Δυνάμει της υπ’ αριθμ. 1028/8/18/14.11.2020 αποφάσεως του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας προβλέπεται γενική αναστολή του δικαιώματος του δημοσίως συνέρχεσθαι επί τέσσερις ημέρες σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια εν όψει της επετείου του Πολυτεχνείου.
Η ως άνω απόφαση δημιούργησε τρομερή αναταραχή στο δημόσιο διάλογο, με μεγάλη πολιτική και συνδικαλιστική μερίδα της κοινωνίας να καταφέρεται ενάντια στην απαγόρευση των δημοσίων συναθροίσεων, ακόμα και αν η πρόβλεψή της εδράζεται στην προστασία του υπέρτερου αγαθού της δημόσιας υγείας.
Το ερώτημα το οποίο δημιουργείται είναι κατά πόσον η υπό αμφισβήτηση απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας τηρεί τις προδιαγραφές που θέτουν το Σύνταγμα και οι νόμοι.
Κατ’ αρχήν, το άρθρο 11 παρ. 2 του Συντάγματος ορίζει τις εξαιρέσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε περιορισμό του δικαιώματος του συνέρχεσθαι. Ειδικότερα, το άρθρο προβλέπει πως:
«2. [...] Oι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει.».
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 3 και 4 του Συντάγματος:
«[…]3. H προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Kανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος.
4. Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει.».
Ο ίδιος ο νομοθέτης, όμως, με ερμηνευτική δήλωση επί της παρ. 4 του άρθρου 5, ορίζει ρητώς πως:
«Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει.».
Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει, με απόλυτη σαφήνεια, πως όχι μόνο παρέχεται από το ίδιο το Σύνταγμα η δυνατότητα περιορισμού του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και του δικαιώματος της ελεύθερης κίνησης των πολιτών, ενόψει σημαντικότερων - κατά τη στάθμιση - δικαιωμάτων, όπως αυτό της δημόσιας υγείας, αλλά, επιπλέον, παρέχεται η νομοθετική εξουσιοδότηση στα όργανα της αστυνομικής αρχής, ως καθ’ ύλην αρμόδια, να εκδώσουν την σχετική απόφαση, η οποία θα πρέπει, προφανώς, να είναι επαρκώς αιτιολογημένη.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), το οποίο αναφέρει τα εξής:
«1. Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και εις την ελευθερίαν συνεταιρισμού συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ιδρύσεως μετ′ άλλων συνδικάτων και προσχωρήσεως εις συνδικάτα επί σκοπώ προασπίσεως των συμφερόντων του.
2. Η άσκησις των δικαιωμάτων τούτων δεν επιτρέπεται να υπαχθή εις ετέρους περιορισμούς πέραν των υπό του νόμου προβλεπομένων και αποτελούντων αναγκαία μέτρα εν δημοκρατική κοινωνία, δια την εθνικήν ασφάλειαν, την δημοσίαν ασφάλειαν, την προάσπισιν της τάξεως και πρόληψιν του εγκλήματος, την προστασίαν της υγείας και της ηθικής, ή την προστασίαν των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων. Το παρόν άρθρον δεν απαγορεύει την επιβολήν νομίμων περιορισμών εις την άσκησιν των δικαιωμάτων τούτων υπό μελών των ενόπλων δυνάμεων, της αστυνομίας ή των διοικητικών υπηρεσιών του Κράτους.»
Στο πλαίσιο των ανωτέρω προστίθενται οι προβλέψεις του άρθρου 68 παρ. 2 της από 20.3.2020 ΠΝΠ, όπως αυτή κυρώθηκε με το άρθρο 1 του Ν. 4683/2020 υπό τον τίτλο «Κατεπείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, τη στήριξη της κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας και τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της αγοράς και της δημόσιας διοίκησης», καθώς και οι διατάξεις του Ν. 4703/2020 για τις δημόσιες συναθροίσεις.
Καθίσταται πασιφανές εκ των ανωτέρω, πως η απαγόρευση των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων, όπως προβλέπεται στην υπ’ αριθμ. 1028/8/18/14.11.2020 απόφαση, όχι μόνο βρίσκεται εντός του συνταγματικού πλέγματος νομιμότητας, αλλά θα πρέπει να θεωρηθεί συνάδουσα και με τις ειδικότερες εκφάνσεις της αρχής της αναλογικότητας.
Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα του μέτρου της καθολικής απαγόρευσης επιρρωνύεται έτι περαιτέρω από την από 4/11/2020 ομόφωνη γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού.
Συμπερασματικά, η αμφισβητούμενη απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας έχει εκδοθεί από το καθ’ ύλην αρμόδιο όργανο, ερειδόμενη τόσο σε συνταγματικές όσο και σε σχετικές νομοθετικές διατάξεις, ενώ περιβάλλεται από επαρκή αιτιολογία, αναγόμενη τόσο στην απόφαση της αρμόδιας Επιτροπής Υγείας όσο και στη σφαίρα των πασίδηλων και των διδαγμάτων της κοινής πείρας και λογικής.