Στην γεωπολιτική περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού (Indo-Pacific region) την Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου ξημέρωσε μια νέα εποχή. Το νέο σύμφωνο ασφαλείας μεταξύ Αυστραλίας – ΗΠΑ – Ηνωμένου Βασιλείου για τον Ινδο-Ειρηνικό που ανακοινώθηκε το βράδυ της Τετάρτης 15 Σεπτεμβρίου έχει εξαιρετικά σημαντικές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα. Αλλά το μείζον ερώτημα για μένα είναι συγκεκριμένο: Θα έχει τελικά η νέα συμφωνία περισσότερες συνέπειες για τη «Δύση» παρά για την Κίνα;
Ας επισημανθεί καταρχήν ότι η έννοια του Ινδο-Ειρηνικού, που χρησιμοποιήθηκε κατεξοχήν επί κυβέρνησης Τραμπ, σημαίνει μια γεωπολιτική ενότητα. Ως προς αυτή την ενότητα, η ΕΕ τον Απρίλιο 2021 είχε δηλώσει ότι επιθυμεί να ενισχύσει τον ρόλο της σε μια ευρύτατη γκάμα τομέων από την δημόσια υγεία μέχρι την ασφάλεια. Παρότι η ΕΕ πάντοτε δήλωνε ότι οι δράσεις της δεν στρεφόταν κατά της Κίνας, η διάσταση της συμβολής της ΕΕ στην εξισορρόπηση της κινεζικής ισχύος στην περιοχή ήταν έκδηλη.
Σε αυτή την στρατηγική, πρωταγωνιστικό ρόλο θέλησαν να διαδραματίσουν η Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία. Είχε συμφωνηθεί ότι θα ακολουθήσει μια εκτενέστερη ανάλυση τον Σεπτέμβριο ώστε να ξεδιπλωθεί ο συντονισμός της ΕΕ με δημοκρατικά καθεστώτα της περιοχής όπως η Αυστραλία, η Ινδία και η Ιαπωνία. Στο μεταξύ, η κυρίαρχη στρατιωτική και πυρηνική χώρα της ΕΕ, η Γαλλία, είχε από χρόνια συμφωνήσει μια πώληση-μαμούθ νέων υποβρυχίων στην Αυστραλία.
Η νέα συμφωνία της 15ης Σεπτεμβρίου βάζει τη Γαλλία στο περιθώριο ακυρώνοντας την προοπτική των γαλλικών υποβρυχίων, τα οποία θα αντικατασταθούν από υποβρύχια που θα κατασκευαστούν κυρίως με αμερικανική βοήθεια και θα κινούνται με πυρηνική ενέργεια αλλά δεν θα φέρουν πυρηνικές κεφαλές.
Πρόκειται αναμφίβολα για ένα πολύ ηχηρό μήνυμα επιχειρούμενης αποτροπής προς την Κίνα. Πρόκειται επίσης, σε ένα βαθμό, για αύξηση της προσλαμβανόμενης ασφάλειας για την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Πρόκειται, τέλος, για σημαντική, ίσως κρίσιμη καμπή στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου στην εποχή μετά το Brexit.
Όμως η νέα αυτή συμφωνία φέρνει σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση τη Γαλλία. Σημειώνεται ότι η Αυστραλία ακύρωσε τη συμφωνία για την αγορά 12 νέων πυρηνοκίνητων υποβρυχίων ύψους 90 δισ. δολαρίων με τη γαλλική Naval Group. Είναι γεγονός ότι υπήρξαν τα τελευταία χρόνια και προβλήματα στη συνενόηση μεταξύ Αυστραλίας και Γαλλίας για προδιαγραφές των υποβρυχίων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρώτη μου εκτίμηση, όσον αφορά τη νέα συμφωνία, είναι ότι πράγματι υποδηλώνει όλα τα παραπάνω, ωστόσο πάνω από όλα υποδηλώνει τα περαιτέρω ρήγματα στο εσωτερικό της «Δύσης».
Ο νέος, πολυκεντρικός κόσμος ενισχύεται. Όσοι μιλούσαν για ένα νέο διπολισμό διαψεύδονται καθημερινά. Τώρα, όμως, εισερχόμαστε σε μια πραγματικά κρίσιμη φάση για την ΕΕ. Είναι βέβαιο ότι η νέα συμφωνία ΗΠΑ – Βρετανίας – Αυστραλίας θέτει και σοβαρά ζητήματα για την ΕΕ, ιδιαίτερα (αλλά όχι αποκλειστικά) όσον αφορά τη διάσταση της άμυνας και ασφάλειας.
Πώς θα αντιδράσει στη νέα εξέλιξη η ΕΕ; Η περίφημη «γεωπολιτική επιτροπή» που είχε προαναγγείλει η κυρία Φον ντερ Λάϊεν αποδείχθηκε – όπως δυστυχώς αναμενόταν – γεωπολιτικό ανέκδοτο. Θα προσπαθήσει τώρα η ΕΕ να ενισχύσει έστω συμβολικά την αίσθηση μιας ευρωπαϊκής προσέγγισης; Ay, there’s the rub, όπως θα έλεγε και ο «Βάρδος του Έιβον».