Κάθε φορά που εντοπίζεται μια νέα παραλλαγή της Covid-19, δημιουργείται άμεσα φόβος και πανικός. Είναι λογικό: Ζούμε πάνω από δύο χρόνια σε μια βίαιη, τρομακτική πανδημία. Πριν κυκλοφορήσουν τα δεδομένα, πολλά πρωτοσέλιδα μεταβαίνουν αμέσως στο χειρότερο σενάριο, κάνοντας εικασίες για το εάν η νέα παραλλαγή του κορονοϊού θα είναι πιο παθογόνα ή θα ξεφύγει των εμβολίων μας. Είμαστε συνεχώς σε εγρήγορση.
Ατυχώς, η αλήθεια είναι ότι, όταν πρόκειται για την Covid, θα υπάρχουν πάντα νέες παραλλαγές. Αυτήν τη στιγμή, βιώνουμε (στις ΗΠΑ) άνοδο της BA.2. Οι ειδικοί ανακάλυψαν αυτήν την εβδομάδα ένα άλλο πιθανό στέλεχος, την παραλλαγή XE, η οποία είναι ένας συνδυασμός της αρχικής παραλλαγής όμικρον και της BA.2. Και σε λίγους μήνες, πιθανότατα θα βρεθούμε μπροστά σε μια ακόμη που θα οδεύει προς το δρόμο μας. Αυτό πρέπει να το περιμένουμε και να προετοιμαστούμε.
Μια νέα παραλλαγή δεν χρειάζεται να σημαίνει την καταστροφή. Υπάρχουν τώρα μερικές θεραπείες πραγματικά αποτελεσματικές. Υπάρχουν στρατηγικές μετριασμού της μετάδοσης της νόσου που γνωρίζουμε ότι λειτουργούν, όπως το να φοράμε μάσκα. Υπάρχει ένα αξιοπρεπές επίπεδο ανοσίας στον πληθυσμό - από τα εμβόλια και τη διαδεδομένη μόλυνση. Θα χρειαζόταν πολύ για μια νέα παραλλαγή να αντισταθμίσει κάθε κομμάτι της προόδου που έχουμε σημειώσει τα τελευταία δύο χρόνια.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, αλλά περισσότερο ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όσα μάθαμε και δημιουργήσαμε τα τελευταία δύο χρόνια προς όφελός μας (και το ίδιο πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία στρατηγικών δημόσιας υγείας).
Ας δούμε τι πρέπει να εξετάσουμε και να λάβουμε υπόψη κάθε φορά που εμφανίζεται μια νέα παραλλαγή:
Να αναμένουμε νέες παραλλαγές στο μέλλον
Όσο ο SARS-CoV-2 συνεχίζει να κυκλοφορεί, θα εξελίσσεται και θα μεταλλάσσεται σε νέες παραλλαγές. Τώρα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πολλά ζώα που μπορούν να προσβληθούν από τον κορονοϊό. Αν υπολογίσουμε το ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν ποτέ εμβολιαστεί ή εκτεθεί στην Covid και ότι τα εμβολιασμένα άτομα μπορούν να μεταδώσουν τον κορονοϊό, φαίνεται μάλλον απίθανο να εξαλειφθεί, τουλάχιστον σύντομα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε ένα νέο σχέδιο την περασμένη εβδομάδα, προτείνοντας να βγούμε από τη φάση έκτακτης ανάγκης της πανδημίας και να προετοιμαστούμε για τρία πιθανά σενάρια για το πώς μπορεί να εξελιχθεί ο ιός στη συνέχεια.
Σενάριο πρώτο: Η Covid συνεχίζει να κυκλοφορεί και να εξελίσσεται, αλλά η σοβαρότητα της ασθένειας θα μειωθεί όσο αυξάνεται η ανοσία. Ο ιός πιθανότατα θα εξελιχθεί σε μια περισσότερο εποχική ασθένεια (όπως η γρίπη) και μπορεί να χρειαστεί να ενισχύσουμε (με εμβόλια) τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο σε εποχιακή βάση.
Σενάριο δεύτερο: Στο καλύτερο σενάριο, οι μελλοντικές παραλλαγές (θα) είναι πολύ πιο ήπιες και δεν θα χρειαζόμαστε ενισχυτικές δόσεις για να τις αντιμετωπίσουμε — αν και μπορεί να αρρωσταίνουμε κατά διαστήματα, (ωστόσο θα) παραμένουμε προστατευμένοι από σοβαρές ασθένειες.
Σενάριο τρίτο: Έρχεται μια πιο σοβαρή, πιο μεταδοτική παραλλαγή. Έχουμε ήδη ένα επίπεδο ανοσίας στον πληθυσμό που πιθανότατα θα αμβλύνει τον αντίκτυπο του ιού, αλλά μια ευρεία εκστρατεία ενίσχυσης, πιθανότατα με ενημερωμένα εμβόλια, θα ξεκινήσει για να αυξήσει την ανοσία όλων σε αυτήν την (νέα) παραλλαγή.
Τι πρέπει να λάβουμε υπόψη όταν εμφανίζεται μια νέα παραλλαγή
Όταν η Μόνικα Γκάντι, ειδικευόμενη σε μολυσματικές ασθένειες στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, ακούει για μια νέα παραλλαγή, εξετάζει πρώτα το ποσοστό νοσηλείας στην περιοχή που εξαπλώνεται για να δει αν και πώς αυξάνεται. Σε περιοχές υψηλού εμβολιασμού, τα κρούσματα δεν είναι πλέον ένας απολύτως ακριβής δείκτης για το πόσο σοβαρό θα είναι ένα κύμα - καθώς η ανοσία έχει αυξηθεί, οι νοσηλείες έχουν αποσυνδεθεί σημαντικά από τα κρούσματα, λέει η Γκάντι. Ας λάβουμε υπόψη ότι τα αποτελέσματα των self tests στο σπίτι συχνά δεν καταγράφονται από τα τμήματα υγείας, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον προσδιορισμό της πραγματικής καταμέτρησης των κρουσμάτων - και επομένως του ποσοστού νοσηλείας - σε μια δεδομένη κοινότητα.
Η συντριπτική πλειονότητα των επαναμολύνσεων δεν οδηγεί σε νοσηλεία κι οι ειδικοί στις μολυσματικές ασθένειες αναμένουν ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα θα συνεχίσει να μας προστατεύει από σοβαρές ασθένειες, ακόμη και στην περίπτωση της εμφάνισης άλλων παραλλαγών. Για εκείνους που διατρέχουν κίνδυνο, η αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων μπορεί να υποδηλώνει ότι ήρθε η ώρα για μια ενισχυτική δόση ή (την χρήση) μάσκας υψηλής ποιότητας. Για όσους δεν ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, η χρήση μάσκας σε δημόσιους χώρους και κοντά σε κάποιον που γνωρίζουμε ότι είναι ανοσοκατεσταλμένος είναι ένας εύκολος τρόπος για να μειώσουμε την μετάδοση.
Ο Μπέντζαμιν Νιούμαν, καθηγητής βιολογίας και επικεφαλής ιολόγος στο Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας, λέει ότι όταν πρόκειται για παραλλαγές, η σοβαρότητα της Covid έχει να κάνει κυρίως με το τι συμβαίνει με το ίδιο το άτομο, παρά με την ίδια την παραλλαγή.
Ας πάρουμε παράδειγμα από την Ομικρον. «Σε πολλές χώρες με υψηλά ποσοστά εμβολιασμού ή υψηλά προηγούμενα κρούσματα λοίμωξης, η Ομικρον ήταν σχετικά ήπια, πιθανότατα επειδή υπήρχε αρκετή ανοσία από τον εμβολιασμό ή υψηλά ποσοστά επιβίωσης από την Covid», λέει ο Νιούμαν.
Στο Χονγκ Κονγκ, ωστόσο, τα ποσοστά εμβολιασμού ήταν χαμηλά και οι αυστηροί περιορισμοί για τη δημόσια υγεία αποτελεσματικοί, πράγμα που σημαίνει ότι υπήρχε λιγότερη φυσική ανοσία στον πληθυσμό. Ως αποτέλεσμα, η παραλλαγή Ομικρον αποδείχτηκε πολύ σοβαρή. Είδαμε ένα παρόμοιο φαινόμενο κατά τη διάρκεια του κύματος της Δέλτα — περιοχές με υψηλά ποσοστά εμβολιασμού είχαν χαμηλές εισαγωγές στο νοσοκομείο και μέρη με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού σημείωσαν αύξηση των νοσηλειών.
Συνοπτικά: Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη την ανοσία της περιοχής που παρουσιάζει αύξηση σε μια νέα παραλλαγή - τόσο λόγω εμβολιασμού όσο και από φυσική μόλυνση - για να προσδιορίσουμε εάν μια παραλλαγή είναι πραγματικά πιο παθογόνα (από κάποια που προηγήθηκε).
Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι ότι όλες οι παραλλαγές που έχουμε δει μέχρι στιγμής - παρά το γεγονός ότι έχουν μεταλλαχθεί και έχουν γίνει πιο μεταδοτικές - είναι συνολικά ακόμα αρκετά όμοιες μεταξύ τους.
«Οι επιστήμονες θέλουν να παρακολουθούν τις παραλλαγές γιατί δείχνουν πώς εξελίσσεται ο ιός, αλλά η πιο μακρινή παραλλαγή BA.2 εξακολουθεί να είναι περίπου 99,7% ίδια με τον αρχικό ιό από το 2019», λέει ο Νιούμαν.
Η πολιομυελίτιδα, για παράδειγμα, έχει τρεις κύριες παραλλαγές, οι οποίες είναι περίπου σε ποσοστό 80% πανομοιότυπες η μία με την άλλη. «Μπορούμε ακόμα και να εμβολιάσουμε για τις τρεις (αυτές) παραλλαγές με ένα μόνο εμβόλιο», λέει ο Νιούμαν, προσθέτοντας ότι η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των περισσότερων παραλλαγών της SARS-CoV-2, σε πρακτικούς όρους, είναι συχνά το όνομα.
Τι θα πρέπει να γίνει για να σημάνει συναγερμός από μια νέα παραλλαγή της Covid
Θα χρειαζόταν μια παραλλαγή με πολλές νέες μεταλλάξεις για να αλλάξει δραματικά το σημερινό τοπίο.
Η Γκάντι λέει ότι εκείνη θα έβλεπε συναγερμό αν αυξάνονταν τα νεότερα άτομα και οι εμβολιασμένοι που νοσηλεύονταν με Covid. Θα ανησυχούσε επίσης αν άλλαζαν τα συμπτώματα.
«Αυτή τη στιγμή, υπάρχει μια αρκετά προβλέψιμη πορεία και ξέρουμε πώς να αντιμετωπίσουμε την Covid στο νοσοκομείο», λέει η Γκάντι. Αλλά αν ο κορονοϊός άρχιζε να επηρεάζει διαφορετικά συστήματα οργάνων, αυτό θα υποδείκνυε ότι μια νέα παραλλαγή έχει αποκτήσει κάποια χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να τα λάβουμε υπόψη.
Σύμφωνα με τον Νιούμαν, η επόμενη γενιά παραλλαγών είναι πιθανό να προέρχεται από την Ομικρον και την BA.2, αφού αυτές είναι εκείνες που κυκλοφορούν την δεδομένη στιγμή. Ακόμη και αν εκτυλιχθεί το τρίτο σενάριο που χαρτογραφήθηκε από τον ΠΟΥ (ωστόσο), η κατάσταση δεν θα είναι μη αντιμετωπίσιμη, λέει ο Νιούμαν.
«Είναι πιθανό ότι κάποιος συνδυασμός περισσότερων δόσεων και εμβολίων που ”χτυπούν” την Ομικρον θα χρειαστεί για να διατηρηθούν οι άνθρωποι προστατευμένοι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα», καταλήγει ο ίδιος.