Μια δεκαετία μετά την πλατεία Ταχρίρ και τα γεγονότα που σηματοδότησαν την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης, η Αίγυπτος την περασμένη εβδομάδα επέστρεψε στο προσκήνιο της ειδησεογραφίας.
Τρία γεγονότα τα οποία εκ πρώτης όψεως δεν φαίνονται συνδεδεμένα, αλλά μπορεί να προμηνύουν άσχημες εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας, με τεράστιες γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Μία χώρα της οποίας η κομβικότητα στον Αραβικό και Ισλαμικό κόσμο, αλλά και στην Μεσόγειο και στο παγκόσμιο εμπόριο δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση η εξήγηση.
Ο εγκλωβισμός του τεράστιου φορτηγού πλοίου στο Σουέζ, ο θανατηφόρος εκτροχιασμός του τρένου την επόμενη μέρα, αλλά και η επίσης φονική κατάρρευση της πολυκατοικίας στο Κάιρο την μεθεπόμενη μπορεί να μην έχουν μεταξύ τους κάποια σύνδεση, αλλά μπορεί να είναι σημάδια μίας ανησυχητικής γενικότερης εικόνας στο εσωτερικό της χώρας.
Την περασμένη Πέμπτη, ένα φορτηγό πλοίο-ουρανοξύστης, με 20.000 εμπορευματοκιβώτια σφήνωσε στον πυθμένα σε ένα από τα πιο πολυσύχναστα σημεία του κόσμου, στην διώρυγα του Σουέζ.
Μία αναπάντεχη ανεμοθύελλα και πιθανά ανθρώπινα λάθη σταμάτησαν την εμπορική και ενεργειακή διέλευση για μέρες με τεράστιες επιπτώσεις και συνέπειες για την Αίγυπτο, καθώς και για την περιφερειακή και παγκόσμια οικονομία.
Οι οικονομικές, πολιτικές και γεωπολιτικές διαστάσεις ήταν άμεσες, αλλά και το αποτύπωμα θα είναι αισθητό, παρόλο τον απεγκλωβισμό του πλοίου έπειτα από μέρες.
Το Σουέζ θεωρείται ως η πιο σύντομη, αποτελεσματική και άνευ ατυχημάτων διέλευση εμπορίου και ενέργειας μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.
Το συμβάν της περασμένης βδομάδας έχει δημιουργήσει ερωτηματικά, αλλά και την αναζήτηση εναλλακτικών δρόμων μεταφοράς. Ας μην ξεχνάμε, ότι το γεγονός της ύπαρξης των πλοίων μεγαθήριων όπως το Ever Given, οφείλεται εν μέρη στο κλείσιμο του Σουέζ πριν 40 χρόνια.
Μία τέτοια εξέλιξη, σήμερα θα έχει δραματικές συνέπειες στις οικονομίες της Ανατολικής Μεσογείου, από την Αίγυπτο έως την Ελλάδα και από την Τουρκία και την Ιταλία, αλλά και στην Κινεζική αρχιτεκτονική του One-Belt-One Road.
Η συγκυρία της πανδημίας καθιστά όποια επιπλέον επιβράδυνση για την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού ακόμα πιό ανησυχητική, μετά από ένα χρόνο μείωσης της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής και δραστηριότητας.
Το υψηλότερο κόστος μεταφοράς και η περαιτέρω επιβράδυνση της αλυσίδας εφοδιασμού και της οικονομίας θα οδηγήσουν πολλά εύθραυστα πολιτικά συστήματα στα άκρα των αντοχών τους, αλλά και πολλά σε κατάρρευση.
Το 2006 και το 2008 ήταν η μείωση παραγωγής σιτηρών, οι διακυμάνσεις των τιμών της ενέργειας λόγω αυξανόμενης ζήτησης και το αυξανόμενο κόστος μεταφοράς που οδήγησαν σε ελλείψεις τροφίμων και τις κοινωνικές και πολιτικές ταραχές του 2008 και 2010 δίνοντας έναυσμα σε αυτό που τότε θεωρήθηκε ως «Αραβική Άνοιξη».
Το ιδεολογικό υπόβαθρο της Αραβικής Άνοιξης ήταν η αδυναμία του μέσου πολίτη στην Τυνησία και στην Αίγυπτο να αγοράσει ένα κιλό ντομάτες.
Μια παγκόσμια επιβράδυνση της τροφοδοσίας και ένα επιπλέον κόστος μεταφοράς θα γίνει άμεσα αισθητό και θα αυξήσει την πίεση στις ήδη ευάλωτες κυβερνήσεις και συστήματα όπως συνέβη από το 2010 μέχρι το 2012. Αυτή τη στιγμή το επιπεδο συστημικής ευθραυστότητας και ο αριθμός των ευάλωτων κρατών είναι πολύ υψηλότερος από εκείνον πριν από μια δεκαετία.
Ενα κλείσιμο του Σουέζ, το παγκόσμιο σημείο αναφορά με τον μικρότερο αριθμό ατυχημάτων από το 1869, θα αποτελούσε οικονομική καταστροφή για την Αίγυπτο καθώς περισσότερα από πέντε δισ. δολάρια εισρέουν απευθείας την αιγυπτιακή οικονομία.
Αυτό θα είναι τεράστιο πλήγμα για τη οικονομία της χώρας, η οποία δεν θα είναι σε θέση να απορροφήσει χωρίς εσωτερική κοινωνική και πολιτική πίεση.
Τα γεγονότα της Παρασκευή και του Σαββάτου είχαν μεγαλύτερη επίδραση στα εσωτερικά της χώρας καθώς η απώλεια ανθρώπινων ζωών ήταν δραματική και άμεση ένδειξη ενός κορεσμένου συστήματος.
Ενώ ο εγκλωβισμός και απεγκλωβισμός του πλοίου έχει γεωπολιτικές διαστάσεις, ο εκτροχιασμός του τρένου στην νότια Αίγυπτο με 19 θανάτους και 185 τραυματίες, και η κατάρρευση του κτιρίου στο Κάιρο με 18 θανάτους και τουλάχιστον 24 τραυματίες, μπορεί να προμηνύει μια μεγαλύτερη εσωτερική πολιτική κρίση.
Ενώ δεν υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ των δύο τραγικών συμβάντων, από μόνα τους προσδίδουν, κακοτεχνία, διαφθορά, άλλα και κόπωση υποδομών, που συνήθως φέρνουν στο προσκήνιο διάφορους προβληματισμούς διότι προμηνύουν κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές.
Άσχημες ενδείξεις για την εσωτερική κατάσταση της Αιγύπτου.
Μία πιθανή μείωση της διακίνησης εμπορίου μέσω του Σουέζ θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή μιας επικής κατάρρευσης της Αιγυπτιακής κυβέρνησης, όχι μόνο λόγω άμεσου οικονομικού κόστους, αλλά διότι η συγκεκριμένη κυβέρνηση, έχει στοιχηματίσει και έχει επενδύσει και στην διάνοιξη της διώρυγας αλλά και στην σημαντική της οικονομική σημασία.
Το μάθημα της περασμένη δεκαετίας ήταν ότι οι κυβερνήσεις της περιοχής δεν μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν αποτελεσματικά στην οικονομική πίεση που ασκήθηκε από το αυξανόμενο κόστος μεταφοράς και ενέργειας, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση των τιμών στα τρόφιμα και προκάλεσε επισιτιστική ανασφάλεια.
Η αδυναμία των περιφερειακών κρατών να διατυπώσουν αποτελεσματική πολιτική ώστε να αντιμετωπίστουν οι αυξανόμενες βασικές απαιτήσεις οδήγησαν στην πολιτική της πλατείας και του πεζοδρομίου, αλλά και της κρατικής βίας.
Η Αίγυπτος είναι μακράν το πιο σημαντικό κράτος στον Αραβικό κόσμο, αλλά και κομβικό κράτος στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια πιθανή πολιτική αναταραχή στην Αίγυπτο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αδιανόητες εξελίξεις, ιδιαίτερα το 2021.
Εάν ο τελευταίες τρεις ημέρες της περασμένης εβδομάδας αποτελούν ένδειξη της τρέχουσας κατάστασης της Αιγυπτιακής υποδομής ή της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας, ενδέχεται να είμαστε στην παραμονή ενός νέου κύματος λαϊκής δυσαρέσκειας στην χώρα και την ευρύτερη περιοχή.
Όπως συνέβη πριν από μια δεκαετία, θα υπάρξει ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας που δεν θα περιοριστεί στην Αίγυπτο, αλλά θα εξαπλωθεί σε ολόκληρη την περιοχή, ιδιαίτερα σε χωρες όπου τα κινέζικα εμπορικά συμφέροντα είναι πιο εμφανή.
Η επιβράδυνση, η όποια παράκαμψη του Σουέζ θα έχει άμεσες επιπτώσεις ακόμη και την Ελλάδα, στην Τουρκία και στην Ιταλία, αλλά και σε κάθε χώρα ή λιμάνι στη ζώνη του One-Belt-One-Road.
Η πανδημία, η έλλειψη τουριστικής κίνησης και η επιβράδυνση του εμπορίου θα είναι σίγουρα μια πρόκληση για κάθε περιφερειακή κυβέρνηση.
Οι τελευταίες τρεις ημέρες της περασμένης εβδομάδας μπορεί να αποδειχθούν που πολύ σημαντικές για την Αίγυπτο και για την περιοχή, και ο αντίκτυπος μπορεί να είναι μεγαλύτερος σε σύγκριση με αυτόν πριν από μια δεκαετία.
Κατά ειρωνικό τρόπο, εάν πράγματι οι τυχαίοι άνεμοι της ερήμου προκάλεσαν το γιγάντιο πλοίο να απομακρυνθεί από την πορεία του, μπορεί να είναι και ο οιωνός γεωπολιτικών εξελίξεων που μπορεί να προκύψουν από κάποια άλλη τυχαία αλλά έκρυθμη κατάσταση στην Αίγυπτο.