Οι διαμαρτυρίες που έφεραν μεγάλο μέρος του κόσμου σε μια ομίχλη δακρυγόνων πέρυσι επιβραδύνθηκαν από την πανδημία του κορονοϊού - έως ότου ο θάνατος του Τζορτζ Φλόιντ πυροδότησε μια παγκόσμια εξέγερση ενάντια στην αστυνομική βαρβαρότητα και τις φυλετικές ανισότητες.
Από το Χονγκ Κονγκ έως το Χαρτούμ, τη Βαγδάτη έως τη Βηρυτό, τη Γάζα έως το Παρίσι και το Καράκας έως το Σαντιάγο, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους το 2019 διεκδικώντας ελευθερία, κυριαρχία ή απλά μια ζωή με λιγότερες δυσκολίες την ώρα που πολύ λίγοι ευημερούν. Φαινόταν λες και οι δρόμοι ήταν παντού αναστατωμένοι εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τώρα, μετά το θάνατο του Φλόιντ διαμαρτυρίες έχουν ξεσπάσει σε όλο τον κόσμο.
Η αστυνομική ή στρατιωτική βαρβαρότητα και ο ρατσισμός είναι κάτι που βιώνουν πολλές κοινωνίες.
Η ίδια η φύση μιας διαμαρτυρίας υποδηλώνει μια έντονη επιθυμία για αλλαγή, την ανάγκη διόρθωσης μιας ιστορικής αδικίας. Είναι ένα μέσο για το τέλος. Αλλά τέλος σε τι; Ανάλογα με την κυβέρνηση από την οποία οι εκάστοτε ακτιβιστές απαιτούν αλλαγή, τα αποτελέσματα μπορεί να ποικίλλουν.
Οι διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα σε ένδειξη αλληλεγγύης με τους Αμερικανούς διαδηλωτές, αλλά ο θάνατος του Φλόιντ είχε επίσης απήχηση πολύ πέρα από τις ακτές των ΗΠΑ, εξαιτίας των ζωών που έχουν χαθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου υπό παρόμοιες συνθήκες.
Καθώς η κρίση του κορονοϊού υποχώρησε στην Κίνα, οι διαδηλωτές στο Χονγκ Κονγκ άρχισαν να εμφανίζονται ξανά. Και το Πεκίνο κινήθηκε γρήγορα για να καταστείλει το κίνημα που προκάλεσε αναταραχή για μήνες πέρυσι, θεσπίζοντας έναν νόμο εθνικής ασφάλειας που θα τερματίσει αποτελεσματικά την ύπαρξη μιας χώρας αλλά δύο συστημάτων.
Μια δημοκρατική κυβέρνηση που είναι πρόθυμη για αλλαγή μπορεί να θεσπίσει νομοθεσία, ή μια αλλαγή ηγεσίας μπορεί να προκύψει μέσα από τις κάλπες.
Ωστόσο, ένα αυταρχικό καθεστώς δεν λυγίζει συχνά. Η διαμαρτυρία ενάντια σε μια δικτατορία μπορεί να είναι ένας αγώνας ζωής ή θανάτου, που μπορεί ακόμη και να απαιτήσει από τους ακτιβιστές να κάνουν μια συμφωνία με τον στρατό της χώρας. Η σύγκρουση με την τυραννία μπορεί επίσης να γυρίσει μπούμερανγκ και να οδηγήσει σε ένα ακόμη πιο δικτατορικό ηγέτη ή σε έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο.
Ακολουθεί μια ματιά σε μερικές από τις σημαντικότερες διαδηλώσεις των τελευταίων δεκαετιών και τι πέτυχαν ή δεν πέτυχαν.
Αμερικανικά δικαιώματα
Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν στην Αμερική την περασμένη εβδομάδα και συνεχίζουν να εξελίσσονται έχουν το ασυνήθιστο χαρακτηριστικό να μην υπάρχει κάποιος που που να ηγείται αυτών, αν και το κίνημα Black Lives Matter έχει κεντρικό ρόλο.
Κατά την κρίσιμη εποχή των δεκαετιών του 1950 και του ’60, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, ο οποίος ηγήθηκε της «Πορείας προς την Ουάσιγκτον» με τη συμμετοχή 250.000 ανθρώπων το 1963, και ο ιερέας Μάλκολμ Χ ήταν κολοσσιαίες φιγούρες του 20ου αιώνα, που αντιπροσώπευαν δύο διαφορετικές πλευρές: τη μαζική μη βίαιη διαμαρτυρία και την εξασφάλιση των επιθυμητών αποτελεσμάτων «με κάθε μέσο απαραίτητο».
Οι νόμοι περί πολιτικών δικαιωμάτων, που ξεκίνησαν από την κυβέρνηση του Κένεντι, και ο νόμος για τα δικαιώματα ψήφου που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση Τζόνσον, συνέβαλαν κάπως στην αντιμετώπιση του ενδημικού ρατσισμού στο αμερικανικό έθνος. Αυτά ήταν βασικά σημεία καμπής. Αλλά η κοινωνική αδικία και ο πόλεμος του Βιετνάμ εξακολούθησαν να κυριαρχούν στην αμερικανική κοινή γνώμη, φτάνοντας σε ένα κρεσέντο εμφύλιων ταραχών το 1968, το οποίο επαναλαμβάνεται πλέον το 2020.
Οι Δημοκρατικοί στο Κογκρέσο προτείνουν μια αναθεώρηση των αστυνομικών διαδικασιών και της λογοδοσίας, αλλά όπως τόσα άλλα στην Ουάσινγκτον, κάτι τέτοιο φαίνεται να σκοντάφτει στον κομματισμό.
Σημαντικά στελέχη των Δημοκρατικών, όπως ο υποψήφιος αντίπαλος του Τραμπ, Τζο Μπάιντεν, αποστασιοποιούνται επίσης από τις εκκλήσεις των φιλελεύθερων για «διακοπή της χρηματοδότησης της αστυνομίας» καθώς ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικανοί σύμμαχοί του επικρίνουν αυτή την πρόταση.
Η πτώση του «Σιδηρού Παραπετάσματος»
Η επανάσταση βρισκόταν στον αέρα στην Ανατολική Ευρώπη το 1989, τροφοδοτούμενη από την άνθηση της πολιτικής αντίστασης για την ανατροπή της κομμουνιστικής κυριαρχίας. Μια προς μια, οι χώρες έπεσαν σε αντίστροφες αλυσιδωτές αντιδράσεις - η Ουάσιγκτον πάντα ανησυχούσε για ένα ντόμινο υπέρ της Σοβιετικής Ενωσης.
Ο τελευταίος σοβιετικός ηγέτης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, έβαλε τα θεμέλια για αυτήν την τεκτονική αλλαγή. Το Τείχος του Βερολίνου έπεσε και τα μονοκομματικά κράτη κατέρρευσαν στην Ανατολική Γερμανία, την Πολωνία και άλλες χώρες που κάποτε βρίσκονταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, σε μεγάλο βαθμό αναίμακτα - η εξαίρεση ήταν στη Ρουμανία όπου η τυραννία του Νικολάου Τσαουσέσκου και της οικογένειάς του τελείωσε με την εκτέλεσή τους την ημέρα των Χριστουγέννων του 1989.
Αυτή η περίοδος περιλάμβανε επίσης τη «Βελούδινη Επανάσταση» στην Τσεχοσλοβακία, η οποία ήταν το ιστορικό αντίδοτο στην «Ανοιξη της Πράγας» - μια περίοδο απελευθέρωσης προς τον εναγκαλισμό του «κομμουνισμού με ανθρώπινο πρόσωπο», που συνετρίβη αδίστακτα από περισσότερο από μισό εκατομμύριο στρατιώτες, στο πλαίσιο του Συμφώνου της Βαρσοβίας υπό την ηγεσία της Σοβιετικής Ενωσης, το 1968.
Η Αραβική Ανοιξη και η τρέχουσα αναβίωσή της
Πέρασαν περισσότερες από δύο δεκαετίες πριν ο κόσμος γίνει μάρτυρας ενός άλλου κύματος διαμαρτυριών σε μια ολόκληρη περιοχή. Αυτό, μάλιστα, ήταν το πρώτο που καταγράφηκε σε μια νέα ψηφιακή πλατφόρμα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Μετά από δεκαετίες δικτατορίας και κλεπτοκρατίας, ο Αραβικός Κόσμος ήταν «μαγεμένος» από τον μεθυστικό συνδυασμό της πιθανότητας και αμεσότητας. Και οι κυβερνήτες έπεσαν: στην Αίγυπτο, την Υεμένη, τη Λιβύη και την Τυνησία το 2011. Αλλά μόνο στην τελευταία από αυτές τις χώρες, μετέβησαν σε ένα δημοκρατικό επόμενο κεφάλαιο.
Η Αίγυπτος τώρα ζει κάτω από ένα ακόμη πιο αυταρχικό καθεστώς, όπου όλες οι διαφωνίες εξαφανίζονται και χιλιάδες υποφέρουν στη φυλακή. Η Υεμένη και η Λιβύη έχουν κατακερματιστεί από τις συγκρούσεις και την ανθρωπιστική καταστροφή. Η Συρία πέρασε γρήγορα από μια εξέγερση κατά της δυναστείας του Ασαντ σε έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο που συνεχίζεται, με περισσότερους από 500.000 νεκρούς και εκατομμύρια εκτοπισμένους.
Στον γειτονικό Λίβανο και στο Ιράκ, ξέσπασαν πολιτικές διαμαρτυρίες τον περασμένο Οκτώβριο εναντίον των κυβερνώντων ελίτ. Ο Λίβανος υφίσταται μια συρροή κρίσεων καθώς με αιχμή την εθνική χρεοκοπία. Στο Ιράκ, επίσης, όπου αρκετοί διαδηλωτές έχουν σκοτωθεί, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης δεν είναι εξοπλισμένο για να αντιμετωπίσει τον κορονοϊό και η απώλεια εσόδων από το πετρέλαιο πλήττει σε μεγάλο βαθμό τη χώρα. Οι διαμαρτυρίες φαίνεται να ξαναζωντανεύουν και στα δύο κράτη.
Το πνεύμα του 2019 και του 2020
Το Σουδάν κατέγραψε πολλά από αυτά που μπορεί να επιτύχει η πολιτική ανυπακοή και η διαμαρτυρία - μαζί με το οδυνηρό κόστος των πολλών νεκρών και των συστηματικών βιασμών - καθώς συνεχίζεται η εύθραυστη μετάβαση σε μια νέα εποχή.
Το κίνημα διαμαρτυρίας κατάφερε να εκδιώξει έναν μακροχρόνιο στρατιωτικό ηγέτη που αντιμετωπίζει κατηγορίες γενοκτονίας και εγκλημάτων πολέμου. Ο Πρόεδρος Ομάρ αλ Μπασίρ ανατράπηκε τον Απρίλιο του 2019, οδηγώντας αναγκαστικά στη δημιουργία ενός κοινού πολιτικο-στρατιωτικού κυβερνητικού συμβουλίου. Αλλά οι πολίτες αγωνίζονται να διεκδικήσουν την εξουσία από την δύναμη του στρατού.
Στο Χονγκ Κονγκ, οι διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν πριν από ένα χρόνο, φάνηκαν να ενσωματώνουν όλες τις πτυχές των δημοκρατικής προσδοκιών: Αλλά η σαφής πρόθεση του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπινγκ και η συντριπτική δύναμη του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Κίνας καθιστά όλο και πιο πιθανό ότι το έδαφος θα περιέλθει υπό την εξουσία του Πεκίνου πολύ νωρίτερα από το 2047, όπως συμφωνήθηκε.
Η συμφωνία ορόσημο του 1997 στην οποία η βρετανική αποικία παραδόθηκε επισήμως στην Κίνα, είχε ορίσει ότι τα πράγματα θα παρέμεναν αμετάβλητα για 50 χρόνια.