Την Κρήτη την είχα επισκεφτεί αρκετές φορές, όμως στο ανατολικό της άκρο βρέθηκα πρώτη φορά τον περσινό Αύγουστο – αφορμή ένα ρεπορτάζ για τη μινωική πολιτεία και το παλάτι της Ζάκρου. Κτισμένη ανάμεσα από ένα επιβλητικό φαράγγι- το φαράγγι των Νεκρών, όπου οι Μινωίτες, οι Κρητικοί του 1600 π.Χ., έθαβαν στις σκοτεινές κουφάλες που χάσκουν μες στους βράχους του τους νεκρούς τους- και έναν κόλπο που ως φυσικό λιμάνι αποτέλεσε την ανατολική πύλη της Κρήτης προς τις ακτές της Κύπρου, της Αιγύπτου, του Λιβάνου, η Ζάκρος είναι ένα τόπος προικισμένος απ’ την ιστορία, το μύθο και την ομορφιά.
Στη Ζάκρο αγάπησα την ανατολική Κρήτη. Σήμερα ένα δυο καϊκάκια, άντε και κάποιο τουριστικό σκάφος να βρίσκουνε εκεί απάγγειο απ’ τους νοτιάδες- αν όμως κολυμπήσεις στο βυθό, περιτριγυρισμένος από πολύχρωμα κοπάδια ψαριών, θα δεις τα απομεινάρια του αρχαίου, κοσμοπολιτικού λιμανιού. Τρεισήμιση χιλιάδες χρόνια πριν καράβια από όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου πηγαινοέρχονταν εκεί, με τα αμπάρια τους φορτωμένα αγαθά και πολιτισμό.
Εν έτει 2019, αν η βόρεια ακτή του νησιού έχει βιαστεί από το μαζικό τουρισμό, η ανατολική πλευρά του (όπως και μεγάλα τμήματα της νότιας ακτής), μακριά από τουριστικά θέρετρα και μεγάλα αστικά κέντρα, παραμένει παρθένα σε βαθμό που ο ανυποψίαστος επισκέπτης μπορεί να αναρρωτηθεί: ‘μα υπάρχουν ακόμα τέτοια μέρη στην Κρήτη ή ακόμα και σε μια κλειστή θάλασσα σαν τη Μεσόγειο;’. Μέρος απότομο αλλά και ήπιο, απόκοσμο αλλά και φιλικό.
Άγρια, ηλιοκαμένα βουνά, πέτρα πάνω στην πέτρα-πίσω όμως απ’ τις μαύρες, οξυκόρυφες ράχες, κοιλάδες και οροπέδια κρυμμένα από τους πειρατές, στρέμματα από χρυσά λιβάδια, ωραίοι, φροντισμένοι ελαιώνες και καλοκαμωμένα αμπέλια. Μέσα από φιδίσιους δρόμους και χαράδρες απολήγουν σε αμμώδεις παραλίες με γαλήνια κρυστάλλινα νερά. Δροσίζεσαι και μόνο που τις βλέπεις, πριν βουτήξεις στον υδάτινο κόσμο τους. Και μοιάζουν να υπάρχουν εκεί σαν χειροπιαστή, παραδεισένια αποζημίωση στον επισκέπτη και τον κόπο του να φτάσει μέχρι εκεί.
Γιατί η αλήθεια είναι ότι μια υπομονή την θέλει για να πας τόσο πέρα- δεν είναι δα και σαφάρι, ούτε να αγριευτείτε ούτε να αποθαρρυνθείτε πρέπει, αλλά για να βρεθείς στην ανατολική «φλοίδα» της κρητικής γης, στο απώτατο άκρο της προς ανατολάς, οι ώρες του ταξιδιού είναι αρκετές και οι δρόμοι δύσκολοι. Όμως, στις θάλασσες που θα κολυμπήσεις, το πέλαγος είναι μια γλυκειά, προκλητική απεραντοσύνη: η επόμενη γη είναι στη Μέση Ανατολή αν κοιτάξεις ευθεία, στην Αφρική αν στρέψεις το βλέμμα σου πιο νότια. Ακόμα και οι συχνότητες του ραδιοφώνου αυτή την αίσθηση επιβεβαιώνουν-ανεβαίνοντας από τις καταγάλανες παραλίες του Ξερόκαμπου προς το οροπέδιο των Αρμενοχανδράδων με τα μεσαιωνικά χωριά, σε συντροφεύουν μουσικές τραγουδισμένες σε άγνωστες γλώσσες: ισραηλινή ποπ, αραβικοί αμανέδες και λιβανέζικο ραπ.
Τόπος ελληνικός, εξωτικός όμως, ‘μικρός και μέγας’ κόσμος.
άκρο της Κρήτης
χωριό της επαρχίας Σητείας με περισσότερους από 500 κατοίκους
χαράτσια»
αμπελώνα του. Στην ενετική απογραφή του 1583 είχε 428 κατοίκους.
Σταδιακά εγκαταλείφθηκε
ακόμα το οικόσημο και τον οικογενειακό τάφο των Σολωμών
Αρμενοχανδράδων
διαστρωματώσεις του χρόνου