Στην επιστήμη της Κοινωνιολογίας, η έννοια της ανομίας ορίζεται ως μία κατάσταση που επικρατεί σε μία κοινωνία με κύρια χαρακτηριστικά την κατάρρευση ηθικών αξιών, προτύπων και αντιλήψεων για το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Η κυριότερη διάσταση της ανομίας συνδέεται άμεσα με την έννοια της δικαιοσύνης, την οποία ο Αριστοτέλης (Πολιτικά 1, 1253a30-34) ανέδειξε ως την κυρίαρχη συνιστώσα για την κοινωνική συνοχή, επισημαίνοντας ότι με την απουσία της δικαιοσύνης ο άνθρωπος μεταμορφώνεται στο πιο ανόσιο και άγριο ον.
Αλλά και ο μεγάλος ρήτορας της αρχαιότητας, ο Δημοσθένης, (Κατ´ Αριστογείτονος Α΄, 15-35) μίλησε για τη σημασία των νόμων επισημαίνοντας ότι η μη τήρηση τους οδηγεί σταδιακά σε μια κοινωνία ανθρώπων που δεν διαφέρει από την κοινωνία των θηρίων.
Η ανομία, ωστόσο, πέραν της νομικής της έννοιας διέπεται και από μια έντονη κοινωνιολογική-ηθική διάσταση, οι εκφάνσεις της οποίας θίγουν βαθύτατα το ηθικό και αξιακό σύστημα της σύγχρονης κοινωνίας.
Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «ανομία» με την ηθική του διάσταση, στο σύγγραμμά του «The Division of Labour in Society» (1893), όπου προσεγγίζει εννοιολογικά την ανομία ως μια κοινωνική κατάσταση στην οποία επικρατεί εν πολλοίς μία χαώδης κοινωνική αταξία και ένα κλίμα εκτεταμένης κοινωνικής αναταραχής και αμφισβήτησης της κανονικότητας, με αποτέλεσμα τον κλονισμό ολόκληρου του ηθικού και αξιακού οικοδομήματος της κοινωνίας.
Στο πλαίσιο της παραπάνω συλλογιστικής, η ελληνική κοινωνία έχει εισέλθει σε μία κατάσταση ανομίας από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, η οποία σημαδεύτηκε με την οικονομική κατάρρευση της χώρας, και συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.
Σε αυτή τη χρονική περίοδο συντελούνται πρωτόγνωρες κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές αλλαγές, με αποτέλεσμα την αμφισβήτηση ηθικών κανόνων και αξιών που διαμόρφωναν τις κοινωνικές αντιλήψεις και συνέβαλαν στην ισορροπία ολόκληρου του κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού συστήματος της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Με την επιβολή των τριών μνημονίων η ελληνική κοινωνία εισέρχεται σε μία κατάσταση όχι μόνο οικονομικής κρίσης αλλά και κρίσης αξιών, καθότι θεμελιώδη ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα τίθενται υπό αμφισβήτηση προκαλώντας εκτεταμένες κοινωνικές συγκρούσεις.
Πολιτικές αποφάσεις, που λαμβάνονται στο πλαίσιο των νέων κοινωνικό-οικονομικών δεδομένων, παραβιάζουν τις βασικές συνταγματικές αρχές της ισότητας και της ισονομίας του δημοκρατικού πολιτεύματος και προκαλούν την μήνιν μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, ενώ νέες νομοθετικές παρεμβάσεις παραβιάζουν και θίγουν εργασιακά και κοινωνικά κεκτημένα που κατακτήθηκαν με συλλογικές προσπάθειες πολλών ετών.
Μεροληπτικές αποφάσεις της δικαστικής εξουσίας προκαλούν το κοινό περί δικαίου αίσθημα και κλονίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δικαιοσύνη που αποτελεί τον πυλώνα του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Και, τέλος, η φτωχοποίηση μεγάλων στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας, η διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, η αυξανόμενη εγκληματικότητα στα χαμηλά και περιθωριοποιημένα κοινωνικά στρώματα, μαζί με τη συσσώρευση οικονομικού πλούτου στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις και την υποστήριξη τους από την εκάστοτε πολιτική κυρίαρχη τάξη, συμβάλλουν στη δημιουργία μιας γενικευμένης κοινωνικής αναταραχής, αμφισβήτησης και κοινωνικής απαξίωσης βασικών ρυθμιστικών κοινωνικών νορμών, αξιών και αρχών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας.
Τούτων δοθέντων, λοιπόν, το καίριας σημασίας ερώτημα που ανακύπτει για την κατάσταση ανομίας στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική κοινωνία, είναι κατά πόσο η εν λόγω κατάσταση είναι αναστρέψιμη και υπό ποιες προϋποθέσεις.-
***
*Ο κύριος Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και εν αποστρατεία Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας.