Μία εβδομάδα πριν μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση, ο Σερβοβόσνιος ηγέτης Μίλοραντ Ντόντικ ταξίδεψε στη Ρωσία για έναν αγώνα της Φόρμουλα 1- όχι επειδή είναι μεγάλος φίλαθλος, αλλά για άλλη μια συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν.
Εικόνες από τον αγώνα στο Σότσι έδειχναν τον Πούτιν να εύχεται «μεγάλη επιτυχία» στις εκλογές της Βοσνίας και τον Σέρβο να δίνει στον Πούτιν μία καρφίτσα της Republika Srpska, της ελεγχόμενης από τους Σέρβους αυτόνομη περιοχή στη Βοσνία.
Το βίντεο ήταν μια ξεκάθαρη έκφραση της ρωσικής επιρροής σε μια από τις πιο ευαίσθητες περιοχές της Ευρώπης- τα εύθραυστα Βαλκάνια- όπου η Δύση έχει επιδιώξει να ενθαρρύνει την συμφιλίωση και την αναμόρφωση μετά τον άγριο πόλεμο μεταξύ διαφορετικών εθνοτήτων κατά τη δεκαετία του 1990.
Η μικρή αυτή ευκαιρία φωτογράφησης με τον Πούτιν βοήθησε τον Ντόντικ να αναδειχτεί νικητής στην κούρσα για τη σερβική έδρα στην τριμελή προεδρία της Βοσνίας την Κυριακή, βαθαίνοντας τις εθνοτικές διαφορές που έχουν κρατήσει πίσω τη Βοσνία από τον καταστροφικό πόλεμο του 1992-1995.
Ο Ντόντικ προωθεί ανοιχτά την απόσχιση των Σερβοβόσνιων από την υπόλοιπη Βοσνία και του έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ για τις πολιτικές τους. Ωστόσο έχει αποδειχτεί πως αποτελεί σύμμαχο-κλειδί στις προσπάθειες της Μόσχας για υπονόμευση των δυτικών πολιτικών για ενσωμάτωση των Βαλκανίων.
Ενώ η ρωσική επιρροή είναι πιο προφανής στα Βαλκάνια, η άνοδος του λαϊκισμού στην κεντρική Ευρώπη έχει επίσης διευκολύνει το παιχνίδι της Μόσχας, παρέχοντάς της φιλικά πολιτικά κόμματα και πολιτικούς ανά την ήπειρο, περιλαμβανομένων χωρών της ΕΕ όπως η Ουγγαρία, η Αυστρία και η Τσεχία.
Οι φιλορωσικές δυνάμεις επίσης τα πήγαν καλά σε μια άλλη γωνιά της Ευρώπης: Στη Λετονία, ένα κόμμα της αντιπολίτευσης το οποίο υποστηρίζεται από τη μεγάλη ρωσική μειονότητα της χώρας έλαβε τις περισσότερες ψήφους το Σάββατο στις βουλευτικές εκλογές της χώρας της Βαλτικής, αν και αναμένεται να αντιμετωπίσει δυσκολίες στις προσπάθειες να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού. Η ρωσική μειονότητα της Λετονίας είναι μια μεγάλη πολιτική δύναμη στα εσωτερικά της χώρας, αποτελώντας το 25% των σχεδόν δύο εκατομμυρίων πολιτών της- μια κληρονομιά περίπου 50 ετών σοβιετικής κατοχής, που έλαβαν τέλος το 1991.
Η νίκη του Ντόντικ στη Βοσνία ενίσχυσε περαιτέρω το προγεφύρωμα της Μόσχας στα δυτικά Βαλκάνια, από τη στιγμή που πλέον μπορεί να μπλοκάρει οποιαδήποτε στρατηγική απόφαση, εάν του το πει ο Πούτιν.
Η Ρωσία αντιτίθεται κάθετα στην ένταξη περισσότερων βαλκανικών χωρών στο ΝΑΤΟ. Δυτικοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει φόβους πως η Ρωσία χρησιμοποιεί τους ιστορικούς σλαβικούς και ορθόδοξους δεσμούς της στην περιοχή για να υπονομεύσει τις δυτικές πολιτικές ενσωμάτωσης.
Ο πολιτικός αναλυτής Άνταν Χούσκιτς, που εδρεύει στο Σαράγεβο, είπε πως η επιρροή της Μόσχας αυξάνεται επίσης στα μέρη της Ευρώπης που δεν έχουν τέτοιους δεσμούς ταυτότητας. Αυτό που έχουν κοινό αυτές οι χώρες είναι «υψηλά επίπεδα νεποτισμού, διαφθοράς», οπότε η στενότερη σύνδεση με τις δυτικές δημοκρατίες είναι «φύσει πολύ δύσκολη για αυτές» πρόσθεσε.
Ο στρατηγικός στόχος της Ρωσίας δεν είναι να ασκήσει εξουσία στα Βαλκάνια, αλλά να «ελέγξει και μεγιστοποιήσει τις υπάρχουσες εντάσεις» αναφέρεται σε αναφορά του European Council on Foreign Relations. «Στα μάτια της Ρωσίας, η προσέγγιση της ΕΕ προς τα δυτικά Βαλκάνια δεν είναι ούτε σοβαρή ούτε συστηματική, οπότε προσφέρει στη Μόσχα ευκαιρίες» συμπεραίνεται στην αναφορά.
Σύμμαχοι των Ρώσων στα Βαλκάνια υποδαυλίζουν ενεργά την έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυτικές δημοκρατίες, παρουσιάζοντας την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες ως εχθρούς που θέλουν να στερήσουν από τα έθνη την ταυτότητα και την εθνική τους υπερηφάνεια, μέσω των πιέσεων για ενσωμάτωση στην ΕΕ. Ο Ντόντικ αποτελεί ένα τέλειο παράδειγμα: Για αυτόν, η Δύση και το ΝΑΤΟ είναι εχθροί, ενώ η Ρωσία είναι φίλος, γεμάτος σεβασμό για τους Σλάβους «αδελφούς».
Ασχολούμενη με τα δικά της προβλήματα- την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, τη μετανάστευση ή το επερχόμενο Brexit- η ΕΕ έχει παραμελήσει για χρόνια τα Βαλκάνια. Ωστόσο πλέον κάποιοι αξιωματούχοι της ΕΕ φοβούνται τώρα πως τα Βαλκάνια θα μπορούσαν να βυθιστούν ξανά σε νέο πόλεμο, εκτός εάν τα δεχτεί στους κόλπους της η Ένωση.
«Αν μια τόσο πολύπλοκη περιοχή της Ευρώπης αποκτήσει την εντύπωση ότι δεν είμαστε σοβαροί ως προς τις ευρωπαϊκές προοπτικές της, θα βιώσουμε, νωρίτερα από ό,τι περιμένουμε, αυτά που είδαμε στα Βαλκάνια κατά τη δεκαετία του 1990» είπε πρόσφατα ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.
Οι φόβοι αυτοί δεν είναι αβάσιμοι: Οι εντάσεις μεταξύ της Σερβίας και της πρώην επαρχίας της, του Κοσόβου, που ανακήρυξε την ανεξαρτησία του το 2008, ακολουθούν ανοδική πορεία, παρά τις προσπάθειες της ΕΕ για επίτευξη οριστικής συμφωνίας μεταξύ των δύο παλιών εχθρών. Το Βελιγράδι αύξησε το επίπεδο ετοιμότητας των ενόπλων δυνάμεών του δύο εβδομάδες πριν, εξαιτίας της παρουσίας ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας του Κοσόβου στον κατοικούμενο από τους Σέρβους βορρά. Στην ΠΓΔΜ, οι ελπίδες των ΗΠΑ και της ΕΕ για γρήγορη έγκριση της συμφωνίας μεταξύ της ΠΓΔΜ και της Ελλάδας, για αλλαγή του ονόματος σε «Βόρεια Μακεδονία» προκειμένου να μπει στο ΝΑΤΟ, υπέστησαν πλήγμα όταν στο δημοψήφισμα της 30ής Σεπτεμβρίου σημειώθηκε χαμηλή προσέλευση ψηφοφόρων. Το αποτέλεσμα αύξησε τους φόβους περί αστάθειας στη χώρα, που ήταν στα πρόθυρα εμφυλίου το 2001.
Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Τζέιμς Μάτις, είδε ρωσική επιρροή πίσω από κάποιες διαμαρτυρίες σε Ελλάδα και Σκόπια κατά της κίνησης αυτής. «Δεν θέλουμε να δούμε τη Ρωσία να κάνει (στην ΠΓΔΜ) αυτό που προσπάθησε να κάνει σε τόσο πολλές άλλες χώρες» είπε τον προηγούμενο μήνα.
Η Ρωσία έχει αρνηθεί την εμπλοκή σε οποιαδήποτε χώρα των Βαλκανίων ή της Βαλτικής. Αλλά η στρατηγική «μαλακής ισχύος» της Ρωσίας έχει βρει πρόσφορο έδαφος μεταξύ των Σέρβων, εξαιτίας των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ το 1999, που σταμάτησαν μια αιματηρή επέμβαση των Σέρβων στο Κόσοβο και τους ανάγκασαν να αποσυρθούν. Σε αντάλλαγμα στη στήριξη της Ρωσίας για τις σερβικές αξιώσεις ως προς το Κόσοβο, η Σερβία έχει υπάρξει πιστός σύμμαχος, αν και επίσημα επιδιώκει την ένταξη στην ΕΕ και χρησιμοποιεί εκατομμύρια από δυτικά κονδύλια ανάκαμψης.
Δύο πράκτορες των ρωσικών στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών επιχειρούσαν από τη Σερβία το 2016, όταν προσπάθησαν να διοργανώσουν πραξικόπημα στο γειτονικό Μαυροβούνιο, προκειμένου να εμποδίσουν την πρώην σύμμαχο της Ρωσίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
«Είδαμε ότι το δημοψήφισμα δεν πέτυχε στην ΠΓΔΜ» είπε ο Σέρβος αναλυτής Μπόσκο Τζάκσιτς. «Μπορούμε να το δούμε τώρα στη Βοσνία, όπου η Republika Srpska κατέστη πυλώνας των ρωσικών συμφερόντων. Το είδαμε προηγουμένως στο Μαυροβούνιο, και το βλέπουμε στη Σερβία. Αυτό βοηθά τους Ρώσους να επενδύουν το ελάχιστο και να λαμβάνουν σχεδόν το μέγιστο από την πολιτική επιρροή τους».