Απομυθοποιώντας τις τακτικές της Τουρκικής διπλωματίας

Όταν παλιά οι ορδές των βαρβάρων επιδρομέων επέλαυναν σε ειρηνικές περιοχές, τις επιδρομές τους συχνά συνόδευε και μια φήμη, για τα ανίκητα στίφη που εφορμούν. Έχουν περάσει πολλά χρόνια έκτοτε, οι τελευταίοι πόλεμοι που κερδήθηκαν ήταν κυρίως οικονομικοί, στον ορίζοντα όμως έχει ξαναεμφανιστεί στην Ελλάδα ο εξ ανατολών κίνδυνος, που αυτή την φορά συνοδεύεται από την φήμη των Τούρκων ως άριστων διπλωματών.

Μια αντικειμενική ανάλυση λοιπόν της Τουρκικής διπλωματίας, των μέσων που χρησιμοποιεί και των αποτελεσμάτων που φαίνεται να επιτυγχάνει, είναι από ότι φαίνεται, αναγκαία.

1. Όραμα, πολιτική, στόχος

Η πρώτη προϋπόθεση για την οποιαδήποτε επιτυχία είναι η θέσπιση ενός σκοπού και ο αναλυτικός σχεδιασμός για την επίτευξή του. Όπως είχαμε τονίσει και σε προηγούμενο κείμενο, αφιερωμένο στον «Χαλίφη» Ερντογάν, πρώτος του στόχος είναι μια ισχυρή οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά Τουρκία. Παρά τις αντιφάσεις και τα προβλήματα που ο ίδιος δημιουργεί, οι στόχοι για το 2023, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό επιτυγχάνονται. Μεσοπρόθεσμος στόχος της Τουρκίας φαίνεται ότι είναι η συσπείρωση όλων των μουσουλμάνων, κάτι που δεν είναι βέβαια εύκολο, αλλά ούτε και ουτοπικό (θυμίζουμε ότι για πολλούς αιώνες η Οθωμανική αυτοκρατορία περιελάμβανε τους Μουσουλμανικούς ιερούς τόπους, στην σημερινή Σαουδική Αραβία).

Προς την κατεύθυνση αυτή, ο Ερντογάν επιδιώκει την δια πυρός και σιδήρου εσωτερική ομοφωνία, εφαρμόζοντας παράλληλα μια εξωστρεφή εξωτερική πολιτική.

Ενδεικτικά σημειώνουμε:

Εσωτερική ομοφωνία

• Όλοι πρέπει να συμφωνούν με την πολιτική του και όποιος διαφωνεί, ασκεί κριτική ή αντιστέκεται, κατηγορείται ως «τρομοκράτης». Οι διώξεις με βάση ανύπαρκτα στοιχεία οδήγησαν σε 50.000 φυλακισμένους, σε 107.000 απολυμένους (που δεν μπορούν να βρουν δουλειά ή να βγουν από τη χώρα) και σε πολλά εκατομμύρια «υπόπτων» συνδικαλιστών, πολιτικών, δημοσιογράφων, επιστημόνων, επιχειρηματιών και απλών πολιτών.
• Ο Ερντογάν «έλυσε» το Κουρδικό, αφού πρώτος καταπάτησε την συμφωνία με τους Κούρδους, τους έβαλε στο στόχαστρο και τους συνέτριψε στρατιωτικά, όταν αυτοί μετέφεραν τον πόλεμο στις πόλεις.
• Κατάργησε την δικαστική ανεξαρτησία, με αποκορύφωμα την πρωτοφανή περίπτωση κατώτερο δικαστήριο να ανατρέπει μη αρεστή στην κυβέρνηση απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
• Επέβαλε στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο να κάνει δηλώσεις υπέρ της επέμβασης της Τουρκίας στην Συρία, όπως επίσης και σε άλλους εκπροσώπους θρησκευτικών και εθνικών κοινοτήτων.

Εξωτερική πολιτική

• Ο Ερντογάν συνεχίζει με διαφορετικό τρόπο το έργο του Γκιουλέν, παίρνοντας υπό τον έλεγχό του τα 2.000 εκπαιδευτικά ιδρύματα (σχολεία, Πανεπιστήμια, κλπ) που είχε ιδρύσει σε όλο τον κόσμο.
• Προβάλλει τον δήθεν Οθωμανικό πολιτισμό (στην πραγματικότητα τον πολιτισμό που οικειοποιήθηκε από τους κατακτημένους λαούς), εφευρίσκοντας ρίζες στον «πολιτισμό της Ανατολίας», συνεχίζοντας παράλληλα τις πιέσεις στους εναπομείναντες Ασσύριους, Έλληνες, Αρμένιους και τους Κούρδους και επαναφέροντας στα σχολεία την οθωμανική γλώσσα και οπτική.
• Χρησιμοποιεί τις τουρκικές κοινότητες στην Ευρώπη, προσπαθώντας να τις ελέγξει, κυρίως μέσω του θρησκευτικού συναισθήματος. Αν και η πλειοψηφία των Τούρκων της Γερμανίας αδιαφόρησε στο τελευταίο δημοψήφισμα, οι περισσότερες από τις 2,9 εκατομμύρια ψήφους των Τούρκων του εξωτερικού ήταν υπέρ του Ερντογάν και δεν έχουν καταγραφεί καταγγελίες για λαθροχειρία στους διπλωματικούς σάκους, όπως συνέβη με την χρήση «ασφράγιστων» ψηφοδελτίων ή με τις πιέσεις που κατέγραψε η Έκθεση της ανεξάρτητης επιτροπής του ΟΑΣΕ.
• Αντιμετώπισε με επιτυχία τους Κούρδους στις γειτονικές χώρες (εκμηδενίζοντας την προοπτική ανεξαρτησίας τους στο Ιράκ, σχεδιάζοντας, από κοινού με το Ιράκ, την εκδίωξη του PKK από το όρος Καντίλ και καταλαμβάνοντας σταδιακά τις Συριακές Κουρδικές περιοχές), προκαλεί την Ελλάδα και προσδοκά στον έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου.
• Επεκτείνει την οικονομική και πολιτική επιρροή της Τουρκίας όχι μόνο στις περιοχές της πρώην Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και στα νέα κέντρα με ανερχόμενο ισλαμικό πληθυσμό, όπως είναι η Κεντρική Αφρική και η Ασία.

2. Προσέγγιση των «ισχυρών» χωρών

Στο παιχνίδι της «αντιζηλίας» ΗΠΑ και Ρωσίας, για το ποιος θα «αποσπάσει» την εύνοια της όντως με μεγάλη στρατηγική σημασία αυτής χώρας, σημειώνουμε την αγωνιώδη προσπάθεια των ΗΠΑ να «κρατήσουν» αυτήν την σχέση ζωντανή, παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν προχωράει σε μια πρωτοφανή λεκτική επίθεση εναντίον τους (ενδεικτικά αναφέρουμε την έκφραση «οθωμανικό χαστούκι», που η κυριολεκτική της σημασία δεν έγινε κατανοητή). Παράλληλα, προσεγγίζει την Ρωσία, η οποία μπροστά στα σχέδια των δυτικών χωρών για μείωση της επιρροής της στις χώρες που ανήκαν στην ΕΣΣΔ ή σε παραδοσιακούς της συμμάχους, φαίνεται να αντιδρά αντανακλαστικά, προχωρώντας σε, κατά την γνώμη μας, αταίριαστες με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της συμμαχίες.

Είναι κατά την γνώμη μας σαφές, ότι ο Ερντογάν «χρησιμοποιεί» τις δύο αυτές χώρες, για να προωθήσει το συμφέρον της χώρας του, όπως το εννοεί. Για τον σκοπό αυτόν, όχι μόνο επωφελείται του ανταγωνισμού τους, αλλά και τον προκαλεί, με ενέργειες όπως η καταγγελία στο ΝΑΤΟ της «αυξανόμενης ρωσικής ναυτικής ισχύος στην Μαύρη Θάλασσα», θέση η οποία πλέον έχει πλήρως αντιστραφεί ή η δήθεν υπεράσπιση των μειονοτήτων των Τατάρων στην Κριμαία και των Ουιγούρων στη Κίνα, (θέματα που δεν απασχολούν τελευταία την δημοσιότητα, αλλά με την πρώτη ευκαιρία μπορούν να επανέλθουν). Θυμίζουμε εξ άλλου τις παλαιότερες ρωσικές καταγγελίες ότι η Τουρκία ενίσχυε μέχρι και το 2015 τον ISIS (παραβαίνοντας και σχετική απόφαση του ΟΗΕ), αλλά και πρόσφατες πληροφορίες, ότι στην εισβολή της στην Βόρεια Συρία η Τουρκία χρησιμοποιεί και πρώην μέλη του ISIS ή άλλων οργανώσεων, που χαρακτηρίζονται από τον ΟΗΕ ως τρομοκρατικές.

Για το θέμα της συμφωνίας για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού στο Ακούγιου (απέναντι από την Κύπρο), δημοσιεύματα παλαιότερα, αλλά και πιο πρόσφατα, αναφέρουν τα σχέδια της Τουρκίας να εκμεταλλευτεί ποικιλοτρόπως την συμφωνία αυτή. Η μακροπρόθεσμη στόχευση της Τουρκίας εξ άλλου, αποδεικνύεται και από τις σε εξέλιξη σπουδές Τούρκων φοιτητών σε θέματα πυρηνικής τεχνολογίας. Η πρόσφατη υπαναχώρηση των Τουρκικών κατασκευαστικών Εταιρειών από την συμμετοχή τους στο 49% του μετοχικού κεφαλαίου του Έργου, ενδεχομένως κρύβει την πρόθεση της Τουρκίας για εκ νέου διαπραγμάτευση της Συμφωνίας.

Στο θέμα των πυραύλων S400, η Τουρκία επέμενε στην συμπαραγωγή των πυραύλων, επιδιώκοντας «την μεταφορά τεχνολογίας για την υλοποίηση του δικού τους αμυντικού συστήματος». Τελικά κατάφεραν να εξασφαλίσουν την συμπαραγωγή «μη κρίσιμων» εξαρτημάτων, ενώ ανέλαβαν την συναρμολόγηση, συντήρηση και φύλαξη των πυραύλων, καθώς και την χρήση τους από αποκλειστικά δικό τους προσωπικό, όπως και την προσαρμογή του λογισμικού τους στις ανάγκες τους.

Γενικότερα, παρατηρούμε ότι ορισμένες στρατηγικές επιλογές των Μεγάλων Δυνάμεων, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν επικεντρώνονται στην κατανόηση του τρόπου που προωθείται ο φανατικός ισλαμισμός, αλλά στην στρατιωτική του κυρίως διάσταση και δεν αναλύουν την διαδικασία αποδοχής των δυτικών αξιών από τους μουσουλμάνους, ούτε παρατηρούν ποιοι ανεβαίνουν στο άλογο του ισλαμισμού για μια πιο γρήγορη κούρσα.

Τέλος, αναφορικά με τις πληροφορίες για μυστική συμφωνία Τουρκίας - Γερμανίας για την συμπαραγωγή τανκς, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση Γερμανού δημοσιογράφου, αναρωτιέμαι, πώς είναι δυνατόν να καλλιεργείται η ιδέα της ενιαίας Ευρώπης, όταν οι μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν να ενδιαφέρονται αποκλειστικά και μόνο για τους δικούς τους πολίτες;

3. Προσέγγιση ηγετών και ανώτατων υπηρεσιακών παραγόντων

Η απ’ ευθείας προσέγγιση των ηγετών είναι κάπως δύσκολη, γι αυτό και το βάρος πέφτει συνήθως στο προσωπικό και επαγγελματικό τους περιβάλλον. Από χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία, με δικαστικό σύστημα που λειτουργεί αποτελεσματικά, αλιεύσαμε τις πιο κάτω σχετικές ειδήσεις:

• Εκτός από την παλαιότερη είδηση ότι Εταιρεία του Στρατηγού Mike Flynn, προσωπικού συμβούλου και στενού συνεργάτη του Τραμπ κατά την προεκλογική περίοδο (και στην συνέχεια και για λίγες ημέρες Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ) έλαβε το 2016 530.000 δολάρια, από Εταιρεία τουρκικών συμφερόντων, με έδρα στην Ολλανδία, πιο πρόσφατα, σύμφωνα με έγκυρες δημοσιογραφικές πηγές, ερευνάται πρόταση που φέρεται ότι έγινε στον Flynn, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανοχή των ΗΠΑ στην απαγωγή και μεταφορά του Γκιουλέν στην Τουρκία.
• Ως συνήγορος του Zarrab, του «εγκέφαλου» της «παράκαμψης» παλιότερα του αμερικανικού εμπάργκο στο ιρανικό πετρέλαιο, προσελήφθη ο πρώην Δήμαρχος Νέας Υόρκης και σημαντικός παράγοντας των Συντηρητικών Rudy Giuliani, ο οποίος φέρεται ότι συναντήθηκε και με τον Ερντογάν. Ορισμένοι ίσως θυμούνται ακόμα την πρόσληψη της συζύγου του τότε Βρετανού πρωθυπουργού Tony Blair, το 2003, ως δικηγόρου, σε δικαστική διαμάχη σχετικά με Ελληνοκυπριακές ιδιοκτησίες στην Τουρκοκρατούμενη Βόρεια Κύπρο.

Μια άλλη τακτική, που εφαρμόζουν κατά κόρον οι Τούρκοι (και ορισμένες φορές φέρνει αποτελέσματα, ιδιαίτερα σε λιγότερο έμπειρους πολιτικούς και τεχνοκράτες) είναι το να επιμένουν, να γίνονται δηλαδή φορτικοί, μέχρι να πάρουν την υπόσχεση που επιθυμούν, πιέζοντας στην συνέχεια για την εφαρμογή της. Ενδεικτικά, ένας ασυνήθιστος όρος της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας τον Νοέμβριο του 2015, ήταν οι «τακτικές επαφές σε υψηλό επίπεδο μεταξύ αξιωματούχων της Τουρκίας και της Ε.Ε.», για την επανενεργοποίηση της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τέλος σημειώνουμε ότι οι πιο πάνω περιπτώσεις αφορούν απλά την κορυφή του παγόβουνου, αφού οι συνήθεις (και αποδεκτές μέχρις ενός σημείου) πρακτικές είναι η χρησιμοποίηση «επικοινωνιακών» Εταιρειών – συμβούλων, ενώ είναι φανερή και η χρησιμοποίηση του ψυχολογικού παράγοντα, της προσμονής, της αμφιβολίας, της ανησυχίας και τέλος της αποδοχής. Μια αλυσίδα, που σπάζει μόνο με μια καλά οργανωμένη αντίδραση.

Γενικότερα πάντως, ο τρόπος προσέγγισης από την Τουρκία των άλλων ηγετών θυμίζει την γνωστή ιστορία του χότζα, που σε κάποιον που παραπονιόταν για έλλειψη χώρου στο σπίτι του, του ζητούσε να προσθέτει σταδιακά διάφορα οικόσιτα ζώα, ώστε, με την αφαίρεση ενός από αυτά, να μένει πλέον ικανοποιημένος.

4. Παραπληροφόρηση, προπαγάνδα, επικοινωνιακές τακτικές

Στα πλαίσια αυτά, ο τρόπος προσέγγισης της είδησης, για να εξυπηρετήσει προπαγανδιστικούς σκοπούς, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ειδήσεις όπως οι πιο κάτω για την Τουρκική εισβολή στην Συρία είναι ο ορισμός των κατευθυνόμενων ή ψευδών ειδήσεων (fake news):

• «Ο Τουρκικός στρατός καθυστερεί, γιατί προσέχει να μην χτυπήσει αμάχους».
• «Οι Σύριοι Κούρδοι χρησιμοποιούν βαριά όπλα που τους παρέδωσαν οι ΗΠΑ» και «εναντίον τους η Τουρκία θα προσφύγει στην Δικαιοσύνη»
• «Επιστρατεύουν παιδιά με το ζόρι»
• «Συμμάχησαν με τους αντάρτες του ISIS», κλπ

Στην πραγματικότητα, η Τουρκία πρόσφατα κατηγορήθηκε από τις ΗΠΑ ότι δεν τηρεί την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για κατάπαυση του πυρός, ενώ σημειώνουμε την δήλωση του Ερντογάν, ότι μετά την κατάληψη του Αφρίν, προβλέπεται να ιδρυθεί εκεί μια ζώνη ασφαλείας, που θα επιτρέψει την επιστροφή προσφύγων από την Τουρκία. Όμως, οι μάχες προκαλούν επί πλέον προσφυγικά κύματα, οι δε καταστροφές θα εμποδίσουν την προσδοκώμενη επιστροφή.

Η ταχύτητα αντίδρασης έχει επίσης μεγάλη σημασία. Ενδεικτικά, αμέσως μετά την ομιλία του Νετανιάχου στο Μόναχο, όπου αναφέρθηκε στις ανησυχίες του για την επέκταση της ιρανικής επιρροής στην Συρία, η Τουρκία «αξιοποίησε» τις συζητήσεις μεταξύ της Συριακής κυβέρνησης και των Κούρδων της Συρίας, με προϋποθέσεις ταπεινωτικές για τους Κούρδους, αναγορεύοντάς τους αυτόματα σε συμμάχους του Ιράν (!).

Συμπερασματικά, υπάρχει ένας κανόνας στην εξωτερική πολιτική, να προσπαθείς να πείσεις τους άλλους ότι τα συμφέροντά τους ταυτίζονται με τα δικά σου. Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν ανάγκη μιας δικής τους εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας, μακριά από συγκεντρωτισμούς, γραφειοκρατίες και προσωπικά μικροσυμφέροντα και προς αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθούν άμεσα.