Με αφορμή την Ανάσταση και την Ημέρα του Πάσχα, μια μικρή σημείωση: ο άνθρωπος, εγκλωβισμένος σε ασαφείς και αμφισβητούμενες έννοιες που όμως του επιτρέπουν να ζει συμβατικά εντός των ορίων μιας κοινωνίας, αυτές τις μέρες αναλογίζεται την περιορισμένη δύναμή του και αναζητεί να ακουμπήσει πάνω σε υπερβατικές δυνάμεις που αναδύονται μέσα από τη λύτρωση του Θεανθρώπου. Γι′ αυτό και η επομένη της Ανάστασης είναι η μέρα της Λαμπρής, η γιορτή για τη νίκη της ζωής πάνω στον θάνατο. Βεβαίως, οι σκέψεις καλύπτουν απλώς τη θεωρία. Στην πραγματική ζωή ισχύουν πιο πεζές θεωρίες. Στην ψυχή του Ελληνα, που αυτές τις μέρες τρέχει στην εύοσμη γενέθλια γη και απολαμβάνει ίσως την ευωχία, κυριαρχεί ο φόβος της απροσδόκητης αβεβαιότητας, αυτής που διαλύει την κανονικότητα.
Προ καιρού δημοσιεύθηκε έρευνα φοιτητών του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Πειραιά. Ένα κοινωνικό σώμα σε απλασία, με εμφανή τα στοιχεία του απολιθώματος, τη στιγμή που θα ’πρεπε η κίνηση να κορυφώνεται. Στην έρευνα αναδεικνύεται κυρίως η απαξίωση του πολιτικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος. Απούσα η εμπιστοσύνη. Οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται τίποτε και κανέναν. Άλλο χαρακτηριστικό, η απολιτική συμπεριφορά ή η συσπείρωση στα άκρα. Ιδού ο κίνδυνος της σύγκλισης των άκρων. Η αίσθηση του «εκδικούμαι το σημερινό πολιτικό σύστημα» διαπερνά όλες τις επί μέρους πτυχές της έρευνας. Το άτομο, αντί να ξαναπιάσει με το χέρι τον πηλό, επιλέγει την εκδίκηση. Αποφεύγει τη σύνεση και τη λογική. Ακόμη και τώρα, όπως και τότε, αδιαφορεί για τις αιτίες που τον οδήγησαν εδώ. Σκέπτεται μόνο το μικρομάγαζό του. Δεν ισχύουν πάντα οι γενικεύσεις, αλλά οι έρευνες συχνά οδηγούν σε γενικεύσεις. Ας θυμηθούμε, όμως, τι έλεγε η Χάνα Αρεντ: «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην ύστερη νεωτερικότητα προέρχεται από την αδιαφορία απέναντι στον άλλο που οδηγεί στο φαινόμενο της απάρνησης της αλήθειας».
Η αλήθεια ενοχλεί, γι′ αυτό και την απορρίπτουμε. Δημιουργούμε σκηνικό ψευδούς εικόνας, διολισθαίνουμε στον κυνισμό. Ο καθένας υπάρχει μόνο για τον εαυτό του σε τούτη την έρημο του εγωισμού που λέγεται ζωή. Κι εμείς οι Ελληνες, έχοντας απαρνηθεί την αλήθεια, δεν κάναμε τίποτε άλλο από το να κανακεύουμε το εγώ μας, επιτρέποντας τη δημιουργία του υπερτροφικού κράτους και τη μετατροπή του σε πεδίο σύγκρουσης συντεχνιακών κλάδων, όπου ο καθείς πάλευε να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερα από τον δημόσιο κορβανά για το άπληστο εγώ του. Θλιβερή αυτοπραγμάτωση στον μονοδιάστατο κόσμο, όπου τα πάντα ήταν και παραμένουν αναλώσιμα. Αν αυτό το περιβάλλον δεν είναι σταθερό για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι πιθανό σε μια συγκλονιστική αλλαγή να χαθεί και το έμβιο ον. (Στην προκειμένη περίπτωση να χαθεί ο άνθρωπος, όχι με την έννοια της ολοκληρωτικής εξαφάνισής του, αλλά με την απώλεια του οικείου τρόπου ζωής.) Ο Καρλ Πόπερ στο βιβλίο του «Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων» σημειώνει ότι αν το περιβάλλον αλλάζει την καταλληλότητά του για τη ζωή, τότε η ζωή με τη γνωστή της μορφή χάνεται και όλα ξεκινούν από την αρχή.
Πάντα όμως υπάρχουν μύθος και ιστορία για να θυμίζουν. Αν ο σύγχρονος κόσμος ελευθέρωσε τον Προμηθέα από τα δεσμά του, δεν είναι παρά με τα χαρακτηριστικά του αδελφού του Επιμηθέα που η ανθρωπότητα διάγει τον βίο της, ζώντας σε μια αδιάκοπη ένταση μεταξύ γονιμότητας και απληστίας και αδυνατώντας να αντιληφθεί εγκαίρως ότι επίκειται η σύγκρουση. Αυτή ακριβώς είναι η αδυναμία του πολιτισμού μας που λειτουργεί με βάση περισσότερο τα ατομικά συμφέροντα, συνειδητοποιώντας εκ των υστέρων τι του έχει συμβεί. Η Δύση, γράφει ο Ντανιέλ Κοέν στην «Ευημερία του Κακού», δεν συνειδητοποίησε σε πραγματικό χρόνο την οικονομική μεγέθυνση, την κρίση της δεκαετίας του ’30. Ούτε κατανόησε τους νόμους που την καθοδηγούσαν, παρά μόνον όταν καθίσταντο ανενεργοί. Στην Ελλάδα - κομμάτι της Δύσης κι αυτή - φαίνεται καθαρά ότι δεν συνειδητοποιήσαμε στον πραγματικό χρόνο τα μειονεκτήματά μας. Ίσως γι′ αυτό θα ήταν φρόνιμο με την ευκαιρία των ημερών να αναζητήσουμε το θεολογικό και απεικονιστικό της ύπαρξής μας, και από Τρίτη ξανά στις προσθαφαιρέσεις.