Πρώην Ουκρανοί αιχμάλωτοι καταγγέλουν ότι υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια, συμπεριλαμβανομένων συχνών ξυλοδαρμών και ηλεκτροσόκ, ενώ βρίσκονταν υπό κράτηση στη νοτιοδυτική Ρωσία, γεγονός που αποτελεί σοβαρή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δώδεκα πρώην κρατούμενοι, που αφέθηκαν ελεύθεροι σε ανταλλαγές αιχμαλώτων, ισχυρίστηκαν ότι δέχθηκαν σωματική και ψυχολογική κακοποίηση από Ρώσους αξιωματικούς και φρουρούς στο Κέντρο Κράτησης Προφυλακισμένων Νούμερο 2, στην πόλη Ταγκανρόγκ.
Οι μαρτυρίες που κατέγραψε το BBC περιγράφουν ένα σταθερό μοτίβο ακραίας βίας και κακομεταχείρισης μέσα στις εγκαταστάσεις του κέντρου, που αποτελεί μια από τις τοποθεσίες όπου κρατούνται οι Ουκρανοί αιχμάλωτοι πολέμου στη Ρωσία.
Τι καταγγέλουν οι πρώην κρατούμενοι
- Άνδρες και γυναίκες στο χώρο του Ταγκανρόγκ ξυλοκοπούνται επανειλημμένα, κυρίως στα νεφρά και στον θώρακα, ενώ υποβάλλονται σε ηλεκτροσόκ στα πλαίσια καθημερινών επιθεωρήσεων και ανακρίσεων
- Ρώσοι φρουροί απειλούν συνεχώς και εκφοβίζουν κρατούμενους, ορισμένοι από τους οποίους αναγκάστηκαν να δώσουν ψευδείς ομολογίες που φέρεται να χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους σε δίκες
- Οι αιχμάλωτοι υποσιτίζονται συνεχώς και σε όσους τραυματίζονται δεν παρέχεται η κατάλληλη ιατρική βοήθεια, με αναφορές για κρατούμενους που πεθαίνουν μέσα στις εγκαταστάσεις
Το BBC δεν μπόρεσε να επαληθεύσει ανεξάρτητα τους ισχυρισμούς, αλλά οι λεπτομέρειες των αναφορών κοινοποιήθηκαν σε ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και -όταν ήταν δυνατόν- επιβεβαιώνονταν και από άλλους κρατούμενους.
Η ρωσική κυβέρνηση δεν επέτρεψε σε κανέναν εξωτερικό φορέα, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών και της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού, να επισκεφθούν τις εγκαταστάσεις, που πριν από τον πόλεμο χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για την κράτηση Ρώσων κρατουμένων.
Το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας δεν απάντησε σε πολλά αιτήματα που του ζητούσαν να σχολιάσει τους ισχυρισμούς. Στο παρελθόν είχε αρνηθεί ότι βασάνισε ή κακομεταχειρίστηκε αιχμαλώτους.
Οι ανταλλαγές αιχμαλώτων μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας είναι ένα σπάνιο διπλωματικό επίτευγμα στον πόλεμο και περισσότεροι από 2.500 Ουκρανοί έχουν απελευθερωθεί από την έναρξη του πολέμου. Έως και 10.000 αιχμάλωτοι πιστεύεται ότι παραμένουν υπό κράτηση στη Ρωσία, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Θα σαπίσετε εδώ μέχρι το τέλος της ζωής σας»
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Αρτέμ Σερέντνιακ, ένας ανώτερος υπολοχαγός, βρισκόταν ήδη υπό ρωσική αιχμαλωσία για τέσσερις μήνες, όταν μαζί με περίπου 50 άλλους Ουκρανούς μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Κράτησης Προφυλακισμένων Νούμερο 2. Ταξίδευαν στο πίσω μέρος ενός φορτηγού για ώρες, χωρίς να ξέρουν πού πηγαίνουν, με δεμένα μάτια και δεμένα χέρια, σαν «ανθρώπινη σαρανταποδαρούσα», είπε ο Σερέντνιακ.
Κατά την άφιξή τους στο Ταγκανρόγκ, θυμάται, ένας αξιωματικός τους χαιρέτησε: «Γεια σας παιδιά. Ξέρετε πού είστε; Θα σαπίσετε εδώ μέχρι το τέλος της ζωής σας». Οι αιχμάλωτοι έμειναν σιωπηλοί. Τους συνόδευσαν μέσα στο κτίριο, τους πήραν τα δακτυλικά αποτυπώματα, τους αφαίρεσαν τα ρούχα, τους ξύρισαν και τους ανάγκασαν να κάνουν ντους.
Σε κάθε βήμα, οι φρουροί, που κρατούσαν μαύρα ρόπαλα και μεταλλικές ράβδους, τους χτυπούσαν στα πόδια, στα χέρια ή «οπουδήποτε ήθελαν», είπε ο Σερέντνιακ. Πρόκειται γι′ αυτό που αποκαλούν «καλωσόρισμα».
Πριν από τη σύλληψή του, ο Σερέντνιακ, ο οποίος είναι 27 ετών, ήταν επικεφαλής μιας διμοιρίας ελεύθερων σκοπευτών στο Σύνταγμα του Αζόφ, την κύρια στρατιωτική δύναμη στη Μαριούπολη. Αυτό, είπε, τον έκανε βασικό στόχο για το προσωπικό των φυλακών.
Ο Σερέντνιακ είπε ότι τον χώρισαν από τους άλλους και, ντυμένο μόνο με τα εσώρουχά του, τον έφεραν σε ένα δωμάτιο για να τον ανακρίνουν για πρώτη φορά. Στη συνέχεια, τον έσπρωξαν στο πάτωμα, με το κεφάλι προς τα κάτω.
Οι φρουροί τον ρώτησαν για τον ρόλο του στο στρατό και τα καθήκοντα που είχε επιτελέσει. Με ένα ηλεκτρικό όπλο αναισθητοποίησης, του έκαναν σοκ στην πλάτη, τη βουβωνική χώρα και τον λαιμό του.
«Έτσι έκαναν με όλους», είπε. «Σε σφυροκοπούσαν σαν καρφί».
Ξυλοδαρμοί και «βελόνες κάτω από τα νύχια» για ασήμαντες αφορμές
Οι αιχμάλωτοι επιθεωρούνταν δύο φορές την ημέρα για οτιδήποτε μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο για να τους κακομεταχειριστούν οι φρουροί. «Μπορεί να μην τους άρεσε το πώς έφευγες από το κελί, ή το ότι δεν έβγαινες γρήγορα έξω, ή τα χέρια σου να ήταν πολύ χαμηλά ή το κεφάλι σου πολύ ψηλά».
Σε έναν από αυτούς τους ελέγχους, ο Σερέντνιακ ρωτήθηκε αν είχε κοπέλα. Είπε ότι είχε, και θυμάται έναν φύλακα που του είπε: «Δώσε μας το Instagram της. Θα σε βγάλουμε μια φωτογραφία και θα της τη στείλουμε». Μη θέλοντας να την εκθέσει είπε ψέματα ότι δεν είχε λογαριασμό.
Στη συνέχεια τον ξυλοκόπησαν, και τον πήγαν σε ένα δωμάτιο στο υπόγειο της φυλακής, όπου συνάντησε έναν Ουκρανό μαχητή είκοσι και κάτι χρονών. Ο Σέρεντνιακ είπε ότι ο άνδρας ήταν κουλουριασμένος, κρατούσε τα χέρια του -προφανώς πονούσε- και είπε ότι οι υπάλληλοι είχαν βάλει βελόνες κάτω από τα νύχια του.
Το αφήγημα περί προσπάθειας «από- ναζιστοποίησης» της Ουκρανίας
Καθώς οι μέρες περνούσαν, ο Σερέντνιακ παρατήρησε ότι οι δεσμοφύλακες ήταν ιδιαίτερα βάναυσοι με όσους ανήκαν στο Σύνταγμα του Αζόφ, την πρώην πολιτοφυλακή στη Μαριούπολη που κάποτε είχε δεσμούς με την ακροδεξιά.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, είπε, μεταξύ άλλων, ότι ο πόλεμος του είναι μια προσπάθεια να «απο-ναζιστοποιήσει» την Ουκρανία και οι ρωσικές αρχές συχνά επικαλούνται τη στρατιωτική μονάδα του Αζόφ για να δικαιολογήσουν την εισβολή.
Κάποιοι από το προσωπικό της φυλακής φαινόταν να έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από το αφήγημα του Προέδρου Πούτιν για τον «απο-ναζισμό». Για τους κρατούμενους, αυτό ήταν εμφανές στο πώς οι φρουροί έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για οτιδήποτε θα μπορούσε -κατά την άποψή τους- να ερμηνευθεί ως φιλοναζιστικό. Οι αιχμάλωτοι δεν επιτρεπόταν να έχουν προσωπικά αντικείμενα, έτσι τα τατουάζ τους τράβηξαν αναπόφευκτα την προσοχή των αξιωματικών.
Ο Σερχίι Ροτσούκ, ένας 34χρονος ανώτερος λοχίας στο Σύνταγμα του Αζόφ, μεταφέρθηκε στο Ταγκανρόγκ μια εβδομάδα μετά τον Σερέντνιακ. Είπε ότι οι φρουροί, στην αρχή, «έψαξαν για σβάστικες ή τέτοια πράγματα». Αλλά, στην πραγματικότητα, είπε, «αν είχες κάποιο τατουάζ, σε έβλεπαν ως κακό τύπο».
Στην ερώτηση αν του προκάλεσαν προβλήματα τα τατουάζ, απάντησε: «Πολλές φορές. Έλεγαν: Τι είναι αυτό; Α, θα σε χτυπήσω γι′ αυτό». Ο Σερέντνιακ, ο οποίος δεν έχει τατουάζ, είπε ότι ορισμένοι μαχητές που είχαν κάνει τατουάζ εθνικιστικά σύμβολα, όπως η ουκρανική σημαία ή η χρυσή τρίαινα, γίνονταν συχνά στόχοι. «Μας μισούσαν επειδή είμαστε Ουκρανοί», είπε.
«Εκτός από το να μας βιάζουν έκαναν τα πάντα μαζί μας»
Οι Ρώσοι γιατροί, είπε ο Σερέντνιακ, επισκέπτονταν περιστασιακά τους κρατούμενους, αλλά «δεν τους βοηθούσαν απαραίτητα». Περιέγραψε τις μερίδες φαγητού που τους δόθηκαν ως περιορισμένες. Μερικές φορές, είπε, ήταν «τόσο μικρές, που αν έτρωγα 300-400 θερμίδες την ημέρα, ήμουν τυχερός». Πίστευε ότι αυτό ήταν εσκεμμένο: αποδυναμωμένοι, οι αιχμάλωτοι δεν θα προέβαλλαν καμία αντίσταση.
«Δεν μας τάιζαν, δεν μας άφησαν καν να βγούμε έξω. Βλέπαμε τον ουρανό μόνο μέσα από κάγκελα στα παράθυρα», είπε η Ειρίνα Στόνιι, 36χρονη ανώτερη μάχιμη ιατρός της 56ης Ταξιαρχίας. Είπε ακόμη ότι οι φρουροί, στις επιθεωρήσεις τους δύο φορές την ημέρα, ανάγκαζαν την ίδια και άλλες γυναίκες να κινούνται σε στάση μεγάλης πίεσης, με τα χέρια πίσω από την πλάτη τους και το κεφάλι στα γόνατα, και ότι κάποιοι τις «έσυραν από τα μαλλιά».
Μετά την απελευθέρωσή της, η Στόνιι υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση συμφύσεων - λωρίδων ουλώδους ιστού μεταξύ οργάνων που μπορεί να προκληθούν από τραύμα - που είχαν αναπτυχθεί στο νεφρό και την ουροδόχο κύστη της. «Εκτός από το να μας βιάζουν», είπε, «έκαναν τα πάντα μαζί μας»
Η «Media Initiative for Human Rights», μια ουκρανική οργάνωση, κατέγραψε ισχυρισμούς για τουλάχιστον τρεις θανάτους στη φυλακή στο Ταγκανρόγκ, προφανώς λόγω βασανιστηρίων και έλλειψης τροφής και υγειονομικής περίθαλψης. Μια από τις ερευνήτριες της ομάδας, είπε ότι αυτό ήταν «ένα από τα χειρότερα μέρη για τους Ουκρανούς κρατούμενους στη Ρωσία».
Παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου
Τον Μάρτιο, μια έκθεση του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) ανέφερε ότι η Ρωσία «απέτυχε να εξασφαλίσει την ανθρώπινη μεταχείριση» των κρατουμένων, με «ισχυρά μοτίβα παραβιάσεων».
Ο Κρις Γιανόφσκι, εκπρόσωπος του γραφείου, είπε ότι υπάρχει ένας «μακρύς κατάλογος κακών πραγμάτων που έχουν γίνει» στους κρατούμενους στις εγκαταστάσεις στο Ταγκανρόγκ. Το γεγονός ότι μια φυλακή χρησιμοποιούνταν για να κρατούνται αιχμάλωτοι ήταν, από μόνο του, παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, καθώς θα έπρεπε να κρατούνται σε ειδικά καθορισμένους χώρους.
Η Ουκρανία αντιμετώπισε επίσης ορισμένες κατηγορίες για κακομεταχείριση κρατουμένων, σύμφωνα με την έκθεση του Μαρτίου, αλλά γενικά, «τους αντιμετώπισαν με καλύτερο τρόπο».
Είπε ακόμη ότι η Μόσχα είχε επανειλημμένα απορρίψει τα αιτήματα του ΟΗΕ για πρόσβαση χωρίς να δώσει «κανέναν νόμιμο λόγο».
(Πηγή: BBC)