Οι αρχές του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανακοίνωσαν το βράδυ της Δευτέρας ότι τουλάχιστον άλλοι 26 στρατιώτες του θύλακα αυτού σκοτώθηκαν σε μάχες με τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν.
Οι μάχες κλιμακώθηκαν μεταξύ των Αζέρων και των δυνάμεων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καθώς οι δύο πλευρές σφυροκοπούσαν η μία την άλλη με πυραύλους και πυροβολικό, στις σφοδρότερες συγκρούσεις που έχουν σημειωθεί στην περιοχή εδώ και πάνω από 25 χρόνια.
Η διαμάχη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κρατά από την εκεχειρία του 1994 και αποτελεί μία από τις πολλές «παγωμένες συγκρούσεις» που πλήττουν τον μετα-σοβιετικό κόσμο. Ωστόσο, οι συγκρούσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου σηματοδοτούν τη νέα ρητορική και τις προθέσεις όλων όσοι αναμιγνύονται σε αυτή την ιστορία.
Εκφράζονται, μάλιστα, πολλές ανησυχίες ότι ο νέος κύκλος διασυνοριακών συγκρούσεων, που συνήθως διαχέεται από τη διεθνή διπλωματία, μπορεί να συνεχιστεί και να πυροδοτήσει έναν μακρύτερο, ακόμη πιο μοχθηρό πόλεμο.
Γιατί συγκρούονται οι δύο χώρες
Για τον έλεγχο της ορεινής περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Κατοικημένη και ελεγχόμενη από μια εθνοτική ομάδα Αρμένιων, και με τη βοήθεια της αρμενικής διασποράς, βρίσκεται μέσα στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, που συνδέεται με την Αρμενία μέσω ενός πολυδάπανου αυτοκινητόδρομου.
Είναι έντονα στρατιωτικοποιημένη και οι δυνάμεις της υποστηρίζονται από την Αρμενία, η οποία έχει συμμαχία ασφαλείας με τη Ρωσία. Το Αζερμπαϊτζάν ισχυρίζεται εδώ και πολύ καιρό ότι θα επανακτήσει το έδαφος, το οποίο αναγνωρίζεται διεθνώς ως περιοχή του. Ο έλεγχος της περιοχή έχει γίνει σημείο εθνικιστικής - σχεδόν υπαρξιακής - υπερηφάνειας και για τις δύο χώρες.
Γιατί συμβαίνει τώρα αυτή η αναζωπύρωση
Δεν είναι σαφές τι πυροδότησε αυτήν την τελευταία κλιμάκωση. Το Αζερμπαϊτζάν λέει ότι η Αρμενία τους προκάλεσε με επιθετικότητα. Η Αρμενία λέει ότι οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν της επιτέθηκαν. Οι εντάσεις έχουν αυξηθεί από τον περασμένο Ιούλιο, όταν αρκετές ημέρες συγκρούσεων έπληξαν τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών.
Αυτές οι συγκρούσεις στοίχισαν τη ζωή σε 11 στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν και έναν άμαχο, ενώ ώθησαν δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές να βγουν στους δρόμους του Μπακού, απαιτώντας την ανάκτηση της περιοχής. Η Τουρκία, επιδιώκοντας έναν ενισχυμένο περιφερειακό ρόλο και αναζητώντας έναν σύμμαχο στο πρόσωπο των μελών της εθνοτικής ομάδας των Τούρκων-Αζερμπαϊτζάνων, προσφέρει υποστήριξη - ίσως και στρατιωτική - και υποστηρίζει ένθερμα τους ισχυρισμούς τους.
Μπορεί η σύγκρουση να κλιμακωθεί σε πόλεμο;
Θα περίμενε κανείς τη διπλωματία να σπεύσει και να ηρεμήσει τα όπλα μετά από 48 ώρες αιματοχυσίας. Αλλά αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη και το αντίθετο δεν αργεί να γίνει πραγματικότητα. Η Αρμενία κήρυξε στρατιωτικό νόμο την Κυριακή και κινητοποίησε όλες τις δυνάμεις της. Το Αζερμπαϊτζάν ακολούθησε τον ίδιο δρόμο με δικό της στρατιωτικό νόμο την Κυριακή και μερική κινητοποίηση τη Δευτέρα.
Το Μπακού έχει πει εδώ και πολύ καιρό ότι θα ξαναπάρει την περιοχή και ότι διαθέτει έχει πλούτο σε πετρέλαιο, τον οποίο μπορεί να δαπανήσει για να ενισχύσει τις δυνάμεις του προκειμένου να πετύχει το στόχο του.
Η σύγκρουση είναι τόσο υποτιμημένη και ελάχιστα είναι γνωστά στον υπόλοιπο κόσμο, και ορισμένοι υποθέτουν ότι οι μάχες μπορεί να ξεφύγουν από τον έλεγχο, με την Ουάσιγκτον να έχει αποσπασμένη και στραμμένη την προσοχή της στο εσωτερικό της, με αποτέλεσμα να μην επιστρατεύεται την διπλωματία της για να τερματίσει τις εχθροπραξίες. Ο Αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών κάλεσε και τις δύο πλευρές να «σταματήσουν αμέσως τις εχθροπραξίες» ενώ ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είπε «θα δούμε αν μπορούμε να το σταματήσουμε».
Γιατί επεμβαίνουν Ρωσία και Τουρκία
Και πάλι, Τουρκία και Ρωσία βρίσκονται στις αντίθετες πλευρές μιας εμπύρετης πρώτης γραμμής. Οπως στη Συρία και τη Λιβύη, οι πληρεξούσιοί τους - μισθοφόροι ή συμμαχικοί στρατοί - μάχονται για τον έλεγχο τμημάτων της Μέσης Ανατολής ή του Καυκάσου, όπου μια μικρότερη αμερικανική παρουσία έχει δημιουργήσει ανισορροπίες στην ευαίσθητη κατανομή εξουσίας.
Η Τουρκία ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική προς το Αζερμπαϊτζάν, με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να λέει ότι η Αρμενία «απέδειξε για άλλη μια φορά ότι είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ειρήνη και την ηρεμία στην περιοχή. Το τουρκικό έθνος συνεχίζει να στέκεται στο πλευρό των αδελφών της στο Αζερμπαϊτζάν με όλα τα μέσα, όπως έκανε πάντα».
Το Κρεμλίνο ενήργησε πιο ήρεμα, με τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να καλεί τον Αρμένιο πρωθυπουργό, Νικόλ Πασινιάν, και να σημειώνει ότι «είναι σημαντικό τώρα να καταβάλουμε όλες τις απαραίτητες προσπάθειες για να αποτρέψουμε μια στρατιωτική κλιμάκωση της αντιπαράθεσης, και το πιο σημαντικό - να σταματήσουμε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις». Ωστόσο, η Μόσχα είναι μακροπρόθεσμος υποστηρικτής της Αρμενίας, σε στρατό και διπλωματία, και είναι απίθανο να αφήσει την Τουρκία να επιβάλλει τη βούλησή της στον πρώην σοβιετικό χώρο επιρροής της. Ο Πούτιν έχει, εξάλλου, μια καλή σχέση με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγιεφ.
Αλλά η εχθρότητα μεγαλώνει, δεδομένης της συνεχιζόμενης βίας στη Συρία, όπου οι Σύριοι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία μαχητές πιέζουν εναντίον του συμμάχου της Μόσχας, του συριακού καθεστώτος.
Παρόμοιες εντάσεις αυξάνονται στη Λιβύη, όπου η Τουρκία υποστηρίζει την κυβέρνηση της Τρίπολης με Σύριους μισθοφόρους ενώ η Ρωσία έστειλε δικούς της μισθοφόρους - σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους - για να βοηθήσει τις αντίπαλες δυνάμεις που ελέγχουν την Ανατολή. Τόσο η Μόσχα όσο και η Αγκυρα φαίνεται να καραδοκούν, εκμεταλλευόμενες την αδιαφορία της Ουάσιγκτον, για να γίνουν η νέα περιφερειακή υπερδύναμη στην περιοχή και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι το πιο πρόσφατο (και ίσως το λιγότερο αναμενόμενο) πεδίο στη μεταξύ τους κόντρα.
Τι λέει ο υπόλοιπος κόσμος
Απαντες θέλουν ηρεμία, αλλά κανείς στο μπροστινό μέτωπο δεν ακούει ακόμα. Το ΝΑΤΟ είπε ότι και οι δύο «πλευρές πρέπει να σταματήσουν αμέσως τις εχθροπραξίες» και πρόσθεσε «δεν υπάρχει στρατιωτική λύση σε αυτήν τη σύγκρουση». Η ΕΕ απαίτησε «άμεση παύση των εχθροπραξιών, αποκλιμάκωση και αυστηρή τήρηση της κατάπαυσης του πυρός» που είχε συντονιστεί από την Ομάδα Μινσκ του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη).
Ωστόσο, τα τέσσερα χρόνια απεμπλοκής του Τραμπ, η πανδημία, η αυξημένη αυτοπεποίθηση της Ρωσίας και η τολμηρή περιφερειακή στάση της Τουρκίας δημιούργησαν μια νέα δυναμική, όπου οι παλιοί κανόνες μπορούν να απορριφθούν και να αναζητηθούν καταστροφικές ευκαιρίες. Ακόμα κι αν η διπλωματία αποφασίσει να τερματίσει ξαφνικά τις μάχες τις επόμενες ώρες, η ανανεωμένη δύναμη της ρητορικής και από τις δύο πλευρές σημαίνει ότι αυτή η σύγκρουση θα μπορούσε να αναζωπυρωθεί ξανά σύντομα.
(με πληροφορίες από CNN)