Ο σημερινός Πρωθυπουργός της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας κ. Ζόραν Ζάεβ και ο καλύτερος διπλωμάτης της πΓΔΜ και Υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρώφ έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι η πολιτική των κυβερνήσεων Νίκολα Γκρουέφσκι προκαλούσε την Ελλάδα και έχουν λάβει αποστάσεις από την πολιτική «εξαρχαϊσμού» και την κατασκευή τεχνητής «αρχαιο-μακεδονικής ταυτότητας». Επίσης, ότι το καθεστώς Γκρουέβσκι προκάλεσε μεγάλη ζημιά στην χώρα τους, την οδήγησε σε αδιέξοδο και σε κρίση με παραδοσιακούς της εταίρους των ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων. Επιβεβαίωσαν έτσι –ως εάν υπήρχε ανάγκη- το βάσιμο των διαμαρτυριών και αιτιάσεων της Ελλάδος.
Που είμαστε σήμερα λοιπόν; Οι διαπραγματεύσεις για το όνομα έχουν πλέον για την Αθήνα ως αφετηρία και βάση τον Σεπτέμβριο του 2007. Όταν η Κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή με Υπουργό Εξωτερικών την Ντόρα Μπακογιάννη παρουσίασε στην Βουλή των Ελλήνων και εν συνεχεία έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυρίαρχη και σήμερα εθνική γραμμή «σύνθετη ονομασία, με γεωγραφικό προσδιορισμό, έναντι όλων». Την θέση αυτή υιοθέτησαν έκτοτε όλες οι κυβερνήσεις συμπεριλαμβανομένης και την κυβέρνησης του Πρωθυπουργού κ. Αλέξη Τσίπρα κατά τις προγραμματικές δηλώσεις στην Βουλή τον Φεβρουάριο 2015. Υπερψηφίσθηκε τότε από Σύριζα και ΑΝΕΛ.
Είναι φυσικό κάποιοι σήμερα να αποζητούν –για να καλύψουν κυρίως την αναξιοπιστία των κομματικών τους νώτων-στην σταθερά παραγκωνισμένη Απόφαση των Πολιτικών Αρχηγών της 13ης Απριλίου 1992 υπό την Προεδρία του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η απόφαση αυτή ουδέποτε έγινε πράξη. Ουδέποτε τηρήθηκε. Η κυβέρνηση της Ελλάδος -ήδη το 1993 -διαπραγματεύθηκε σύνθετη ονομασία σε διαφορετικές εκδοχές. Την θέση αυτή κοινοποιήσαμε επίσημα και συχνά δημόσια τόσο στον ΟΗΕ όσο –το κυριότερο- προς την πλευρά των Σκοπίων. Αυτό έγινε το 1993 και εν συνεχεία αδιαλείπτως μετά την επανέναρξη των συνομιλιών για το όνομα τον Ιανουάριο του 1996 μέχρι σήμερα. Από όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις.
Δυστυχώς έπρεπε να φθάσουμε στον Σεπτέμβριο του 2007 , ώστε η πρακτική αυτή να λάβει τον τύπο και της εγκεκριμένης από την πλειοψηφία της Βουλής των Ελλήνων έκτοτε «εθνική θέση της σύνθετης ονομασίας με γεωγραφικό προσδιορισμό έναντι όλων».
Η ηγεσία της πΓΔΜ σήμερα εμφανίζεται δημόσια έτοιμη να προέλθει σε συμβιβασμό για το όνομα χωρίς όμως να δείχνει ετοιμότητα να διανύσει πλήρως την απόσταση που μας χωρίζει. Τουλάχιστον αυτή είναι η εικόνα που έχω από τα Σκόπια.Επίσης, παραμένει δυσκίνητη όπως προκύπτει από επίσημες δηλώσεις στα ζητήματα ταυτότητας, γλώσσας κλπ.
Σε όσους καλόπιστα αντιτείνουν εδώ στην Αθήνα ότι η γλώσσα, η εθνότητα, οι επιθετικοί προσδιορισμοί «μακεδονικός-macedonian» κλπ είναι εκτός του πλαισίου των διαπραγματεύσεων ,οφείλω να υπενθυμίσω ότι όλες ανεξαιρέτως οι προτάσεις του κυρίου Μάθιου Νίμιτς αναφέρονται λεπτομερώς στο σύνολο των προβλημάτων δίνοντας ενίοτε περισσότερο και συχνά λιγότερο ικανοποιητικές λύσεις. Το σύνολο των θεμάτων είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τις δύο πλευρές . Έχω την αίσθηση ότι σε αντίθεση με αυτά που βλέπαμε στο παρελθόν το πολιτικό σύστημα στα Σκόπια – έστω κατά πλειοψηφία - δείχνει σήμερα ώριμο στην ανάγκη εξεύρεσης λύσης. Κάποιας έστω μορφής λύσης. Χωρίς όμως ταυτόχρονα να δέχεται σαν μόνη δυνατή λύση την ελληνική θέση όπως έχει διατυπωθεί από τον Σεπτέμβριο του 2007.
Θυμίζω επίσης ότι μια ελληνική κυβέρνηση –του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη – έπεσε τον Αύγουστο του 1993 λόγω - ή έστω με πρόσχημα - το ζήτημα του ονόματος. Επίσης ότι η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή ήλθε σε ευθεία σύγκρουση με την Administration Μπούς-Τσένυ-Ράμσφελντ –Ραϊς , η οποία κάθε άλλο παρά έληξε στην Συνάντηση Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (Απρίλιος 2008). Αυτό το σημειώνω μετά λόγου γνώσης διότι ήμουν τότε πρέσβης της Ελλάδος στην Ουάσιγνκτον.
Αλήθεια είμαστε κοντά σε λύση το 2018; Η απάντηση στο ερώτημα αν τώρα συντρέχουν οι προϋποθέσεις για λύση εξαρτάται από τη ύπαρξη συνέχειας και συνέπειας στην λεγόμενη «εθνική θέση» και από την πολιτική μας συνοχή και υπευθυνότητα στο εσωτερικό μέτωπο . Η εθνική θέση υπαγορεύεται από το εθνικό συμφέρον. Το βασικό και θεμελιώδες σήμερα ερώτημα είναι αν ο ορισμός του συμφέροντος παραμένει σταθερός όπως καθορίσθηκε το 1993 και εν συνεχεία το 2007 ή όπως δείχνουν τα πράγματα ακούγοντας επίσημες δηλώσεις, έχει μεταβληθεί. Δεν πρόκειται για θεωρητική άσκηση. Είναι η ουσία. Διότι δεν είναι δυνατόν να πιστέψουμε στην ελαστικότητα της έννοιας του εθνικού συμφέροντος ώστε να προσαρμόζεται στα πολιτικά και κομματικά μας μέτρα. Για τον λόγο αυτό άλλωστε λέγεται «εθνικό».
Πρόκειται για την θεμελιώδη σταθερή παράμετρο της παρελθούσας 25ετίας που εξηγεί –σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον-την «έλλειψη συγχρονισμού» των πολιτικών αντιδράσεων, θέσεων και εξελίξεων στις δύο γειτονικές χώρες.
Ας προσθέσω και μια άλλη παράμετρο στην πολιτική εξίσωση. Και οι δύο χώρες έχουν την τελευταία 25ετία πέσει έξω στούς πολιτικο-διπλωματικούς τους υπολογισμούς και εκτιμήσεις. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την ομιλία του Κίρο Γκλιγκόρωφ, του κορυφαίου δηλαδή πολιτικού της γείτονος, στην Βουλή των Σκοπίων τον Μάρτιο του 1993. Δήλωνε δημόσια προκειμένου να πείσει για την ορθότητα της αποδοχής ένταξης στον ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία «the former Yugoslav Republic of Macedonia» ότι δεν επρόκειτο να κρατήσει πάνω από ένα ή δύο μήνες διότι μία οριστική αμοιβαίως αποδεκτή με την Ελλάδα ονομασία ήταν προ των πυλών…Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, δεν υπάρχει ούτε ένας διεθνής ή περιφερειακός οργανισμός στον οποίο το ανεξάρτητο κράτος που σε μεγάλο βαθμό είναι και δικό του επίτευγμα να μετέχει με την συνταγματική του ονομασία «Republika Makedonija».