Το ενδεχόμενο μιας κατάρρευσης και ίσως ακόμα και διάσπασης της Ρωσίας, η πιθανότητα μιας κινεζικής επίθεσης εναντίον της Ταϊβάν, η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων και άλλες προβλέψεις περιλαμβάνονται σε έκθεση του Atlantic Council, με τη συμμετοχή 167 ερευνητών, σχετικά με το πώς θα μπορούσε να μοιάζει ο κόσμος μας το 2033.
Οι ερευνητές (60% των ερωτηθέντων Αμερικανοί, οι περισσότεροι από τους άλλους Ευρωπαίοι, συνολικά προέρχοντααν από 30 χώρες) προβαίνουν στις εξής προβλέψεις – μεταξύ άλλων- για τα δέκα επόμενα χρόνια:
Η Ρωσία όπως τη γνωρίζουμε ίσως να μην επιβιώσει την επόμενη δεκαετία
Μία από τις εκπλήξεις της έκθεσης ήταν το πόσοι είναι αυτοί οι οποίοι θεωρούν πιθανή μια κατάρρευση της Ρωσίας την επόμενη δεκαετία- υποδεικνύοντας ότι ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία θα μπορούσε να φέρει αναταραχή στη χώρα, η οποία διαθέτει το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο του πλανήτη.
Το 46% αναμένουν η Ρωσία να εξελιχθεί είτε σε «failed state» («αποτυχημένο κράτος») είτε να διασπαστεί ως το 2033. Πάνω από το 21% θεωρούν ότι η Ρωσία είναι η χώρα που έχει τη μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνει failed state μέσα στη δεκαετία- και ακολουθεί με μεγάλη διαφορά (στο 10%) το Αφγανιστάν. Επίσης, το 40% των ερευνητών αναμένουν διάσπαση της Ρωσίας εκ των έσω ως το 2033 λόγω εξεγέρσεων, εμφυλίου, πολιτικής αποσύνθεσης ή άλλων λόγων. Ιδιαίτερα απαισιόδοξοι φαίνονται οι Ευρωπαίοι, με 49% των ερωτηθέντων ερευνητών να προβλέπουν κάτι τέτοιο, τη στιγμή που για τους Αμερικανούς το αντίστοιχο ποσοστό είναι 36%. Αξιοσημείωτο είναι πως στο ερώτημα περί διάσπασης εκ των έσω μετά το 40% που συγκεντρώνει η Ρωσία ακολουθούν οι ΗΠΑ με 8% και η Κίνα με 6%.
Επίσης, 14% των ερωτηθέντων θεωρούσαν πως η Ρωσία είναι πιθανόν να χρησιμοποιήσει πυρηνικό όπλο μες στα επόμενα δέκα χρόνια. Ωστόσο υπάρχουν και οι αισιόδοξοι: Από αυτούς που προβλέπουν κατάρρευση της Ρωσίας μες στη δεκαετία, το 10% θεωρούν ότι είναι η πιο πιθανή από τις αυταρχικές χώρες για να εξελιχθεί σε δημοκρατική ως το τέλος της περιόδου αυτής.
Αύξηση των χωρών με πυρηνικά όπλα/ χρήση πυρηνικών όπλων
Μόλις 1 στους 8 ερωτηθέντες (13%) εκτίμησε ότι ουδεμία επιπλέον χώρα θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα στην ερχόμενη δεκαετία, και πάνω από τα 3/4 κατονόμασαν μια συγκεκριμένη χώρα για την οποία αναμένουν να εξελιχθεί σε πυρηνική δύναμη κατά την περίοδο αυτή. Το 68% υπέδειξαν το Ιράν, και ακολούθησαν η Σαουδική Αραβία (32%), η Νότια Κορέα (19%), η Ιαπωνία (14%), «άλλη» (7%), «δεν ξέρω» (10%).
Στο συγκεκριμένο θέμα αξίζει να σημειωθεί πως από αυτούς που θεωρούν πως το Ιράν θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα στη δεκαετία, το 41% έλεγαν πως θα αποκτήσει και η Σαουδική Αραβία, ενώ το 57% αυτών που «βλέπουν» μια Ιαπωνία με πυρηνικά όπλα θεωρούν πως το ίδιο θα γίνει και με τη Νότια Κορέα. Στην περίπτωση Ιράν- Σαουδικής Αραβίας ο λόγος είναι η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο χωρών ενώ στην περίπτωση Ιαπωνίας- Νότιας Κορέας η απειλή που και οι δύο χώρες νιώθουν από την Κίνα ή/ και τη Βόρεια Κορέα.
Πάντως η πλειονότητα των ερωτηθέντων (58%) θεωρούν ότι δεν θα υπάρξει χρήση πυρηνικού όπλου στα επόμενα δέκα χρόνια. Στην άλλη πλευρά βέβαια, το 31% πιστεύουν ότι μέσα στη δεκαετία θα έχουμε την πρώτη χρήση πυρηνικού όπλου από τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτοί που προβλέπουν χρήση θεωρούν ότι θα γίνει σε κάποια περιφερειακή (και όχι παγκόσμια) σύγκρουση. Η Ρωσία θεωρείται ο πιθανότερος αυτουργός (14% των ερωτηθέντων)- αλλά από αυτούς που περιμένουν ότι η Ρωσία θα «πατήσει το κουμπί» κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη δεκαετία, μόνο το 1/3 περιμένει η Ρωσία να πολεμήσει εναντίον του ΝΑΤΟ μέσα στην περίοδο αυτή. Ακολουθεί η Βόρεια Κορέα με 10%.
Άξιο αναφοράς είναι πως οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι υπάρχει έλλειψη διεθνούς προσοχής/ ενδιαφέροντος ως προς την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων. Μόνο το 2% υπέδειξαν την εξάπλωσή τους ως τον τομέα όπου θα υπάρξει η μεγαλύτερη αύξηση διεθνούς συνεργασίας στην ερχόμενη δεκαετία.
Κινεζική επίθεση εναντίον της Ταϊβάν, πόλεμος Ρωσίας- ΝΑΤΟ
Αμερικανοί αξιωματούχοι προειδοποιούσαν πρόσφατα πως η Κίνα θα μπορούσε να αρχίσει μια στρατιωτική εισβολή για την επανένωση με την Ταϊβάν ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν ως τώρα- μεταξύ του σήμερα και του 2027. Τα ευρήματα της έκθεσης είναι ανησυχητικά: Το 70% των ερωτηθέντων συμφωνούν (αν και μόλις το 12% «συμφωνούν έντονα») πως η Κίνα θα προσπαθήσει να καταλάβει την Ταϊβάν δια της βίας μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Μόνο 2 στους 10 δεν πιστεύουν ότι θα γίνει αυτό. Άξιο αναφοράς είναι μεταξύ των εργαζομένων σε κυβέρνηση που ερωτήθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας, το ποσοστό αυξάνεται στο 84%, ενώ μόλις το 8% διαφωνούν και το 4% «δεν γνωρίζουν».
Ως προς το ενδεχόμενο ενός απευθείας πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ/ ΗΠΑ, οι περισσότεροι εκ των ερωτηθέντων (άνω του 60%) διαφωνούν με την εκτίμηση ότι θα υπάρξει τέτοια σύγκρουση στα επόμενα 10 χρόνια, υποδεικνύοντας ενδεχομένως μια πεποίθηση ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία θα παραμείνει περιορισμένη ή ότι ο πόλεμος αυτός έχει δείξει πως η Ρωσία δεν έχει τη δύναμη να πολεμήσει απευθείας εναντίον του ΝΑΤΟ.
Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν ισχυρές, μα χωρίς ηγεμονία
Οι ερωτηθέντες γενικά εκτίμησαν πως οι ΗΠΑ θα παραμείνουν δυνατές μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Επτά στους δέκα πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θα παραμείνουν κυρίαρχες από στρατιωτικής άποψης ως το 2033, ενώ περίπου οι μισοί θεωρούν ότι θα διατηρήσουν την τεχνολογική τους υπεροχή. Μόλις τρεις στους δέκα, ωστόσο, θεωρούν ότι θα παραμείνουν κυρίαρχες στον χώρο της διπλωματίας και λίγο παραπάνω από τρεις στους δέκα (33%) πιστεύουν ότι θα είναι η κυρίαρχη οικονομική δύναμη στον πλανήτη.
Συνεργασία για το κλίμα
Η κλιματική αλλαγή είναι το θέμα που αναμένεται να ανεβεί ψηλότερα στην ατζέντα της διεθνούς πολιτικής την επερχόμενη δεκαετία: Το 42% πιστεύουν ότι θα έχει τη μεγαλύτερη αύξηση στη διεθνή συνεργασία, με τη δημόσια υγεία να ακολουθεί, στο 25%.
Ακόμα πιο αυξημένη αστάθεια
Είναι πολλοί αυτοί που αναμένουν ο κόσμος να αντιμετωπίσει επιπλέον κινδύνους στην οικονομία και στη δημόσια υγεία την ερχόμενη δεκαετία: το 76% προβλέπουν άλλη μια παγκόσμια οικονομική κρίση σαν αυτή του 2008-2009 ως το 2033. Ένα 19% πιστεύουν ότι θα έρθουν δύο ή και παραπάνω τέτοιες κρίσεις. Το 49% προβλέπουν πως άλλη μια παγκόσμια πανδημία της έκτασης και της επίδρασης της Covid-19 θα ξεσπάσει ως το 2033, με 16% να περιμένει δύο και παραπάνω.
Προφανώς και τα αποτελέσματα αυτά αντανακλούν τις πρόσφατες εμπειρίες, ωστόσο ενδεχομένως να δείχνουν και πιο ανησυχητικές τάσεις, όπως μια επερχόμενη περίοδο πιο συχνών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στην υγεία αντί για πανδημίες που λαμβάνουν χώρα μια φορά τον αιώνα- καθώς και μια επιστροφή, μετά τη σχετική ηρεμία της εποχής μετά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε οικονομικά μοτίβα που έχουν παρατηρηθεί στην ιστορία: Μεταξύ του 1908 και του 1946, πέντε παγκόσμιες υφέσεις έφεραν μεγαλύτερες πτώσεις στο παγκόσμιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από ό,τι το 2008-2009- αντιστοιχώντας σε πάνω από μία ανά δεκαετία.
Η σύγκρουση δημοκρατίας και απολυταρχίας
Οι ερευνητές δεν προβλέπουν μια ξεκάθαρη επικράτηση των δημοκρατιών ή των απολυταρχικών καθεστώτων τα επόμενα δέκα χρόνια. Περισσότεροι (37%) είναι αυτοί που θεωρούν ότι οι δημοκρατίες θα μειωθούν παρά αυτοί που πιστεύουν ότι θα αυξηθούν (29%). Μα όλοι αναμένουν ότι οποιαδήποτε αλλαγή θα είναι μικρή. Ερωτηθέντες για το ποιες χώρες είναι πιο πιθανό να γίνουν από δημοκρατικές αυταρχικές ή από αυταρχικές δημοκρατικές, οι πιο πολλοί ερευνητές απάντησαν «καμία». Πέραν αυτών, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προβλέψεις για την Τουρκία: Αφήνοντας κατά μέρος αυτούς που απάντησαν «καμία», στην ερώτηση «ποια δημοκρατική χώρα σήμερα είναι πιο πιθανό να γίνει αυταρχική στα επόμενα δέκα χρόνια», 8% είπαν «η Τουρκία», ενώ στο αντίθετο «ποια αυταρχική χώρα σήμερα είναι πιο πιθανό να γίνει δημοκρατική τα επόμενα δέκα χρόνια» η Τουρκία πήρε 7%- οπότε, όπως γίνεται αντιληπτό, οι απόψεις μεταξύ των ερευνητών σε αρκετές περιπτώσεις διαφέρουν ως προς το πώς ορίζουν το δημοκρατικό και το αυταρχικό.
Συστημικοί κίνδυνοι για τις δημοκρατίες
Η ερχόμενη δεκαετία αναμένεται να είναι επικίνδυνη για τις δημοκρατίες. Ερωτηθέντες για το ποια κοινωνικά κινήματα αναμένεται να έχουν τη μεγαλύτερη πολιτική επιρροή τα επόμενα δέκα χρόνια, μόνο 5% υπέδειξαν φιλο-δημοκρατικά κινήματα: Οι περισσότεροι υπέδειξαν είτε εθνικιστικά είτε λαϊκιστικά. Αναλυτικότερα: Εθνικιστικά κινήματα με 28%, λαϊκιστικά κινήματα επίσης με 28%, περιβαλλοντικά κινήματα με 20%, κινήματα νεολαίας με 8%, κινήματα για τις γυναίκες 5%, φιλο-δημοκρατικά κινήματα 5%, θρησκευτικά κινήματα 3%. Αξίζει να σημειωθεί πως πάνω από τους μισούς εκ των ερωτηθέντων προβλέπουν μια συνολικά αρνητική επιρροή των social media για τις δημοκρατίες (53%), ενώ αυτοί που βλέπουν θετική είναι μόλις 15%. Ωστόσο το 18% λένε πως τα social media θα έχουν εξελιχθεί τόσο στα επόμενα δέκα χρόνια που είναι αδύνατον να απαντηθεί η ερώτηση.