Η φετινή έξαρση των πυρκαγιών, με την σχεδόν πρωτοφανή ένταση και έκταση (μέχρι τις 19 Αυγούστου, 1.240.000 στρέμματα καμένης γης, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δορυφορικό σύστημα «Κοπέρνικος»), ανέδειξε δομικά προβλήματα στο θέμα της πρόληψης και αντιμετώπισής τους.
Προσπαθώντας να μεταφέρουμε την εμπειρία μας από έναν διαφορετικό τομέα και λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία που προέκυψαν από τα ΜΜΕ, καθώς και από μια διεξοδική έρευνα στο διαδίκτυο, θα επιχειρήσουμε μια πρώτη ανάλυση του θέματος.
Η αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου των πυρκαγιών θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα Έργο (Project) που υπόκειται στις αρχές της Διεύθυνσης Έργου (Project Management).
Ως πρώτο βήμα, θα πρέπει να συνταχθούν και εγκριθούν διαδικασίες που βασίζονται στις αρχές διασφάλισης και ελέγχου ποιότητας (Quality Assurance/Quality Control) και, κατά την γνώμη μας, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα πιο κάτω:
Θέσπιση μιας κεντρικής πολιτικής, θέση συγκεκριμένων/μετρήσιμων στόχων και τακτική αξιολόγηση του επιπέδου επίτευξής τους
Η ύπαρξη μιας ενιαίας και μακροπρόθεσμης πολιτικής, καθώς και η σε τακτά διαστήματα παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Προσωπικές πολιτικές ακόμα και από ικανούς πολιτικούς ή και θεσμικές διαδικασίες (όπως οι προγραμματικές δηλώσεις της εκάστοτε κυβέρνησης, οι συζητήσεις και προτάσεις νόμου στην Βουλή ή οι επερωτήσεις των βουλευτών) δεν υποκαθιστούν την ανάγκη θέσπισης των ανωτέρω, αντίθετα μπορούν να ενταχθούν σε αυτές.
Σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως αντικειμένου, η αξιολόγηση του κυβερνητικού έργου, μέσω Εκθέσεων που θα καταγράφουν με αντικειμενικό τρόπο τα αποτελέσματα, βάσει των στόχων που έχουν τεθεί, αποτελεί μια βασική συνιστώσα ποιοτικής διακυβέρνησης και εκτιμάται ότι η θέσπισή της οδηγεί σε μια καλύτερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού.
Οι Εκθέσεις αυτές θα πρέπει να συντάσσονται από ανεξάρτητους φορείς ή θεσμούς (Πανεπιστήμια, ειδικά Παρατηρητήρια, κλπ), βάσει των στοιχείων που θα παρέχονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Εναλλακτικό ή και συμπληρωματικό ρόλο μπορούν να έχουν οι αντίστοιχες Μόνιμες Επιτροπές της Βουλής, οι οποίες έχουν την δυνατότητα να αποτελέσουν πεδίο δημιουργικής συνεργασίας των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Είναι ευνόητο ότι τόσο οι στόχοι, όσο και οι Εκθέσεις με τον βαθμό επίτευξης των στόχων θα πρέπει να δημοσιοποιούνται.
Οι γενικές αυτές αρχές έχουν εφαρμογή και στην περίπτωση των καταστροφικών πυρκαγιών. Από την μεριά μας, θα προτείναμε να ανατρέξει κανείς στην Έκθεση Goldammer, που συντάχθηκε με την συνδρομή 73 ειδικών επιστημόνων από Ανεξάρτητη Επιτροπή για τις Προοπτικές Διαχείρισης Πυρκαγιών Δασών και Υπαίθρου στην Ελλάδα, υπό τον συντονισμό του διευθυντή του Global Fire Monitoring Center (GFMC) καθηγητή Dr. Johann Georg Goldammer και δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2019.
Έχουν επίσης δημοσιοποιηθεί αρκετά ενδιαφέροντα κείμενα, όπως σχετική Έκθεση του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης, οι προτάσεις του Γεωπονικού Πανεπιστημίου που ανακοινώθηκαν από τον Πρύτανη του Ιδρύματος και άλλα, ενώ η ανάγνωση Έκθεσης της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής του 2008 δείχνει τον γενικά μικρό βαθμό προόδου στο θέμα αυτό, παρά τον χρόνο που μεσολάβησε.
Συγκεκριμένο πρόγραμμα δράσης, με το βάρος στην πρόληψη αντί στην αντιμετώπιση των συνεπειών
Γενικότερα, ισχύει ότι η πρόληψη είναι προτιμότερη από την θεραπεία. Ενδεικτικά, η παρουσία εθελοντών δασοπυροφύλαξης ή και δασοπυρόσβεσης κρίνεται ως πολύ σημαντική (και συνεπώς έχει την ανάγκη μεγαλύτερης υλικής και ηθικής υποστήριξης από τον κρατικό μηχανισμό), δεδομένου ότι ο χρόνος εντοπισμού και επέμβασης στις εστίες φωτιάς είναι κρίσιμος για την έγκαιρη κατάσβεσή τους, ενώ παράλληλα οι δράσεις αυτές προσφέρουν την δυνατότητα της συμμετοχής των πολιτών.
Αντίστοιχα, σε ότι αφορά την κατανομή και διάθεση των απαιτούμενων οικονομικών πόρων, οι δαπάνες για την πρόληψη των καταστροφών θα πρέπει να υπερβαίνουν αυτές για την αντιμετώπισή τους και για την αποζημίωση των πληγέντων (το αντίθετο από ότι συμβαίνει σήμερα, όπου ενδεικτικά φέτος δόθηκαν 51 εκατομμύρια για το προληπτικό μέτρο των καθαρισμών σε 18 περιοχές στην Αττική και σε ορισμένες ακόμα στην περιφέρεια, ενώ μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές, εγκρίθηκε συμπληρωματικός προϋπολογισμός 500 εκατομμυρίων Ευρώ για την αποκατάσταση των καταστροφών).
Η ανάγκη της πρόληψης γίνεται σαφέστερη, όταν στο (άμεσο) οικονομικό κόστος, προστεθεί το ευρύτερο κοινωνικό κόστος (λόγω απώλειας αντικειμένου εργασίας), το περιβαλλοντικό κόστος (λόγω καταστροφής βιοτόπων, δασικών περιοχών και χώρων πρασίνου), το υγειονομικό κόστος (λόγω αύξησης της ρύπανσης και απώλειας χώρων αναψυχής και ψυχικής ευεξίας), κλπ.
Το πρόγραμμα δράσης θα πρέπει να εξειδικεύεται σε επί μέρους δραστηριότητες, όπως αυτές που αναφέρονται πιο κάτω.
Ενίσχυση του υπάρχοντος προσωπικού και μέσων και χρήση της νέας τεχνολογίας
Αυτό αφορά την βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων αλλά και την αναγκαία ενίσχυση, ποιοτικά και ποσοτικά, του ανθρώπινου δυναμικού και των πυροσβεστικών μέσων, αφού η κριτική για σχετικές ελλείψεις αναφέρεται και σε δημοσιεύματα έγκυρων ξένων εφημερίδων.
Παράλληλα με άλλα σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την βιώσιμη, πράσινη ανάπτυξη (όπως τα κίνητρα για την ενίσχυση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), σημειώνουμε ότι οι δαπάνες για την προστασία από τις πυρκαγιές συμβάλλουν τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό σε αυτήν, με την διαφορά ότι η εφαρμογή τους απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και εξειδικευμένη τοπικά γνώση.
Η καταγραφή των πραγματικών αναγκών και η αγορά αντί της ενοικίασης πτητικών πυροσβεστικών μέσων (από το 1999 μέχρι σήμερα συνεχίζεται χωρίς διακοπή η πρακτική της ενοικίασής τους, ως «προσωρινού» μέτρου) θα πρέπει να προχωρήσουν, όπως επίσης και οι δυνατότητες συγχρηματοδότησης της αντικατάστασης του σε μεγάλο ποσοστό γερασμένου πυροσβεστικού στόλου, από πρόσθετα Ευρωπαϊκά Προγράμματα (όπως το ενιαίο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Πολιτικής Προστασίας RescEU).
Σε ότι αφορά τους περιορισμούς στην λειτουργία των πυροσβεστικών αεροπλάνων (τις βραδινές ώρες ή όταν υπάρχει πυκνός καπνός στην ευρύτερη περιοχή), φαίνεται ότι υπάρχουν λύσεις, όπως σύγχρονα (αλλά αρκετά ακριβότερα) αεροσκάφη που μπορούν να επιχειρούν και το βράδυ και η χρήση drones για τον εντοπισμό του μετώπου της φωτιάς ανάμεσα στους πυκνούς καπνούς, όπως γίνεται στην Ισπανία.
Άλλα τεχνολογικά συστήματα που η χρήση τους θα πρέπει να είναι πιο συστηματική και κυρίως παράλληλη με την αντιμετώπιση των συμβάντων είναι η χρήση προγραμμάτων πρόγνωσης της εξέλιξης της φωτιάς ενώ το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο προτείνει, προληπτικά, την χρήση ευφυών δικτύων επίγειων αισθητήρων και ειδικά εξοπλισμένων μη επανδρωμένων αεροχημάτων (drones) για την έγκαιρη πυρανίχνευση.
Η Κυβέρνηση προ διμήνου ανακοίνωσε ότι στο πρόγραμμα πολιτικής προστασίας «ΑΙΓΙΣ», που εγκρίθηκε από το ΚΥΣΕΑ, προβλέπεται συνολικό ποσό 1,7 δισ. ευρώ για την Πολιτική Προστασία (714 εκ. Ευρώ από το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2021-2027, 595 εκ. Ευρώ από δάνειο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και 408 εκ. Ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης).
Στο μεταξύ και λαμβάνοντας υπόψη τους αναγκαίους χρόνους για την διενέργεια των σχετικών διαγωνισμών και την παράδοση των ιπτάμενων μέσων πυρόσβεσης (εκτιμώμενος χρόνος παράδοσης των πυροσβεστικών αεροσκαφών είναι το 2025), επιβάλλεται η άμεση ενίσχυση των «αδύναμων κρίκων» στο σύστημα πυρόσβεσης, που περιλαμβάνει και μέτρα μικρού σχετικά κόστους, όπως η εγκατάσταση περισσοτέρων υδατοδεξαμενών και κρουνών άντλησης, καθώς και γεννητριών για την λειτουργία κρίσιμων αντλιοστασίων όταν κόβεται το ρεύμα, παράλληλα με τις δομικές και άλλες αλλαγές που αναφέρονται στο παρόν κείμενο.
Βέλτιστη αξιοποίηση του διατιθέμενου προσωπικού
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η επιλογή των καταλληλότερων και πιο ικανών προσώπων, καθώς και η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, με ξεκάθαρους ρόλους και αρμοδιότητες.
Μεταξύ άλλων, είναι αναγκαία η υπέρβαση της γνωστής αντιπαράθεσης σχετικά με το ποιοι πρέπει να έχουν την πρωτοκαθεδρία των αποφάσεων (τα Δασαρχεία που αναλάμβαναν την σχετική ευθύνη μέχρι το 1998 ή η Πυροσβεστική που την ανέλαβε στην συνέχεια, οι τοπικές - δημοτικές και περιφερειακές - Αρχές και Υπηρεσίες ή μήπως το κεντρικό συντονιστικό), πρόβλημα που δεν φαίνεται να επιλύεται με την μεταφορά των Δασαρχείων στην αρμοδιότητα του ΥΠΕΝ.
Επίσης, είναι αναγκαίος ο καλύτερος συντονισμός των Αρχών με τις εξειδικευμένες οργανώσεις εθελοντών και τους κατοίκους, στην προσπάθεια να σώσουν την γη τους.
Η Έκθεση Goldammer προτείνει ένα νέο σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου, με την δημιουργία ενός Οργανισμού η Φορέα που θα παρακολουθεί, επιβλέπει και συντονίζει την δράση όλων των φορέων που εμπλέκονται στην διαχείριση των πυρκαγιών.
Ο καθηγητής κ. Εμμανουλούδης, σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του στην HuffPost προτείνει, μεταξύ άλλων, την δημιουργία Περιφερειακών Επιχειρησιακών Κέντρων Πολιτικής Προστασίας, κατάλληλα επανδρωμένων και με τα αναγκαία τεχνολογικά μέσα, πρόταση που θεωρώ ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί πιο σύντομα.
Για το θέμα του διατιθέμενου προσωπικού, θα πρέπει να τονίσουμε την αλληλεγγύη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στις πρόσφατες φωτιές, ο σχετικός μηχανισμός κινητοποιήθηκε από το βράδυ της 3ης Αυγούστου), άλλων χωρών με τις οποίες υπάρχουν σχετικές διμερείς συμφωνίες αλλά και τρίτων χωρών που προσφέρθηκαν εθελοντικά (συμμετείχαν συνολικά 23 χώρες, εκ των οποίων 11 από την Ε.Ε.).
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ο ολοκληρωμένος τρόπος που τα σώματα αυτά λειτουργούσαν, ενδεικτικά των Ρουμάνων πυροσβεστών με χρήση drones για την καταγραφή της περιοχής (δρόμοι, βλάστηση, ρέματα από τα οποία μπορούσε να γίνει η απόληψη νερού), συνεχή καταγραφή της διεύθυνσης και έντασης ανέμου, κλπ.
Ίσως κάτι τέτοιο είχε υπόψη του ο Πρωθυπουργός, όταν στην πρόσφατη συνέντευξη τύπου, ανακοίνωσε την πρόθεσή του για δημιουργία μιας ειδικής μονάδας δασικών επιχειρήσεων από υφιστάμενους πυροσβέστες και κάποιες νέες προσλήψεις, επισημαίνουμε όμως και τα μειονεκτήματά της, αφού ενδέχεται να οδηγήσει σε Πυροσβεστική Υπηρεσία δύο ταχυτήτων. Κατά την γνώμη μας είναι σημαντική η αναβάθμιση ολόκληρης της Πυροσβεστικής, όπως προείπαμε.
Ενημέρωση του κοινού και τακτικές ασκήσεις πολιτικής προστασίας
Η έναρξη λειτουργίας της τηλεφωνικής γραμμής 112 για την αποστολή προειδοποιητικών γραπτών μηνυμάτων μέσω κινητού τηλεφώνου, όπως και για κλήση σε βοήθεια αποτελεί ορθό παράδειγμα.
Η αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ των Αρχών και των πολιτών θα μπορούσε να βελτιωθεί, προκειμένου να αποτρέπονται φαινόμενα, όπως η περίπτωση βοσκών που, στα πλαίσια μιας γενικότερης απαγόρευσης, δεν τους επετράπη να πλησιάσουν και να ανοίξουν τις πόρτες από τα μαντριά τους, προκειμένου να σώσουν τα ζώα τους.
Επίσης, η οργάνωση ασκήσεων με την συμμετοχή της Πυροσβεστικής και των πιο πάνω αναφερθέντων εμπλεκομένων (οργανώσεις εθελοντών, κάτοικοι), καθώς και με την κινητοποίηση μηχανημάτων των τοπικών Αρχών (Δήμος, Περιφέρεια) αλλά και ιδιωτικών φορέων θα συνέβαλε στην καλύτερη συνεργασία και αποτελεσματικότητά τους.
Παράλληλα, θα μπορούσαν να προσφέρουν χρήσιμα στοιχεία για τα σχέδια αντιμετώπισης της φωτιάς ανά περιοχή, που οι τοπικές υπηρεσίες θα πρέπει να έχουν εκπονήσει.
Τέλος, οργανώσεις εθελοντών και κάτοικοι θα πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα για την ασφαλή συμμετοχή τους κατά την κατάσβεση, τηρώντας συγκεκριμένες διαδικασίες και πρωτόκολλα, προκειμένου να αποφεύγονται κίνδυνοι.
Θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων, αντίστοιχα, για την πρόληψη και αποφυγή παρόμοιων καταστροφών
Το μεγαλύτερο κίνητρο κατά των καταστροφικών πυρκαγιών είναι η ίδια η παραμονή των κατοίκων στην περιφέρεια της Ελλάδας και η συνέχιση και βελτίωση της συμμετοχής τους σε μια βιώσιμη οικονομία.
Προς την κατεύθυνση αυτή, η περαιτέρω συμμετοχή των κατοίκων στην εκμετάλλευση των δημόσιων φυσικών πόρων της περιοχής τους (όπως η εκμετάλλευση, καθαρισμός και φύλαξη των δασικών εκτάσεων, η παραγωγή ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, η βιώσιμη χρήση εκτάσεων του δημοσίου, κλπ) θα πρέπει να ενισχυθεί.
Σημειώνουμε ότι στατιστικά οι φωτιές είναι λιγότερες σε δασικές περιοχές που υπόκεινται σε διαχείριση και ελεγχόμενη εκμετάλλευση από τις τοπικές κοινωνίες, ενώ η μεταβολές σε παραδοσιακές πρακτικές (μείωση της νομαδικής κτηνοτροφίας, εγκατάλειψη και δάσωση παλαιότερα καλλιεργούμενων αγρών) οδηγεί σε συσσώρευση βιομάζας που τροφοδοτεί, ως καύσιμη ύλη, τις πυρκαγιές.
Αντίθετα, φαινόμενα όπως της υπερβόσκησης ή της καταπάτησης δασικών εκτάσεων του δημοσίου, που ιδίως στο παρελθόν αποτελούσαν τις κύριες αιτίες πυρκαγιών αλλά και μη αναγέννησης της καμένης δασικής βλάστησης, πρέπει να παταχθούν, με θεσμικούς και άλλους τρόπους (οριστικοποίηση δασικών χαρτών, ολοκλήρωση του κτηματολογίου, έλεγχοι από δασοφύλακες, κλπ).
Και λίγα λόγια για την αποκατάσταση
Η αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων αλλά και της τοπικής οικονομίας στην προηγούμενη κατάσταση απαιτεί σημαντικές προσπάθειες επί πολλά χρόνια. Ορισμένα από τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι τα εξής:
Tο βάρος στην αποκατάσταση των πληγέντων να μην επικεντρώνεται μόνο στις αποζημιώσεις, αλλά και στην υποστήριξη της αναγέννησης του ζωικού και φυτικού κεφαλαίου, μέσω της συνέχισης της οικονομικής δραστηριότητας με άλλες μορφές (πχ οι ρητινοσυλλέκτες και μελισσοκόμοι μπορούν να απασχοληθούν στην κατασκευή έργων κατά της διάβρωσης και στην συνέχεια να παρακολουθούν την αναγέννηση του δάσους, να προχωρούν στην αραίωση των νέων δενδρυλλίων, κλπ).
Δεδομένου ότι η αναγέννηση της φύσης είναι εφικτή, υπό προϋποθέσεις:
της μη επανάληψης της φωτιάς σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, πριν τα ώριμα πλέον φυτά παράξουν με την σειρά τους σπόρους
της μη βόσκησης από αιγοπρόβατα ή άλλα ζώα, στις καμένες περιοχές
της μη διάβρωσης του γόνιμου εδάφους, ιδιαίτερα στις περιοχές με μεγάλες κλίσεις προτείνεται κατ’ αρχήν να αφεθεί απερίσπαστη η φύση να επανέλθει στο έργο της. Όπου αυτό δεν τελεσφορήσει ή εκ προοιμίου δεν είναι δυνατόν, και πριν τις εκτεταμένες τεχνητές αναδασώσεις, θα μπορούσαν να εξεταστούν και άλλα συστήματα φύτευσης, όπως η ρίψη σβώλων χώματος με σπόρους τοπικών ποικιλιών φυτών, μέθοδος που παλαιότερα γινόταν χειρωνακτικά ή από αεροπλάνα και ελικόπτερα, ενώ πλέον γίνεται και από drones. Η αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρίας από πιλοτικά προγράμματα σε Ελλάδα και εξωτερικό είναι αναγκαία.
Οι ειδικοί φαίνεται να συμφωνούν στην κατασκευή αντιπυρικών ζωνών, διαμορφωμένων ανάλογα με την κάθε περιοχή, ενώ η πλειοψηφία αντιτίθεται στην ενδεχόμενη αντικατάσταση των πεύκων, με άλλα είδη. Από την μεριά μου θα αναφέρω τα εξής:
oι αντιπυρικές ζώνες δεν είναι λειτουργικές, στις περιπτώσεις όπου το πευκοδάσος εκτείνεται μέχρι τα όριά τους (επειδή οι φλεγόμενες κουκουνάρες εκτοξεύονται) με αποτέλεσμα να μην σταματάει η φωτιά, ακόμα και σε μεγάλα τεχνητά εμπόδια. όπως οι εθνικές οδοί.
Θεωρώ ότι στα όρια των αντιπυρικών ζωνών, θα πρέπει να υπάρχουν άλλα τοπικά είδη, ανάλογα με την σύσταση του χώματος και τις τοπικές κλιματικές συνθήκες.
Δεδομένου ότι οι συνεχιζόμενες καταστροφές πευκοδάσους, καστανιάς, βελανιδιάς, κλπ στερούν τους μελισσοκόμους από πολλούς μελισσότοπους (θέσεις κατάλληλες για την τοποθέτηση των μελισσιών), θα πρέπει όλα τα νέα φυτά να είναι μελισσοκομικά (δηλαδή να επιτρέπουν την παραγωγή μελιού).
Ένα ταμπού για την Ελλάδα είναι οι δενδροκαλλιέργειες, όπως καστανιές, καρυδιές, φουντουκιές, κουκουναριές, κλπ μέσα σε δασικές (ή δασωμένες) περιοχές. Παρότι με κατά καιρούς ρυθμίσεις τα θέματα αυτά επιλύονται προσωρινά, ο δασικός χαρακτήρας πολλών από αυτά τα φυτά, συχνά δημιουργεί προβλήματα σε όσους τα εκμεταλλεύονται. Θα πρέπει,
όπου αυτά έχουν καεί, να αναδασωθούν με τα ίδια είδη, που προσφέρουν εισόδημα στις τοπικές κοινωνίες.
Διδάγματα (“Lessons learned”)
Η έκταση του μέχρι τώρα κειμένου δεν μας επιτρέπει να αναπτύξουμε το πιο ακανθώδες θέμα, το οποίο προϋποθέτει αλλά και συνοψίζει τα πιο πάνω. Η συμβολή των ΜΜΕ σε αυτόν τον τομέα είναι σημαντική, χάρη στην αμεσότητα της επικοινωνίας και την παρουσία έμπειρων δημοσιογράφων, σε κάποιο βαθμό βέβαια ο ρόλος τους περιορίζεται από το εφήμερο της επικοινωνίας, την απλή αναπαραγωγή ειδήσεων ή ορισμένες επικοινωνιακές υπερβολές.
Επιφυλασσόμαστε σε επόμενο κείμενο να αναφερθούμε σε συγκεκριμένα παραδείγματα εφαρμογής (case studies) για όσα (δεν) έχουμε διδαχθεί από τις προηγούμενες πυρκαγιές στην Ελλάδα.