Οι εικόνες από τις πρωτοφανείς καταστροφές στη Δυτική Αττική λόγω των πλημμυρών είναι πραγματικά συγκλονιστικές.
Δεν είναι μόνο η θλίψη για την απώλεια τόσων ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους μέσα στο σπίτι τους ή ξεκινώντας για την εργασία τους. Είναι και το δέος βλέποντας τεράστιες κτηριακές εγκαταστάσεις, φορτηγά και λεωφορεία που ζυγίζουν κάποιους τόνους να λυγίζουν σαν να είναι φτιαγμένα από χαρτί μπροστά στην ορμητική δύναμη του νερού.
Η καταστροφή αυτή γεννά μερικά ερωτήματα που καλό είναι να απαντηθούν ψύχραιμα και τεκμηριωμένα.
Πρώτο ερώτημα. Φταίει η κλιματική αλλαγή για τις καταστροφές αυτές;
Η απάντηση είναι πολυσύνθετη αλλά συνάμα και απλή. Σε αυτόν τον πλανήτη το κλίμα άλλαζε και θα αλλάζει μέχρι το τέλος του. Η επιστημονική κοινότητα έχει αποδεχθεί ότι με μεγάλη βεβαιότητα η ανθρώπινη δραστηριότητα από τη βιομηχανική επανάσταση έως σήμερα έχει συμβάλλει στη σημαντική αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου. Ως συνέπεια κάποιες κλιματικές σταθερές αλλάζουν με μη ομαλό ρυθμό. Ακραία κλιματικά φαινόμενα όπως καταιγίδες, τυφώνες, ξηρασίες λόγω των αλλαγών αυτών αναμένεται να συμβαίνουν πιο συχνά και με μεγαλύτερη ένταση.
Δεύτερο ερώτημα. Θα ξανασυμβούν τέτοιου είδους καταστροφές και που;
Και δω η απάντηση είναι απλή. Δυστυχώς είναι βέβαιο ότι θα ξανασυμβούν. Σήμερα γνωρίζουμε στηριζόμενοι σε διεθνείς και ελληνικές μελέτες ότι η κλιματική αλλαγή θα προκαλεί όλο και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα. Η ανθρωπότητα ξέρει σε μεγάλο βαθμό ποια είναι τα φαινόμενα αυτά και μπορεί να εκτιμήσει τη συχνότητα και το μέγεθός τους. Ξέρει επίσης ποιες περιοχές είναι ευάλωτες και σε ποια φαινόμενα. Για παράδειγμα η περιοχή της Δυτικής Αττικής και συγκεκριμένα η Μάνδρα ήταν γνωστό εδώ και καιρό ότι ήταν ευάλωτη σε πλημμυρικά φαινόμενα. Όπως η ανατολική Κρήτη στην ξηρασία και οι ακτές των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου στη διάβρωση. Γενικότερα η Ανατολική Μεσόγειος, στην οποία βρίσκεται και η Ελλάδα, θεωρείται περιοχή ιδιαίτερα ευάλωτη στα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Τρίτο ερώτημα. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις καταστροφές που οφείλονται στη κλιματική αλλαγή;
Οι δυνάμεις της φύσης μπορούν να ελεγχθούν μέχρι ενός σημείου. Το πόσο θα ελεγχθούν και μέχρι ποιου σημείου είναι κάτι που ο άνθρωπος μπορεί να το επηρεάσει. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχει εκτιμηθεί ότι αν η ανθρωπότητα καταφέρει να συγκρατήσει την άνοδο της θερμοκρασίας μέχρι 2C έως το τέλος του αιώνα τότε οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι πιο διαχειρίσιμες. Για την χώρα μας, η Επιτροπή Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδας, έχει υπολογίσει ότι στο Σενάριο Μη Δράσης, δηλαδή στην υπόθεση που ως πολίτες και ως Κράτος γενικότερα συνεχίζουμε να συμπεριφερόμαστε ως να μην τρέχει τίποτα, τότε το συνολικό σωρευτικό κόστος θα είναι 700 δις €. Δύο φορές δηλαδή το σημερινό χρέος μας.
Από τη στιγμή επομένως που η πολιτεία μπορεί με σχετική ακρίβεια να εκτιμήσει ποιες περιοχές κινδυνεύουν περισσότερο οφείλει να αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προσαρμογής των περιοχών αυτών στην κλιματική αλλαγή. Έπρεπε για παράδειγμα σε περιοχές που διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο λόγω πλημμυρών, όπως η Μάνδρα, να είχε γίνει καθαρισμός φρεατίων και καναλιών όμβριων υδάτων. Έπρεπε να είχαν γίνει αντιπλημμυρικά έργα στους ορεινούς όγκους που βρίσκονται πάνω από τη Νέα Πέραμο και τη Μάνδρα. Έπρεπε επίσης να είχαν ειδοποιηθεί οι κάτοικοι να απομακρύνουν από δρόμους τους οποίους θα διέτρεχαν οι χείμαρροι τα αυτοκίνητά τους και κάθε είδους εμπόδια που θα μπορούσαν να αυξήσουν την ορμή του νερού. Αυτά τα «έπρεπε» έχουν κάποιο κόστος το οποίο είναι σαφώς μικρότερο από αυτό που θα πρέπει να πληρώσει σήμερα κράτος και κάτοικοι.
Από δω και στο εξής, πολίτες, Δήμοι, Περιφέρειες και Κεντρική Κυβέρνηση μέσω Σχεδίων Προσαρμογής οφείλουν να προετοιμαστούν. Το που και πως θα κατασκευάζονται κτήρια και υποδομές, το πως θα αρδεύουμε και λιπαίνουμε γεωργικές εκτάσεις, το τι ενέργεια θα χρησιμοποιούμε, το πως θα εκτελούμε το μεταφορικό έργο είναι κρίσιμες αποφάσεις. Από αυτές θα εξαρτηθεί αν και πόσο συχνά θα ξαναζήσουμε τέτοια καταστροφικά γεγονότα όπως στη Μάνδρα.