Σε μία παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κρίσης ολοένα και περισσότεροι στρέφονται στην αγορά παραποιημένων προϊόντων που συνθέτουν τη μεγαλύτερη και επικερδέστερη βιομηχανία του οργανωμένου εγκλήματος.
Η εξέλιξη της εγκληματικότητας τα τελευταία χρόνια επηρεάστηκε καταλυτικά από τη ραγδαία εξέλιξη των νέων τεχνολογιών. Νέες μορφές εγκληματικότητας αναδύονται σχεδόν καθημερινά με κύριο εργαλείο το διαδίκτυο, η παγκόσμια εμβέλεια του οποίου παρέχει απεριόριστες δυνατότητες για παράνομες δραστηριότητες. Μία εξ αυτών είναι το εμπόριο παραποιημένων προϊόντων που στις μέρες μας γνωρίζει μεγάλη άνθηση παγκοσμίως, λόγω της ανωνυμίας που προσφέρει το διαδίκτυο σε συνδυασμό και με τις τεράστιες δυσκολίες αποτελεσματικής αστυνόμευσης του παγκόσμιου ιστού.
Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, η οποία επιδεινώθηκε με την έλευση της πανδημίας, δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για μία άνευ προηγουμένου ανάπτυξη του εμπορίου παραποιημένων προϊόντων. Ψεύτικα προϊόντα που απευθύνονται σε κάθε ανθρώπινη ανάγκη και δραστηριότητα, όπως είδη ιματισμού, φαρμακευτικά προϊόντα, προϊόντα αισθητικής, ηλεκτρονικά είδη, οινοπνευματώδη και άλλα κατακλύζουν το διαδίκτυο και αποτελούν πόλο έλξης για εκατομμύρια αγοραστές λόγω των φθηνότερων τιμών.
Η πραγματικότητα όμως είναι αδήριτη. Το σύνολο των παραποιημένων προϊόντων που προβάλλονται ως ευκαιρίες αγοράς ενέχουν σοβαρούς κινδύνους όχι μόνο από οικονομικής πλευράς, αλλά και για την προσωπική ασφάλεια και την υγεία των αγοραστών. Έτσι, για παράδειγμα, ηλεκτρικά είδη μπορεί να καταστούν επικίνδυνα λόγω τεχνικών ατελειών, υπερθέρμανσης, ηλεκτροπληξίας, και εκρήξεων, παραποιημένα είδη ιματισμού μπορεί να περιέχουν τοξικές χημικές ουσίες και υλικά που μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος, νοθευμένα φαρμακευτικά προϊόντα και οινοπνευματώδη ποτά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες υγείας, ενώ παραποιημένα είδη αισθητικής μπορεί να περιέχουν τοξικά επίπεδα χημικών και επιβλαβών ουσιών.
Ωστόσο, παρά τους κινδύνους που ελλοχεύουν με κάθε αγορά ενός τέτοιου προϊόντος, το εμπόριο παραποιημένων προϊόντων κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος όχι μόνο στα αναπτυσσόμενα κράτη, αλλά και σε όλες τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου. Και τούτο διότι η ανάπτυξη και προώθηση του εμπορίου παραποιημένων προϊόντων αποτελεί τη μεγαλύτερη και επικερδέστερη βιομηχανία του οργανωμένου εγκλήματος. Μελέτες διεθνών οργανισμών εκτιμούν ότι το κόστος του συνόλου των παραποιημένων προϊόντων παγκοσμίως ανέρχεται ετησίως σε 460 δις € ποσό που αντιστοιχεί στο 3,3% του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι εισαγωγές παραποιημένων προϊόντων ανέρχονται σε 121 δις €. [OECD/EUIPO (2019), Trends in trade in counterfeit and pirated goods, p.11]. Και, βέβαια, οι συνέπειες για τη νόμιμη αγορά από τη μείωση των πωλήσεων είναι τεράστιες, όπως και για τις οικονομίες των κρατών με απώλειες εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας που αυξάνουν κατακόρυφα τα ποσοστά ανεργίας.
Η εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα η κινητή τηλεφωνία και τα κοινωνικά δίκτυα σε συνδυασμό με τις αναρίθμητες εφαρμογές επιδεινώνουν το πρόβλημα. Τα οργανωμένα κυκλώματα εκμεταλλευόμενα την αμεσότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο καταρτίζουν πλαστά προφίλ, λογαριασμούς και σελίδες μέσω των οποίων προωθούν πληθώρα παραποιημένων προϊόντων, τα οποία συνοδεύουν με πολυτελή εμπορικά σήματα ώστε να εμφανίζονται στις ηλεκτρονικές αναζητήσεις δελεάζοντας τους υποψήφιους αγοραστές.
Δυστυχώς, η τεχνολογική πρόοδος της σύγχρονης κοινωνίας δεν φαίνεται να συμβαδίζει με την πνευματική και πολιτισμική εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπου. Η κοινωνιολογική έρευνα για την καταλυτική επίδραση που ασκεί η διαφήμιση, επιβεβαιώνει την επιμονή του σύγχρονου ανθρώπου στον άκρατο καταναλωτισμό μέσω του οποίου προσπαθεί εναγωνίως να απαλύνει τις προσωπικές του ανησυχίες και να ικανοποιήσει τις εσωτερικές του αναζητήσεις, ακόμη και εν γνώση του με την αγορά επίπλαστων και εφήμερων αγαθών.
Είναι απολύτως αναγκαίο να υπάρξει εκ μέρους της Πολιτείας μία συνεχής και αποτελεσματική καμπάνια ενημέρωσης του κοινού, έτσι ώστε να περάσει το μήνυμα στην ευρύτερη κοινωνία και να καταστεί αντιληπτό ότι η αγορά παραποιημένων προϊόντων δεν είναι μόνο σπατάλη χρημάτων σε ψεύτικα προϊόντα που μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνα για την υγεία και την ασφάλεια, αλλά εμμέσως επιδεικνύεται και κοινωνική ανοχή στο οργανωμένο έγκλημα, το οποίο από τα κέρδη του εμπορίου παραποιημένων προϊόντων χρηματοδοτεί μία σειρά άλλων παρανόμων δραστηριοτήτων όπως η εμπορία ανθρώπων, η εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας και γενικότερα η εκμετάλλευση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.-
* Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ε.α. Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Υπηρέτησε στην έδρα της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας-Europol, στη Χάγη, ως υπεύθυνος εξωτερικών και δημόσιων σχέσεων και διετέλεσε προϊστάμενος των Εθνικών Υπηρεσιών Interpol και Europol της Ελλάδας. Έχει διδάξει στις Ακαδημίες της Ελληνικής και Κυπριακής Αστυνομίας καθώς και στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.