Όταν το ζεύγος Beyoncé και ο Jay-Z παρουσίασε στην υπηρεσία streaming μουσικής Tidal το κοινό τους άλμπουμ «Everything is Love», προκάλεσαν φρενίτιδα στους θαυμαστές τους.
Αρχικά όλοι έκαναν λόγο για μια δουλειά με κέντρο αναφοράς την αγάπη, την απιστία, τη συγχώρεση και την οικογένεια, δείχνοντας πως ίσως να πρόκειται για μια μουσική κατάθεση με αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Τουλάχιστον όμως ένα από τα τραγούδια -και πρωτίστως το σχετικό video clip- μεταφέρει ένα πολύ διαφορετικό μήνυμα με έντονη πολιτική/κινηματική χροιά. Συγκεκριμένα, συμμορφώνεται με τη ιδέα και άλλων τραγουδιών της Beyoncé εστιάζοντας στην ανάγκη ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, της κουλτούρας των μη λευκών -και κυρίως Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ -προβάλλοντας την ανάγκη να βγουν από το περιθώριο, να διεκδικήσουν τη θέση που τους αξίζει και να νοιώσουν περήφανοι. Παράλληλα βέβαια και αυτή η δουλειά απευθύνει και ένα «κατηγορώ» προς τους συστημικούς μηχανισμούς, στην πολιτική, την κοινωνία αλλά και στην τέχνη που επί αιώνες τους αποκλείει, τους εξαιρεί.
Το Σάββατο λοιπόν, κυκλοφόρησε το video clip για το «Ape Sh*t», (Apeshit) μία λέξη που απαντάται στην αργκό των ΗΠΑ και υποδηλώνει την έκφραση ακραίου ενθουσιασμού ή/και οργής. Βέβαια οι δημιουργοί του τραγουδιού παίζουν και με την λέξη shit που σημαίνει «σκατά»...
Το «Ape Sh*t» μέσα σε τρία 24ωρα έχει ήδη περισσότερες από 18εκατ θεάσεις ενώ οι κριτικοί επιδίδονται σε μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων που προωθούν οι δύο καλλιτέχνες. Γιατί πολλοί μπορεί να στάθηκαν απλά στο γεγονός πως η Beyoncé ποζάρει μπροστά στη Νίκη της Σαμοθράκης ή την Αφροδίτη της Μήλου, αλλά στην πραγματικότητα η αλήθεια τους διαφεύγει όπως και όλο το νόημα του video clip.
Πράγματι το βασικό σκηνικό στο video clip είναι το Μουσείο του Λούβρου στις αίθουσες του οποίου περιδιαβαίνει, χορεύει, τραγουδά η Beyoncé και φυσικά ποζάρει μαζί με τον Jazy-Z μπροστά σε εμβληματικά έργα τέχνης τα οποία έχουν διαμορφώσει και καθορίσει τον δυτικό πολιτισμό και τις Τέχνες.
Βέβαια, όπως παρατηρεί και το Rolling Stone, τα εκθέματα του Λούβρου αφηγούνται στην πραγματικότητα τον πολιτισμό των λευκών, και στο Μουσείο αυτό όπως και σε πολλά ακόμη, οι μη λευκοί απουσιάζουν. Είτε ως δημιουργοί έργων τέχνης, είτε ως φιγούρες σε έργα τέχνης.
Πώς αναδεικνύεται η οργή ή κατά μια «ανάγνωση» ή περιφρόνηση σε αυτά τα έργα που καθόρισαν τον δυτικό πολιτισμό (εκείνο το shit στο «Apishit») εξαιρώντας οποιονδήποτε μη λευκό; Με ποικίλους και ευφάνταστους τρόπους.
Το ζευγάρι ραπάρει για παράδειγμα μπροστά σε μια αιγυπτιακή Σφίγγα ενώ στις αίθουσες του μουσείου που θαυμάζουμε κυρίως πίνακες της νεο-κλασσικής περιόδου γάλλων ζωγράφων η κάμερα ζουμάρει σε φιγούρες μη-λευκών που ξεχωρίζουν στον καμβά.
Για παράδειγμα παρατηρούμε δύο φιγούρες μαύρων στον πίνακα του Paolo Veronese (ζωγράφος της Αναγέννησης) υπό τον τίτλο «Ο γάμος στην Κανά» ή τη μαύρη γυναίκα που φαίνεται να κοιτάζει με άγριο βλέμμα τον θεατή στον πίνακα της Marie-Guillemine Benoist (νεοκλασικισμός) με τίτλο «Το πορτραίτο μιας νέγρας».
Κάπου εδώ όμως ολοκληρώνεται η εξαιρετικά σύντομη λίστα έργων τέχνης που βρίσκει κανείς στο Λούβρο και απεικονίζουν μη λευκές φιγούρες.
Έτσι οι δημιουργοί Beyonce και Jay Z αναλαμβάνουν την αποστολή να προσθέσουν «μαύρο χρώμα» σε όλες αυτά τα «λευκά» έργα τέχνης. Δεν μπορούν να προστεθούν πχ σε έναν πίνακα αλλά μπαίνουν μπροστά από αυτόν και κλέβουν την προσοχή ενώ παράλληλα αναδεικνύουν την απουσία της μη-λευκής φιγούρας.
Έτσι γυναίκες μη λευκές ποζάρουν πχ ακίνητες μπροστά από έργα τέχνης, υπογραμμίζοντας την παρουσία τους σε έναν χώρο και έργο από τα οποία έχουν εξαιρεθεί. Στατικές φιγούρες και στατικοί κανόνες τέχνης που ορίζουν τον δυτικό πολιτισμό σε αντιδιαστολή με την κίνηση και την ζωντάνια που υπαγορεύει την αλλαγή.
Ένα τέτοιο σκηνικό βλέπουμε να στήνεται μπροστά σε πίνακες του Jacques-Louis David (νεοκλασικισμός) ο οποίος στα έργα του «Ο όρκος των Ορατίων» και στο «Πορτρέτο της Μαντάμ Ρεκαμιέ» επικαλείται την ελληνο-ρωμαϊκή παράδοση.
Η όλη σκηνοθεσία όμως εστιάζει όχι μόνο στην αντίθεση στο χρώμα του δέρματος των φιγούρων στους πίνακες και στις χορεύτριες. Παίζει και με την μακάρια ακινησία των φιγούρων σε αντίθεση με την όλο ζωντάνια κίνηση των γυναικών που χορεύουν. Όπως όταν η Beyoncé και οι χορεύτριες που την πλαισιώνουν χορεύουν μπροστά στο έργο του David «’Η Στέψη του Αυτοκράτορα Ναπολέοντα Ι και η Στέψη της αυτοκράτειρας Ζοζεφίν (Ιωσηφίνας)». Μετά από μερικές κινήσεις τους, ο πίνακας μοιάζει να «σβήνει», η εικαστική έκφραση συμβόλων εξουσίας και υπεροχής στο έργο δεν έχουν πια τον πρωταγωνιστικό ρόλο αφού αυτός πι ανήκει στις μη-λευκές χορεύτριες.
Οι πιο συζητημένες βέβαια σκηνές είναι αυτές στις οποίες Beyoncé και Jay Z στέκονται μπροστά από την Αφροδίτη της Μήλου, ένα από τα πιο φημισμένα εκθέματα του μουσείου όπως και η Νίκη της Σαμοθράκης. Τα δύο αγάλματα, φτιαγμένα από λευκό μάρμαρο παρουσιάζονται από τους δημιουργούς του video clip, ως «συνώνυμα» της λευκής υψηλής τέχνης. Και η τραγουδίστρια, όσο και οι χορεύτριες της, προβάλλουν την κίνηση και τα γεμάτα άγρια ζωντάνια σώματά με έναν τρόπο που μοιάζει να «παίζουν» με τις δύο γυναικείες φιγούρες από μάρμαρο αλλά και με αυτό που αντιπροσωπεύεουν.
Και η απόλυτη ίσως εικόνα αντίθεσης (ή/και περιφρόνησης ή αδιαφορίας) μπροστά σε ένα έργο που κάποτε καθόριζε την αισθητική); Αυτή όπου μπροστά στη Μόνα Λίζα μια χορεύτρια χτενίζει τα μαλλιά ενός άνδρα.
Όσο για το styling της Beyonce; Αυτό ήταν μάλλον το πιο εύκολο προς αποκωδικοποίηση αφού εμφανίζεται ντυμένη σαν μια μοντέρνα αιγύπτια βασίλισσα, μια μαύρη καλλονή που έρχεται να αναμετρηθεί με τη λευκή, χλωμή σάρκα στους πίνακες του Λούβρου.