Οι ταινίες τεκμηρίωσης φέρουν εξ ορισμού το ειδικό βάρος της έρευνας. Ειδικά στον καιρό της ενημέρωσης σε τίτλους, το είδος έχει αποκτήσει μοιραία σχεδόν, μία επιπλέον προστιθέμενη αξία: Το ντοκιμαντέρ είναι η μοναδική ευκαιρία να προσεγγίσουμε -στην καλύτερη περίπτωση, να κατανοήσουμε-, τις πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων. Από τις κοινωνικές αλλαγές και την τέχνη, μέχρι τα νέα κινήματα και τις παγκόσμιες κρίσεις, την ιστορία και την πολιτική, οι ταινίες τεκμηρίωσης συνεχίζουν να καταγράφουν με υποδειγματική προσήλωση όσα συμβαίνουν επί του πεδίου.
Από το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που σηκώνει αυλαία στις 7 Μαρτίου, με το animation μουσικό ντοκιμαντέρ «Πυροβόλησαν τον πιανίστα» (2023) του βραβευμένου με Όσκαρ Φερνάντο Τρουέμπα -κι έχοντας ήδη πάρει μία πρόγευση της φετινής διοργάνωσης, που περιλαμβάνει από το «Occupied City» του Στιβ ΜακΚουίν και το «Happy Clothes» για τη διάσημη ενδυματολόγο Πατρίσια Φιλντ, μέχρι το ντοκιμαντέρ για τον συγγραφέα Εντουάρ Λουί «The Many Lives of Édouard Louis» -, η HuffPost παρουσιάζει λίγο πριν από την επίσημη ανακοίνωση του προγράμματος, πέντε ταινίες -οι δημιουργοί των οποίων, πλην ενός, θα δώσουν το «παρών» στη Θεσσαλονίκη.
Neurotypes, Maija Hirvonen, Φινλανδία, 2024, 76’
Διεθνής Πρεμιέρα, Next Gen
Η Aida, ένα παιδί στο φάσμα του αυτισμού, αποφασίζει να φτιάξει τις δομές της κοινωνίας που παρεμποδίζουν τις σπουδές της με τη βοήθεια της μητέρας της, Johanna, που την φροντίζει. Το αποφασισμένο κορίτσι προκαλεί τις υφιστάμενες νόρμες, για να ενισχύσει την αποδοχή και την ισότητα. Η πολιτική επιρροή απαιτεί χρόνο και ενέργεια. Άραγε, μπορεί το δίδυμο μητέρας - κόρης να αλλάξει μια κοινωνία, η οποία δείχνει μόνο οίκτο;
Finding the Money, Maren Poitras, ΗΠΑ, 2023, 95’
Ευρωπαϊκή πρεμιέρα, Open Horizons
Μπορεί μια νέα οικονομική θεωρία να φέρει την επανάσταση στην επίλυση της κλιματικής κρίσης; Μια αουτσάιντερ ομάδα οικονομολόγων επιδιώκουν να προκαλέσουν μια παραδειγματική αλλαγή, φέρνοντας τα πάνω κάτω στην αντίληψη που έχουμε για το εθνικό χρέος και τη φύση των χρημάτων. Η ταινία ακολουθεί την πρώην επικεφαλής οικονομολόγο του γερουσιαστή Μπέρνι Σάντερς, Στέφανι Κέλτον σε ένα ταξίδι μέσα από τη σύγχρονη νομισματική θεωρία (MMT), προκειμένου να αποκαλυφθεί μια βαθύτερη ιστορία αναφορικά με τα χρήματα, εμφυσώντας με νέα ελπίδα και ενδυναμώνοντας τις δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο, με στόχο την αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προκλήσεων του 21ου αιώνα: από την κλιματική αλλαγή μέχρι και την ανισότητα. «Μια εναλλακτική ιστορία για τα χρήματα θα φέρει την επανάσταση στην αντίληψή μας περί του τι μπορούμε όλοι εμείς σαν κοινωνία να αντέξουμε οικονομικά και να πετύχουμε» λέει η δημιουργός αυτού του οραματιστικού ντοκιμαντέρ, μιας αληθινής κινηματογραφικής επένδυσης.
The Pickers, Elke Sasse, Ισπανία -Ιταλία- Πορτογαλία-Ελλάδα- Νεπάλ, 2023, 80’
Παγκόσμια πρεμιέρα, Open Horizons
To Pickers είναι ένα ταξίδι στις γόνιμες περιοχές της Ευρώπης: μύρτιλα στην Πορτογαλία, ελιές στην Ελλάδα και φράουλες στην Ισπανία. Όπου κι αν πάμε, μετανάστες συλλέγουν τους καρπούς μας. Οι περισσότεροι ανασφάλιστοι, με τον βασικό μισθό, ορισμένοι παράνομοι με μεγάλα χρέη.
Marilu - Encounter with a Remarkable, Sandrine Dumas, Γαλλία-Αργεντινή, 2024, 85’
Παγκόσμια πρεμιέρα, Open Horizons
Φαντασία, ελευθερία και σκληρή δουλειά συνθέτουν τη ζωή της Marilú Marini, την οποία η Sandrine Dumas κινηματογράφησε στη Γαλλία και την Αργεντινή από το 2016 έως το 2022. Το πορτρέτο μιας ηθοποιού η οποία, πλέον πάνω από 80 ετών, ακόμη κινητοποιείται από την ανάγκη να βρίσκεται στη σκηνή. Το να την κινηματογραφείς είναι μια απόπειρα αποκρυπτογράφησης μιας ζωής που σφυρηλατήθηκε από την σκληρή δουλειά, την εξορία, τη φιλία και το πέρασμα του χρόνου. Ένα ταξίδι με συντροφιά μια γυναίκα που επιστρατεύει ακούραστα τη χαρά της ζωής.
Homecoming, Suvi West & Anssi Komi, Φινλανδία-Νορβηγία, 2023, 76’
Open Horizons
Καθώς τα μουσεία ανά τον κόσμο δέχονται ολοένα και περισσότερες πιέσεις για να επιστρέψουν τα πολιτισμικά αγαθά που αποτελούν μέρος των συλλογών τους, οι σκηνοθέτες Σούβι Βεστ και Άνσι Κέμι μάς ξεναγούν στα απύθμενα και συναισθηματικά φορτισμένα βάθη του επαναπατρισμού της πολιτισμικής και πνευματικής παρακαταθήκης των αυτοχθόνων λαών στους γενέθλιους τόπους της.
Η κάμερα ακολουθεί τη Βεστ στην επίσκεψή της σε ένα μουσείο στο Ελσίνκι όπου εκτίθενται τεχνουργήματα της φυλής των Σάμι, λίγο πριν από την πολυαναμενόμενη επιστροφή τους στο Σάπμι (σημερινή Λαπωνία), τον τόπο τους στη βόρεια Σκανδιναβία και τη βορειοδυτική Ρωσία.
Τα κειμήλια των Σάμι -καθώς και αμέτρητων άλλων αυτοχθόνων λαών- βρίσκονται διασκορπισμένα σε διάφορα ιδρύματα, αναλαμβάνοντας να παίξουν πολλούς ρόλους ταυτοχρόνως -ανά τους αιώνες έγιναν αντικείμενα υφαρπαγής ή διεκδίκησης, αξιοπερίεργα εμπορεύματα ή εκφράσεις ενός βίαιου εκχριστιανισμού που δαιμονοποίησε τον πολιτισμό των Σάμι.
Πέρα από καθημερινά αντικείμενα (ρούχα ή εργαλεία), οι συλλογές αυτές περιλαμβάνουν κρουστά επιφορτισμένα με πνευματική δύναμη και, κάτι ανήκουστο, ανθρώπινα λείψανα. Η κάμερα αποτυπώνει με σθένος το πόσο οδυνηρό είναι να αντικρίζει κανείς αυτά τα στοιχεία-κιβωτούς των πνευμάτων των προγόνων, που βρίσκονται φυλαγμένα σε προθήκες μουσείων και απομακρυσμένα από τους νόμιμους κηδεμόνες τους.
Με αρωγό την εκθαμβωτική φωτογραφία, η ταινία αποκαλύπτει με γενναιοδωρία πώς η προσωπική ταυτότητα, η πολιτισμική αξία και η αποκαταστατική δικαιοσύνη μπορούν να συνυφανθούν αρμονικά και εγείρει το κρίσιμο ερώτημα για το ποιος έχει το δικαίωμα ιδιοκτησίας στην πνευματική παρακαταθήκη ενός έθνους.