Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία ανακοίνωσαν ένα ιστορικό σύμφωνο ασφαλείας στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού, το οποίο εκλαμβάνεται ως μια προσπάθεια για την αντιμετώπιση/ συγκράτηση της Κίνας. Στο πλαίσιό του, η Αυστραλία θα αποκτήσει για πρώτη φορά πυρηνοκίνητα υποβρύχια, χρησιμοποιώντας τεχνολογία που θα παρέχουν οι ΗΠΑ.
Το εν λόγω σύμφωνο, που είναι γνωστό ως Aukus, καλύπτει επίσης τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ο κυβερνοχώρος και οι κβαντικές τεχνολογίες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συνεργασία στον χώρο της άμυνας μεταξύ των χωρών αυτών εδώ και δεκαετίες, και λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο που οι δυτικές δημοκρατίες εκφράζουν ανησυχίες για αυτό που εκλαμβάνεται ως αυξανόμενη στρατιωτική επιθετικότητα από πλευράς της Κίνας στην περιοχή του Ινδικού- Ειρηνικού.
Η νέα αυτή συνεργασία έχει σκοπό να προωθήσει «την ασφάλεια και την ευημερία» στην περιοχή, αναφέρεται σε κοινή δήλωση από τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και τον Αυστραλό ομόλογό του Σκοτ Μόρισον.
Η κινεζική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον αντέδρασε κατηγορώντας τις τρεις χώρες για νοοτροπίες Ψυχρού Πολέμου και ιδεολογικές προκαταλήψεις.
Το σύμφωνο αυτό σημαίνει πως η Αυστραλία εγκαταλείπει τη συμφωνία ύψους 50 δισ. δολαρίων Αυστραλίας (31 δισ. ευρώ) που είχε κλείσει με τη Γαλλία για ναυπήγηση 12 υποβρυχίων.
Τι είναι το Aukus
Πρόκειται για το μεγαλύτερο σύμφωνο ασφαλείας μεταξύ των τριών χωρών από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Αν και ήταν ήδη σύμμαχοι, το Aukus επισημοποιεί και βαθαίνει την αμυντική τους συνεργασία. Το σύμφωνο αυτό εστιάζει στις στρατιωτικές δυνατότητες, κάτι που το διαφοροποιεί από τη συμμαχία διαμοιρασμού πληροφοριών Five Eyes, που περιλαμβάνει επίσης τη Νέα Ζηλανδία και τον Καναδά.
Αν και τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια είναι το μεγάλο απόκτημα για την Αυστραλία, το Aukus θα περιλαμβάνει επίσης και διαμοιρασμό δυνατοτήτων στον κυβερνοχώρο, την τεχνητή νοημοσύνη, τις κβαντικές τεχνολογίες και άλλους τομείς. «Πρόκειται για μια ιστορική ευκαιρία για τις τρεις χώρες, με αντίστοιχων αντιλήψεων συμμάχους και εταίρους, ώστε να προστατέψουν κοινές αξίες και να προωθήσουν την ασφάλεια και την ευημερία στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού» αναφέρεται στην κοινή δήλωση. Σημειώνεται πως δεν υπήρξε απευθείας αναφορά στην Κίνα, μα τονίστηκε πως οι περιφερειακές προκλήσεις ασφαλείας έχουν «αυξηθεί σημαντικά».
Ποιο είναι το ευρύτερο πλαίσιο
Η αύξηση των κινεζικών στρατιωτικών δυνατοτήτων και αυτό που εκλαμβάνεται ως επιθετικότητα από πλευράς της έχουν προκαλέσει προβληματισμούς σε άλλες χώρες τα τελευταία χρόνια. Το Πεκίνο κατηγορείται πως αυξάνει τις εντάσεις σε διαφιλονικούμενες περιοχές, όπως στη Νότια Σινική Θάλασσα. Επίσης, έχει ενισχυθεί πολύ η κινεζική ακτοφυλακή, με αναλυτές να λένε πως στην πράξη πρόκειται για κανονικό πολεμικό στόλο.
Χώρες της Δύσης ανησυχούν για τις κινεζικές επενδύσεις σε υποδομές σε νησιά του Ειρηνικού, καθώς και για εμπορικές κυρώσεις σε βάρος χωρών όπως η Αυστραλία.
Η Κίνα επιταχύνει τη στρατιωτική της ανάπτυξη και έχει γίνει πολύ πιο επιθετική στην περιοχή, με ενέργειες όπως οι τακτικές πτήσεις πολεμικών αεροσκαφών στη ζώνη αναγνώρισης αεράμυνας της Ταϊβάν – αυξάνοντας τους φόβους πως κάποια αντιπαράθεση στη Νότια Σινική Θάλασσα ή στα Στενά της Ταϊβάν θα μπορούσε να οδηγήσει σε σύγκρουση.
Την Πέμπτη ο Αυστραλός πρωθυπουργός, Σκοτ Μόρισον, απηύθυνε «ανοιχτή πρόσκληση» για συνομιλίες στον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, λέγοντας πως είναι έτοιμος να συζητήσει διάφορα ζητήματα. Οι επικοινωνίες μεταξύ των δύο κυβερνήσεων έχουν πρακτικά «παγώσει», εν μέσω επιδείνωσης των διμερών και εμπορικών σχέσεων.
Η Αυστραλία είχε κλείσει συμφωνία με τη γαλλική Naval Group το 2016 για αντικατάσταση του στόλου των παλαιών υποβρυχίων κλάσης Collins που διαθέτει. Η Γαλλία κατηγορεί την Αυστραλία πως κινείται «ενάντια στο γράμμα και στο πνεύμα» της συμφωνίας, με τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών, Ζαν Ιβ Λε Ντριάν, και την υπουργό Άμυνας, Φλοράνς Παρλί, να λένε σε κοινή τους δήλωση πως «η αμερικανική επιλογή να παραμεριστεί ένας ευρωπαίος σύμμαχος και εταίρος όπως η Γαλλία από μια δομική συνεργασία με την Αυστραλία σε μια περίοδο που αντιμετωπίζουμε προκλήσεις άνευ προηγουμένου στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού...δείχνει μια έλλειψη συνοχής που η Γαλλία μπορεί μόνο να αναγνωρίσει και να λυπάται για αυτήν». Στο Twitter ο Ζεράρντ Αρό, πρώην πρέσβης της Γαλλίας στις ΗΠΑ, πήγε παραπέρα, λέγοντας πως «υπενθυμίστηκε στη Γαλλία αυτή η πικρή αλήθεια από τον τρόπο που οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο την μαχαίρωσαν πισώπλατα στην Αυστραλία. C’est la vie». Επίσης, διερωτήθηκε γιατί η Αυστραλία δεν επιδίωξε να προμηθευτεί πυρηνικά υποβρύχια από τη Γαλλία, όλος ο στόλος υποβρυχίων της οποίας είναι πυρηνοκίνητος.
Σημειώνεται πως η Ican (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons), που έχει τιμηθεί με βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, ανέφερε την Πέμπτη πως το Aukus αποτελεί κίνηση προς τη λάθος κατεύθυνση τη λάθος στιγμή. Αν και η Αυστραλία επιμένει πως τα υποβρύχιά της δεν θα αποκτήσουν πυρηνικά όπλα, η Ican τόνισε πως ο πυρηνικός αντιδραστήρας που θα κατασκευαστεί στην Αδελαΐδα είναι ένα «πόδι στην πόρτα» προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων.
Γιατί η Αυστραλία επιλέγει πυρηνοκίνητα υποβρύχια;
Τα εν λόγω υποβρύχια είναι ταχύτερα και δυσκολότερα στον εντοπισμό σε σχέση με τα συμβατικά, ενώ μπορούν να παραμένουν σε κατάδυση για μήνες, να ταξιδεύουν σε μεγαλύτερες αποστάσεις και να μεταφέρουν μεγαλύτερα φορτία.
Οι ΗΠΑ μοιράζονται την τεχνολογία υποβρυχίων τους για πρώτη φορά εδώ και 50 χρόνια. Στο παρελθόν το είχαν κάνει μόνο με το Ηνωμένο Βασίλειο. Με αυτόν τον τρόπο, η Αυστραλία θα γίνει η έβδομη χώρα στον κόσμο που χρησιμοποιεί πυρηνικά υποβρύχια, μετά τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία.
Το συμβόλαιο με τη Γαλλία αντιμετώπιζε προβλήματα λόγω καθυστερήσεων, λόγω της απαίτησης της Αυστραλίας για τοπική παραγωγή κάποιων εξαρτημάτων. Πάντως, η αυστραλιανή κυβέρνηση έχει διαβεβαιώσει πως δεν σκοπεύει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Όπως προαναφέρθηκε, η εξέλιξη αυτή προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στη Γαλλία, ενώ ο εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον είπε ότι οι χώρες δεν θα έπρεπε να δημιουργούν μπλοκ που αποκλείουν τους άλλους. Η Νέα Ζηλανδία είπε ότι δεν θα επιτρέπει την είσοδο των αυστραλιανών υποβρυχίων στα ύδατά της, συνεχίζοντας την πολιτική της ως προς τα πυρηνοκίνητα σκάφη, ενώ η πρωθυπουργός, Τζασίντα Άρντερν, διευκρίνισε ότι η χώρα της δεν είχε προσεγγιστεί για να ενταχθεί στο σύμφωνο.