Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον τελευταίο χρόνο, συνιστά ηχηρό πλήγμα στις διεθνείς ανθρωπιστικές αξίες και κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των αμάχων και των πιο ευάλωτων, όπως είναι τα άτομα με αναπηρία.
Ο πόλεμος που εξακολουθεί να μαίνεται στα ουκρανικά εδάφη έθεσε σε άμεση διακινδύνευση τις ζωές των ατόμων με αναπηρία, με αποτέλεσμα οι Ουκρανοί ανάπηροι πολίτες να προσπαθούν με κάθε μέσο να φύγουν από τη χώρα. Ωστόσο περίπου 200.0000 άτομα με αναπηρία βρίσκονται εγκλωβισμένα στην Ουκρανία, λόγω έλλειψης προσβάσιμων μέσων μεταφοράς και άλλων υποστηρικτικών μέσων, όπως αναπηρικά αμαξίδια, για τη μετακίνηση τους. Δεν υπάρχουν ακριβή δεδομένα, σχετικά με τον αριθμό των ατόμων με αναπηρία που βρίσκεται στις εμπόλεμες περιοχές.
Η επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, με ανακοίνωση της προειδοποίησε ότι τα άτομα με αναπηρίες που έχουν παγιδευτεί στις ρωσικές ζώνες ελέγχου, φέρονται να χρησιμοποιούνται ως «ανθρώπινες ασπίδες» από τις ένοπλες δυνάμεις της ρωσικής Ομοσπονδίας.
Η έλλειψη τροφίμων, η ανεπάρκεια φαρμάκων και υγειονομικού υλικού, η περιορισμένη πρόσβαση στην ενημέρωση, η πλημμελής προσβασιμότητα των καταφυγίων και οι συνεχείς βομβαρδισμοί, έχουν καταστήσει τα άτομα με αναπηρία στην Ουκρανία τα πιο ευάλωτα θύματα της πιο τραγικής ανθρωπιστικής κρίσης, που γνώρισε η Ευρώπη μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι οικογένειες με παιδιά με αναπηρία, παραμένουν στα σπίτια τους κατά τους βομβαρδισμούς, προσπαθώντας να βρουν ένα σχετικά προστατευμένο μέρος.
Τα άτομα με αναπηρία που διαβιούν στα ιδρύματα, είναι αποκλεισμένα και η ζωή τους βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, αφού έχουν ήδη βομβαρδιστεί δομές και Οργανισμοί που τα φιλοξενούν. Η ουκρανική κυβέρνηση εκπόνησε πρόγραμμα υποστήριξης της εκκένωσης των ατόμων με αναπηρία στα ιδρύματα, ωστόσο μόνο το 10% αυτών κατάφερε να εγκαταλείψει τη Χώρα.
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης έχει δραστηριοποιηθεί το ουκρανικό αναπηρικό κίνημα, το οποίο σε συνεργασία με την Ένωση τυφλών δικηγόρων της χώρας, παρέχουν νομική και κοινωνική στήριξη στους πολίτες με αναπηρία.
Σε επίπεδο διεθνούς κοινότητας, ο ΟΗΕ έχει καταδικάσει απερίφραστα τη βάναυση παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχει ενεργοποιήσει μηχανισμούς υποστήριξης των Ουκρανών με αναπηρία, στο πλαίσιο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και του δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με γνώμονα την αλληλεγγύη και το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Άτομα με Αναπηρία, υιοθέτησε μια κοινή δήλωση, με την οποία καλεί όλα τα κράτη μέλη του Οργανισμού να υποστηρίξουν ενεργά τα δικαιώματα των Ουκρανών προσφύγων με αναπηρία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εμφορούμενη από τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας, της ισότητας, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της αλληλεγγύης, της αξιοπρέπειας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως αποτυπώνονται στη συνθήκη της Λισαβόνας, στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων καθώς και την ΕΣΔΑ του Συμβουλίου της Ευρώπης, λαμβάνει μέτρα για την ενεργή υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία και των αμάχων στην Ουκρανία. Τα κράτη μέλη αποστέλλουν ανθρωπιστική βοήθεια, στην οποία περιλαμβάνονται και είδη για άτομα με αναπηρία, ενώ κομβικό ρόλο διαδραματίζει το κίνημα του διεθνούς Ερυθρού Σταυρού με την παρουσία των εθελοντών του στα σύνορα της Ουκρανίας με τις γειτονικές χώρες.
Από την έναρξη του πολέμου, το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε δύο ψηφίσματα, με τα οποία εξέφρασε την ανησυχία του για την κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στην Ουκρανία, ιδίως των γυναικών και των παιδιών και δεσμεύτηκε ότι θα υποστηρίξει σθεναρά τα δικαιώματα όλων των Ουκρανών με αναπηρία.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ δημιούργησε έναν νέο μηχανισμό υποδοχής και ενσωμάτωσης των Ουκρανών προσφύγων σε άλλες χώρες, ενώ το ευρωπαϊκό ταμείο ασύλου, μετανάστευσης και ένταξης παρέχει οικονομική στήριξη για τη διευκόλυνση της ένταξης των προσφύγων με αναπηρία. Από το σύνολο των προσφύγων που αναζητούν νέα προσωρινή πατρίδα για να σωθούν από την παράλογη φρίκη του πολέμου, το 13% των οικογενειών έχουν κάποιο μέλος με αναπηρία.
Υπό τη δικαιωματική οπτική που αντανακλάται στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών αξιών αλλά και στη Σύμβαση των Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και ιδίως στο άρθρο 11 «Καταστάσεις κινδύνου και ανθρωπιστικών κρίσεων», τα συμβαλλόμενα κράτη λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλίσουν την προστασία και την ασφάλεια των ατόμων με αναπηρία σε καταστάσεις κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων καταστάσεων ένοπλης σύρραξης και ανθρωπιστικών κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, ειδικά μέτρα λαμβάνονται από χώρες όπως η Πολωνία, η Λιθουανία, η Λετονία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία για την διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης των Ουκρανών αναπήρων προσφύγων στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την εργασία και τις υπηρεσίες κοινωνικής μέριμνας.
Η Ελλάδα υποδέχεται κι εκείνη τους Ουκρανούς με αναπηρία, εξασφαλίζοντας την άσκηση των δικαιωμάτων τους σε ίση βάση με τους υπόλοιπους πολίτες. Η Πολιτεία και η ελληνική κοινωνία έχουν αγκαλιάσει έμπρακτα τους Ουκρανούς πρόσφυγες με αναπηρία με αλληλεγγύη και αγάπη και όλοι οι φορείς συνεργάζονται για τη βέλτιστη κοινωνική τους συμπερίληψη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Ειδικό Γυμνάσιο και Λύκειο Κωφών και Βαρηκόων Αργυρούπολης, το οποίο αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου ενέταξε πλήρως στο πρόγραμμα του Ουκρανούς μαθητές, οι οποίοι φιλοξενούνται με τις οικογένειες τους σε ασφαλές περιβάλλον.
Από πλευράς του διεθνούς αναπηρικού κινήματος, το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία υιοθέτησε ένα ψήφισμα για την προστασία και την ασφάλεια των ατόμων με αναπηρία στην Ουκρανία και μια κοινή δήλωση στη Ρίγα της Λετονίας για την ένταξη της διάστασης της προσβασιμότητας κατά την ανοικοδόμηση της Χώρας μετά το τέλος του πολέμου. Στόχος των πρωτοβουλιών αυτών είναι η ανάδειξη του θέματος ως μέγιστης προτεραιότητας στην πολιτική και διπλωματική ατζέντα των διεθνών εξελίξεων. Επιπλέον η Διεθνής Συμμαχία για την Αναπηρία (IDA) και το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία EDF δημιουργούν έναν μηχανισμό αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων και ανθρωπιστικών κρίσεων για τα άτομα με αναπηρία, που μπορεί να λειτουργήσει και προς όφελος άλλων ευάλωτων ομάδων.
Η κρισιμότητα των στιγμών δοκιμάζει την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά μας σε όλα τα επίπεδα, ως κράτη, ως κοινωνίες, ως άνθρωποι. Μόνο ενωμένοι και συντονισμένοι, με υψηλό αίσθημα φιλαλληλίας και ανθρωπισμού θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό δίχτυ προστασίας και ασφάλειας για τους Ουκρανούς πρόσφυγες με αναπηρία και να τους παράσχουμε ίσες ευκαιρίες για πλήρη κοινωνική ενσωμάτωση.