγνωρίζει την παρουσία του Θεού στα άσματα των αφρικανικών φυλών:
‘’ Ο Θεός σού έδωσε μιά γλώσσα
και σε μένα έδωσε μιά άλλη,
Μεγαλώσαμε με τον ίδιο τρόπο
(είμαστε ίσοι)
Ο Θεός δεν κρατά ένα παιδί στο στήθος
κι` άλλο στη ράχη’’. (Κύριος της Λαμπρότητος, σελ.95)
Στο πλαίσιο του ορθόδοξου εκκλησιαστικού φρονήματος και ακολουθώντας την Παράδοση των αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου οργανώνει τις τοπικές εκκλησίες με ενεργή συμμετοχή στα προβλήματα και τις ανάγκες της κοινωνίας, αγωνιζόμενος ενάντια στη φτώχεια, την πείνα και την εξαθλίωση.
Τα Ιερά και Λειτουργικά κείμενα μεταφράζονται στις αφρικανικές διαλέκτους με σεβασμό στον διαφορετικό τρόπο έκφρασης και λατρείας του Θείου. Η αγάπη για τον άνθρωπο, η δίψα της θεοπτίας και η ειρηνική συνύπαρξη λαών, εθνών και θρησκειών με την αποδοχή της διαφορετικότητας, εμψυχώνουν τον Αναστάσιο στα δύσκολα περάσματα.
Για το πέρασμα από την Αφρική στην Αλβανία, ο Αναστάσιος αναφέρεται σε μια προσωπική εμπειρία του ,στηριζόμενος στον Αναστάντα Χριστό : ‘’Και ιδού εγώ μεθ` υμών ειμι πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος’’ (Ματθ.28,20)
″Επιτρέψατέ μου να τελειώσω με μια προσωπική εμπειρία. Ήταν Αύγουστος, πριν από δώδεκα χρόνια, στην Ουγκάντα. Επιστρέφοντας από μια ιεραποστολική κατασκήνωση σ` ένα χωριό της ενδοχώρας, φθάσαμε βράδυ στην πρωτεύουσα, την Καμπάλα. Μέσα στο πυκνό σκοτάδι, το παλιό αυτοκίνητό μας κάπου προσέκρουσε. Ο μπροστινός υαλοπίνακας θρυμματισμένος έπεσε επάνω μου. Πολλά μικρά κομματάκια γυαλιού είχαν εισδύσει και στα δυο μάτια που ήταν αδύνατον να ανοίξουν. Στο εγκαταλελειμμένο αφρικανικό νοσοκομείο όπου πήγαμε η απόγνωση μεγάλωσε. Δεν υπήρχε ούτε γιατρός, ούτε νοσοκόμος, ούτε αποσταγμένο νερό, ούτε καν νερό. Η τύφλωση έμοιαζε ότι ήταν οριστική. Δεν έβλεπα καθόλου. Στην τραγικότητα εκείνης της ώρας ξαναήρθε στη σκέψη μου ένα ζωτικό ερώτημα, με το οποίο είχε αρχίσει η ιεραποστολική μου διακονία:
Σου φθάνει ο Θεός; Μια απροσδιόριστη ειρήνη απλώθηκε στην ψυχή. Η συναίσθηση της παρουσίας Εκείνου, ο οποίος βεβαίωσε τους μαθητές Του:
‘’Και ιδού εγώ μεθ` υμών ειμι’’. Μέσα στα μεσάνυχτα, έφθασε τελικά ένας νεαρός Ουγκαντός οφθαλμίατρος, ο Χριστόφορος Μαγκίμπι, που τον είχαμε βοηθήσει να σπουδάσει στην Αθήνα. Χρησιμοποιώντας τη σχισμοειδή λυχνία αγωνίστηκε να απομακρύνει τα γυάλινα ψήγματα που είχαν εισδύσει στα δυο μάτια. Έβγαλε εικοσιτέσσερα από αυτά. Την επόμενη μέρα επιστρέψαμε στη Ναιρόμπι και στη συνέχεια στην Ευρώπη για να συνεχιστούν οι εξετάσεις και η επούλωση. Η θεραπεία συνοδευόταν από την ακτινοβολία της βεβαιότητος
‘’Και ιδού εγώ μεθ` υμών ειμι πάσας τας ημέρας’’.
Ενώ φάνηκε ότι το γεγονός εκείνο τερμάτιζε μια ολόκληρη προσπάθεια, έγινε αντίθετα αφορμή για νέα διακονία, με ανανεωμένη πίστη, σε ποιο απαιτητικό μέτωπο: Στην Αλβανία.’’ (Αναστασίου, Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού. Θεολογικές μελέτες και ομιλίες Αθήνα 2009, σελ.331-332)
Από την Πορεία προς τα Έθνη του Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστασίου, η Α. φύλαξε στην καρδιά της τον Λόγο:
″Η αποστολή της Εκκλησίας πρέπει να έχει σαφή ορίζοντα ‘’πάντα τα έθνη’’, αποκλείοντας οποιαδήποτε εξαίρεση... Η αποστολή είναι χρέος τής ‘’καθόλου’’ Εκκλησίας και δεν δικαιούται να περιορισθεί στους φυλετικά όμοιους. Πεδίο ευθύνης και δράσεως παραμένει όλος ο κόσμος...Καλείται συνεχώς να τολμά μιά έξοδο, μιά πορεία […]
Καλούμεθα να βγούμε από τα όρια των κλειστών, περιχαρακωμένων κοινοτήτων, να υπερβούμε τις προκαταλήψεις, τους δισταγμούς, τις φοβίες μας και να δώσουμε, όσο μάς είναι δυνατόν από κοινού τη μαρτυρία του αναστάντος Κυρίου...Με ειλικρινή σεβασμό προς την ιδιοτυπία κάθε λαού και πολιτισμού, προς την ελευθερία και την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπινου προσώπου, με ανυπόκριτη αγάπη για τον όλο άνθρωπο. Πρόκειται για ενδιαφέρον πνευματικό, όχι πολιτικό. Το ζητούμενο δεν είναι η Εκκλησία να κατακτήσει ”πάντα τα έθνη”, αλλά να τα μαθητεύσει. Να μεταφέρει σ` αυτά τη γνώση, τη σωτηρία και την εμπειρία που έχει.’’
( βλέπε την εισήγηση με τίτλο : ‘’Επανεύρεση της Αποστολικής μας αυτοσυνειδησίας κατά τον 21ο αιώνα ‘’, [2003] στο βιβλίο ‘’Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού’’, σελ. 315 -316).
Με την είδηση της κοιμήσεως του Αναστασίου, ανήμερα της εορτής του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου (25 Ιανουαρίου 2025), ενθυμήθηκε την τελευταία εισήγηση - παρακαταθήκη με τίτλο: ”Αναστάσιμη ενατένιση και εμβάθυνση στα καινά και παλαιά προβλήματα κάθε εποχής’’. ( Δευτέρα, 25 Νοεμβρίου 2024 - την οποία διάβασε λόγω απουσίας τού Αρχιεπισκόπου Αλβανίας, ο Μητροπολίτης Απολλωνίας και Φίερι κύριος Νικόλαος- στο Συνέδριο του ΕΚΠΑ με θέμα: ‘’Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Προκλήσεις και προοπτικές’’. Αθήνα, 20-28 Νοεμβρίου 2024)
Η εισήγηση αυτή συμπύκνωνε σε επτά σημεία την ιεραποστολική, θεολογική και θρησκειολογική σκέψη του Αρχιεπισκόπου και Ακαδημαϊκού Αναστασίου Γιαννουλάτου.
1.Προτεραιότητα της Ορθόδοξης Θεολογίας είναι η διατήρηση της ενότητας της Εκκλησίας με την κοινή πίστη, την εν Χριστώ ζωή και με κέντρο την Θεία Ευχαριστία. Η ενότητα της Ορθοδοξίας εκφράζεται με τη συνοδικότητα.
2. Η Ορθόδοξη Θεολογία είναι δοξολογική πνοή. Ο Σταυρός και η Ανάσταση του Χριστού είναι το κέντρο της Ορθόδοξης Θεολογίας καθώς και ο τονισμός της Αγάπης του Τριαδικού Θεού. Η Αγάπη είναι συνεκτική δύναμη όλων των αρετών γιατί ‘’Ο Θεός αγάπη εστί’’.(Α ΄Ιω.4,16)
3.Η αγάπη προς τον άνθρωπο οδηγεί στην Ιεραποστολή και τη Διακονία. Το χρέος της Μαρτυρίας (Martyria) επεκτείνεται στον χρόνο και τον χώρο προς Πάντα τα Έθνη με κορύφωση στα έσχατα.
4.Η Μαρτυρία στα Έθνη είναι ενατένιση και εμβάθυνση στην πληρότητα και καθολικότητα της διδασκαλίας των Οικουμενικών Συνόδων. Η Μαρτυρία περιλαμβάνει όλο το φάσμα των αποκαλύψεων του Τριαδικού Θεού, τη διάκριση ακτίστου ουσίας του Θεού και κτιστής δημιουργίας, της αμέθεκτης ουσίας και των μεθεκτών ενεργειών.
5. Ο πιστός συνεχίζει μία προσωπική λειτουργία μετά τη Θεία Λειτουργία (‘’liturgy after Liturgy’’), επάνω στο μυστικό θυσιαστήριο της καρδίας του και της εργασίας του, ως Διακονία με το νέο του ‘’είναι’’ εν Χριστώ, υπέρ του σύμπαντος κόσμου.
6. Οι σύγχρονες εξελίξεις στην τεχνολογία επιβάλλουν την προσοχή στον κίνδυνο αλλοίωσης του ανθρώπου από πρόσωπο αγάπης σε απροσδιόριστο νοητικό μηχανισμό.
Το θρησκευτικό βίωμα ανοίγει ορίζοντα προς μία υπερβατική πραγματικότητα, το Άπειρον και το Άγιον. Η χριστιανική στάση είναι κριτική και αυστηρή στα θρησκεύματα ως συστήματα και οργανικές ενότητες ενώ στέκεται με κατανόηση στους ανθρώπους που ζουν στο κλίμα αυτών των πεποιθήσεων. Η Ορθόδοξη Θεολογία διατηρεί τον βιωματικό χαρακτήρα με την συνεχή μελέτη της Βιβλικής - Πατερικής παράδοσης και με την αδιάλειπτη προσευχή.
Η εισήγηση συνοψίστηκε με αναφορά στον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο και το απόσπασμα:
‘’Βούλει θεολόγος γενέσθαι ποτέ και της θεότητος άξιος ; τας εντολάς φύλασσε, δια των προσταγμάτων όδευσον πράξις γαρ επίβασις θεωρίας.’’
( Λόγος Κ΄ 12 και ΚΖ΄ 3 , PG 35,1080)
Ομολογουμένως, η πράξη είναι η ανάβαση προς την θεωρία, στην οποία συνοψίζεται η ζωή και το έργο του μακαριστού Αναστασίου Γιαννουλάτου.
Μία Ζωή άνοδος προς την θεωρία, την θέα του Θεού.
Όπως με τον Λόγο του Αγίου Γρηγορίου τελείωσε την τελευταία εισήγηση της ζωής του (25 Νοεμβρίου 2024), ανήμερα της εορτής του Θεολόγου (25 Ιανουαρίου 2025) άφησε την τελευταία πνοή του στον ‘’Ευαγγελισμό’’ εμπνέοντας την Εκκλησία για τον Ευαγγελισμό του κόσμου.
Χωροχρονικές συμπτώσεις; Μάλλον το πλήρωμα του χρόνου.
***
Ανδριανή Στράνη