Η Αθήνα μετά την Επανάσταση του '21

Τοπογραφικό σχέδιο της Αθήνας που παρήγγειλε ο στρατηγός Γκούρας, όταν ήταν επικεφαλής της φρουράς της Ακρόπολης, στη διάρκεια της πολιορκίας από τους Οθωμανούς (1826- 1827).
Απεικονίζει τις αμυντικές υποδομές της Αθήνας τότε, στην Ακρόπολη φαίνονται οι κανονοστοιχίες και όλες οι λευκές περιοχές στην κυρίως πόλη είναι γειτονιές που έχουν καταστραφεί από τον βομβαρδισμό.
Περιμετρικά της πόλης φαίνεται το τείχος που είχε χτίσει τη δεκαετία του 1770 ο βοεβόδας της Αθήνας, Χατζή Αλή Χασεκή.

Προεπαναστατική χαλκογραφία της πόλης της Αθήνας και των περιχώρων της. Εντός του οικιστικού ιστού υπάρχει μια μεγάλη έκταση που ουσιαστικά είναι χωράφια, αν και το τοπίο που έχει δημιουργήσει ο σχεδιαστής της εικόνας, με αρκετή πρασινάδα... είναι αρκετά «ειδυλλιακό» σε σχέση με την πραγματικότητα - σε άλλες εκδοχές είναι πολύ πιο ξηρό και στεγνό.
Διακρίνεται το Ηρώδειο και πάνω στην Ακρόπολη τα κτήρια της οθωμανικής φρουράς - με κόκκινο χρώμα απεικονίζονται τα σπίτια και οι «γειτονιές».
Υπήρχαν περίπου διακόσια σπίτια και οι ανοιχτοί χώροι ήταν ελάχιστοι, γύρω από τα μνημεία και μια μικρή πλατεία.

Ως σύνολο είναι το «Πανόραμα των Αθηνών» (1835), έργο του Friedrich Stademann, γραμματέα και συμβούλου της Αντιβασιλείας.

Ο Stademann σχεδίασε την Αθήνα ένα χρόνο αφότου έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, το 1834.
Η τότε πόλη αποτελείται από τη σημερινή Πλάκα και το Ψυρρή - διακρίνεται ως ψηλότερο κτήριο το ρολόι του Έλγιν, δώρου του γνωστού Λόρδου Έλγιν στους Αθηναίους, το οποίο καταστράφηκε, όμως, στη διάρκεια της Επανάστασης.

Κάτω δεξιά διακρίνονται αχνά «ίχνη» από το μουσουλμανικό νεκροταφείο, όπου θάβονταν τα μέλη της (οθωμανικής) φρουράς. Βρισκόταν (περίπου) στη θέση των σημερινών εκδοτηρίων του αρχαιολογικού χώρου.
Στα Προπύλαια φαίνεται ο μεγάλος πύργος που, μάλλον, είχε κτιστεί επί Ενετοκρατίας και, επίσης, τα τείχη, μισοκατεστραμμένα λόγω της πολιορκίας της Αθήνας.

Στην εικόνα διακρίνεται καθαρά ο Ελαιώνας και στο κέντρο-αριστερά ο Πύργος του Χατζή Αλή Χασεκή, του ονομαστού για την σκληρότητά του, βοεβόδα της Αθήνας (1770- 1795).

Χαλκογραφία του Τζόζεφ Τούρμερ, του 1819.
Απεικονίζει ένα τμήμα της αγοράς της πόλης, μπροστά ακριβώς από τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού, με πολλά μικρά μαγαζιά που ακουμπούνε στον τοίχο της βιβλιοθήκης. Στη δεξιά πλευρά, ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη, φαίνεται τμήμα της μεγάλης κατοικίας του Οθωμανού διοικητή της Αθήνας - πάνω από τους κίονες της στοάς, φαίνεται τμήμα της κατοικίας και οι πολεμίστρες. Στη διάρκεια της Επανάστασης υπήρξαν οι πρώτες σκέψεις για το γκρέμισμα αυτών των μικρών σπιτιών, επειδή αλλοίωναν την εικόνα του κλασικού μνημείου. Και όντως, κατεδαφίστηκαν σύντομα, αφού σε εικόνες που έχουμε αμέσως μετά την Επανάσταση, δεν υπάρχουν πλέον.

Η πρώτη από τις δύο χαλκογραφίες της Αθήνας (1842-1844) από τον Andrea Gasparini, έναν Ιταλό καλλιτέχνη που απέδωσε τα κλασικά μνημεία της πόλης σε αντιπαράθεση με τους κατοίκους της νεώτερης Αθήνας.
Η παρούσα απεικονίζει το γλέντι Αρβανιτών στο Θησείο, στο ναό του Ηφαίστου, με αφορμή, μάλλον, τα κούλουμα.

Η δεύτερη από τις δύο χαλκογραφίες της Αθήνας (1842-1844) από τον Andrea Gasparini.
Εδώ, φαίνεται η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος (Παζαρόπορτα) στην Ρωμαϊκή Αγορά - διακρίνεται το Φετιχέ τζαμί και ανάμεσα στους κίονες το μνημείο των Αέρηδων.
Η Αθήνα είναι ακόμη ένας σωρός ερειπίων, όπου πρέπει να ζήσουν οι Αθηναίοι της εποχής - και οι εξωτικές καμήλες, που όντως υπήρχαν τότε στην Αθήνα, προσδίδουν στην εικόνα ένα οριεντάλ «χρώμα».

Μεγάλη ελαιογραφία, έργο του Edward Lear το 1851. Απεικονίζει την Ακρόπολη από τα δυτικά. Στα αριστερά βλέπουμε τον Λυκαβηττό και στα δεξιά τον Υμηττό. Αποτελεί μια αρκετά ρεαλιστική απεικόνιση του γυμνού, άδενδρου τοπίου της Αθήνας.
Σε πρώτο πλάνο βλέπουμε ντόπιους με χαρακτηριστικές ελληνικές ενδυμασίες και πρόβατα να βόσκουν εκεί που είναι σήμερα η οδός Αποστόλου Παύλου. Φαίνονται ακόμη τα ερειπωμένα τείχη της Ακρόπολης, αλλά και ο Πύργος απ' όπου λέγεται ότι ο Γκούρας «γκρέμισε» (δολοφονώντας) τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.

Μία από τις δύο γκραβούρες του 1833, έργα του Johann Wittman. Aπεικονίζουν την έφιππη περιοδεία του Όθωνα, που μόλις είχε έρθει στην Ελλάδα, μαζί με τον αδερφό του, Μαξιμιλιανό.
Οι Βαυαροί απεικονίζονται σε ειδυλλιακά ελληνικά τοπία, ενώ οι Έλληνες της εποχής φαίνονται σε σκηνές του καθημερινού τους βίου αλλά και να παρατηρούν με θαυμασμό τους νεοφερμένους Ευρωπαίους.

Η δεύτερη γκραβούρα του ohann Wittman από το 1833. Όπως και η παραπάνω, απεικονίζουν την έφιππη περιοδεία του Όθωνα, που μόλις είχε έρθει στην Ελλάδα, μαζί με τον αδερφό του, Μαξιμιλιανό. Οι Βαυαροί απεικονίζονται σε ειδυλλιακά ελληνικά τοπία, ενώ οι Έλληνες της εποχής φαίνονται σε σκηνές του καθημερινού τους βίου αλλά και να παρατηρούν με θαυμασμό τους νεοφερμένους Ευρωπαίους.

Μια ειδυλλιακή εικόνα της Αθήνας του 1833, ένα χρόνο πριν γίνει πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου. Είναι έργο του Wittmer, που ζωγράφισε την εικόνα από την περιοχή του σημερινού Μετς. Φαίνονται οι Στήλοι του Ολυμπίου Διός και η Πύλη του Αδριανού. Στη δεξιά συστάδα των κιόνων του ναού διακρίνεται μια κατασκευή στο πάνω μέρος τους - αποτελούσε είτε σκήτη μοναχού-ερημίτη, είτε παρατηρητήριο των Οθωμανών. Φαίνεται και ο Ιλισσός να κυλάει τα καταγάλανα νερά του, αν και η περιγραφή του από περιηγητή της εποχής είναι ενός «βρωμοπόταμου» όπου οι Αθηναίες κάνανε τη μπουγάδα τους, όπως κάτω αριστερά στην εικόνα οπού διακρίνεται μια γυναίκα.

Χάρτης του Βασιλείου της Ελλάδας το 1838. Τα όρια του ελληνικού κρατους βρίσκονταν τότε στη γραμμή Αμβρακικού- Παγασητικού, όμως ο δημιουργός του συμπεριέλαβε τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, την Κρήτη, απηχώντας και τα ελληνικά όνειρα της εποχής για απελευθέρωση και των υπόλοιπων ελληνικών περιοχών και πληθυσμών και την επέκταση του νεοσύστατου κράτους.
Ο χάρτης είναι δίγλωσσος (ελληνικά και γαλλικά) και ήταν η πρώτη φορά που οι ονομασίες των τοποθεσιών, χωριών και πόλεων, αναγράφονται με τα ελληνικά τους ονόματα.
Ο δημιουργός του ζητούσε συνεχώς με επιστολές του προς τις δημόσιες υπηρεσίες και τους δασκάλους να τον πληροφορούν για τα ακριβή ονόματα των διαφόρων τοποθεσιών.
Όσο βορειότερα, τόσο περισσότερο ακριβής είναι ο χάρτης - η χαρτογράφηση της Πελοποννήσου είχε γίνει σχετικά βιαστικά από τους Γάλλους του εκστρατευτικού σώματος το 1828, ενώ στις βορειότερες περιοχές έγινε μετά την Επανάσταση, με μεγαλύτερη άνεση χρόνου και ακρίβεια.
Τον χάρτη σχεδίασε ο Foster, φιλέλληνας που αποφάσισε να προσφέρει στις κρατικές υπηρεσίες και τα σχολεία της χώρας έναν σύγχρονο χάρτη. Αρχικά είχε ανακοινώσει ότι θα χρηματοδοτούσε ο ίδιος το εγχείρημα, αυτό, όμως, αποδείχτηκε περισσότερο δαπανηρό από ότι αρχικά υπολόγιζε και κατέληξε να ζητάει συνεχώς χρήματα από τον Όθωνα.

Η μεγάλη ελαιογραφία είναι έργο του Γάλλου Antoine Montfort και απεικονίζει «Έλληνες πειρατές», όπως ονομάζεται και ο πίνακας.
Η τοποθεσία είναι άγνωστη - ίσως η Μάνη, ίσως κάποιο νησί των Κυκλάδων, άλλωστε η πειρατεία άκμασε στην Ελλάδα σε διάφορες περιοχές. Όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τις ενδυμασίες, το πειρατικό πλήρωμα είναι μικτό, αποτελούμενο κυρίως από χριστιανούς αλλά και κάποιους μουσουλμάνους. Όλοι τους προετοιμάζονται να επιτεθούν στο καράβι που πλησιάζει από τα δυτικά.
Είναι ενδιαφέρουσα η μέθοδος των πειρατών της εποχής: επειδή πολλοί δεν είχανε μεγάλα πλοία, καθώς έδυε ο ήλιος, άναβαν φωτιές σε απόκρημνες ακτές, συχνά μάλιστα έδεναν κεριά στα κέρατα προβάτων και κατσικιών και οδηγούσαν τα ζώα σε βραχώδεις όρμους. Οι καπετάνιοι των πλοίων μέσα στο σκοτάδι νόμιζαν ότι έβλεπαν τα φώτα κάποιου λιμανιού- πλησίαζαν και το καράβι τσακιζόταν στα βράχια. Οι πειρατές προσέγγιζαν με βάρκες και πλιατσικολογούσαν το ναυαγισμένο πλοίο - ο «τεχνικός όρος» για αυτή τους την παράνομη δραστηριότητα είναι «ναυαγιστές».
Το έργο είναι του 1850, περίπου, παρουσιάζει, όμως, ένα κυρίως προεπαναστατικό φαινόμενο- η πειρατεία συνεχίστηκε και στα πρώτα χρόνια του ελληνικού κράτους, αλλά ο Καποδίστριας κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια να την εξαλείψει. Θεωρώντας την όνειδος για τη χώρα, έστειλε τον Μιαούλη στις Σποράδες, που αποτελούσαν ορμητήριο των πειρατών και αυτός, όντως, την κατέστειλε αποτελεσματικά.

Αντίγραφο της Συνθήκης του Λονδίνου μεταξύ του βασιλιά της Βαυαρίας, Λουδοβίκου Α΄ και των Μεγάλων Δυνάμεων (Γαλλίας, Μ.Βρετανίας, Ρωσίας) με την οποία ο πρίγκιπας της Βαυαρίας, Φρειδερίκος Όθων, ανακηρύσσεται βασιλιάς της Ελλάδας.

Χειρόγραφο αντίγραφο του συντάγματος του 1844 που χρησιμοποιούσε ο Όθων.

Υποδοχή του Όθωνα στην Αθήνα.