Μεταξύ 8 και 10 Νοεμβρίου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, κ. Τραμπ, θα επισκεφθεί την Κίνα ανταποδίδοντας την επίσκεψη του Κινέζου ομολόγου του, του κ. Σι
Η επίσκεψη του κ. Τραμπ πρόκειται να γίνει υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες από εκείνες του περασμένου Απριλίου όταν υποδέχτηκε τον κ. Σι
Στους επτά μήνες που μεσολάβησαν από την πρώτη συνάντηση Τραμπ και Σι μέχρι σήμερα η διακυβέρνηση του Προέδρου των ΗΠΑ έχει υποστεί αλλεπάλληλα πολιτικά πλήγματα τα οποία έφθειραν την δημόσια εικόνα και την επιρροή του κ.Τραμπ στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο διεθνή χώρο.
Στο παρόν άρθρο, με αφορμή την συνάντηση Σι και Τραμπ αποτυπώνονται ορισμένες σκέψεις σχετικά με κάποιες από τις αθέατες μεταβλητές που μεταβάλλουν την δυναμική των συναντήσεων μεταξύ ηγετών κορυφαίων δυνάμεων.
Μολονότι οι ΗΠΑ παραμένουν αναμφισβήτητα, με κάθε μετρήσιμο τρόπο, η μόνη υπερδύναμη, πολλές ενδείξεις συνηγορούν ότι αρχίζουν να εντοπίζονται σημάδια κόπωσης στους πυλώνες της αμερικανικής ισχύος.
Η οικονομία της συνεχίζει να μεγεθύνεται και παρά την φυσιολογική επιβράδυνση θα συνεχίσει και στο άμεσο μέλλον την μεγέθυνση της.
Οι τριγμοί στο αμερικάνικο οικοδόμημα προέρχονται κυρίως από το εσωτερικό της χώρας αλλά αντανακλώνται στην εξωτερική πολιτική και τελικά καταλήγουν να περιορίζουν τις επιλογές της Ουάσιγκτον σε μείζονα διεθνή ζητήματα τα οποία, επιπλέον, δεν τυγχάνουν μιας ενιαίας αντιμετώπισης από τον Λευκό Οίκο και τα συναρμόδια Υπουργεία σκιαγραφώντας μια εικόνα κατακερματισμού της αμερικανικής διοίκησης.
Στον αντίποδα ο Πρόεδρος Σι μόλις ολοκλήρωσε μια θριαμβευτική εμφάνιση στο Εθνικό Συνέδριο του Κομουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ) στο οποίο επιβεβαίωσε την κυριαρχία του επί του πολιτικού συστήματος της χώρας.
Μεταξύ άλλων επέβαλε την ομάδας των εκλεκτών του για την επταμελή Διαρκή Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΚ και ο ίδιος ανήλθε στο επίπεδο των ιδεολογικών καθοδηγητών του Κόμματος μέσω της ονομαστικής συμπερίληψης του στο Καταστατικό του Κόμματος.
Το σημερινό μοντέλο της κινέζικης οικονομίας συνδυάζει ετερόκλητα χαρακτηριστικά στο πνεύμα της γάτας του Deng
Στην ομιλία του ενώπιον των εθνικών αντιπροσώπων του ΚΚΚ περιέγραψε με σαφήνεια, πολύ μεγαλύτερη του συνηθισμένου που μας έχουν συνηθίσει οι Κινέζοι Πρόεδροι, το όραμα του για την Κίνα και παρουσίασε ένα οδικό χάρτη προκειμένου να καταστήσει σαφές ότι οι συνθήκες έχουν ωριμάσει μέχρι του σημείου της άμεσης εκκίνησης της υλοποίησης. Για πολλούς δυτικούς αναλυτές το πλέον αξιοπρόσεκτο σημείο όλων των ανακοινώσεων του Συνεδρίου ήταν το γεγονός ότι σύμφωνα με τις εξαγγελθείσες πολιτικές ο έλεγχος του κράτους επί της οικονομίας αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με τους ίδιους αναλυτές, διαψεύδει τις διακηρύξεις του 2013 στις οποίες ο ίδιος ο Πρόεδρος Xi είχε αναφερθεί στο ρόλο της ελεύθερης αγοράς στις μελλοντικές μεταρρυθμίσεις της κινέζικης οικονομίας.
Για μια άλλη ομάδα αναλυτών και μελετητών της κινέζικης πολιτικής οι εξαγγελίες δεν αποτέλεσαν καμία έκπληξη. Η έκπληξη είναι ότι ακόμη και σήμερα υπάρχουν αναλυτές που επιμένουν να αγνοούν σημαντικές πολιτιστικές και ιστορικές μεταβλητές οδηγούμενοι στην απόπειρα ερμηνείας ων κινέζικών μοντέλων διακυβέρνησης μέσω της εφαρμογής εμπειρικών παραδειγμάτων της Δύσης.
Πριν από δέκα χρόνια περίπου ο Αμερικανός δημοσιογράφος James Mann είχε επιβεβαιώσει το γεγονός ότι στην πλειονότητα τους οι αναλυτές αφήνουν να υπεισέλθουν στην αναλυτική διαδικασία προσωπικές πεποιθήσεις οι οποίες τους οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα. Όπως κατέδειξε στο βιβλίο του China Fantasy, η Κίνα, σε πείσμα των δυτικών αναλυτών, παρέμενε ένα μονοκομματικό, συγκεντρωτικό καθεστώς. Τότε η κυρίαρχη ανάλυση προέβλεπε πως οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις και το άνοιγμα της χώρας στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον θα οδηγούσαν σταδιακά στην εισαγωγή δημοκρατικών θεσμών και στην σταδιακή υιοθέτηση του Δυτικού Μοντέλου. Όπως τότε έτσι και σήμερα αρκετοί αναλυτές βρέθηκαν προ εκπλήξεως.
Η Κίνα, όπως την περιέγραψε ο Πρόεδρος Σι, διαθέτει πλέον αρκετή αυτοπεποίθηση σχετικά με τις δυνατότητες, τις μεθόδους και το θεωρητικό πλαίσιο που στηρίζει το μοντέλο του βίου της. Η οικονομία της συνεχίζει να μεγεθύνεται και παρά την φυσιολογική επιβράδυνση θα συνεχίσει και στο άμεσο μέλλον την μεγέθυνση της. Αυτή η τάση αμφισβητεί στην πράξη τις πλέον καθιερωμένες Δυτικές παραδοχές για την βέλτιστη ισορροπία μεταξύ Κράτος και Αγοράς και δίνει το βασικό επιχείρημα για την δυνατότητα του Σινικού Μοντέλου να κυριαρχήσει.
Εντός του παραπάνω πλαισίου η θεωρία του Προέδρου Σι για ένα "Σοσιαλισμό με κινέζικα χαρακτηριστικά για τη νέα εποχή" θα αποτελέσει το θεωρητικό πλαίσιο του μοντέλου διακυβέρνησης της χώρας για τα επόμενα έτη και επιπλέον το προτεινόμενο μοντέλο για χώρες που βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης και δεν επιθυμούν να υιοθετήσουν το, ούτως ειπείν, πλήρες πακέτο μεταρρυθμίσεων της Δύσης το οποίο, κατά πολλούς, πηγάζει από την λεγόμενη «Συναίνεση της Ουάσιγκτον».
Η επιμονή όμως στην εθνική διάσταση υπονομεύει την διεθνή ηγεμονική θέση των ΗΠΑ η οποία χτίστηκε αργά και μεθοδικά σε μια περίοδο 50 ετών.
Η «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» ήταν και εν πολλοίς παραμένει, ο οικονομικός και πολιτικός πυλώνας του Δυτικού Παραδείγματος του οποίου η ιδεατή υλοποίηση υπήρξε το"Αμερικάνικο Όνειρο" των δεκαετιών του 1950 και 1960. Το μοντέλο στηρίζεται σε δυο αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα σκέλη: το πολιτικό και το οικονομικό. Προκειμένου να λειτουργήσει ικανοποιητικά το οικονομικό επίπεδο προϋποθέτει την ενσωμάτωση ενός Δυτικού αξιακού συστήματος και κατ΄επέκταση του μοντέλου της Δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας
Ο Πρόεδρος Τραμπ είναι, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος, ένα εξαιρετικό παράδειγμα ανθρώπου που ωφελήθηκε από το «Αμερικάνικο Όνειρο» και για αυτό επιθυμεί σφοδρά να το αναβιώσει προσδίδοντας του όμως μια λιγότερο ή περισσότερο υφέρπουσα εθνική διάσταση. Ειδικότερα, σύμφωνα με την ρητορική του κ. Τραμπ, το αμερικάνικο όνειρο πρέπει να απευθύνεται πρωτίστως στους Αμερικανούς.
Η επιμονή όμως στην εθνική διάσταση υπονομεύει την διεθνή ηγεμονική θέση των ΗΠΑ η οποία χτίστηκε αργά και μεθοδικά σε μια περίοδο 50 ετών. Όπως ήδη εξηγήσαμε το "Αμερικανικό Όνειρο", όπως αυτό έγινε αντιληπτο στην πληρότητα του, κατέστη εφικτό εξαιτίας της μετεξέλιξης του ρόλου των ΗΠΑ από επικεφαλής στρατιωτική δύναμη της δυτικής συμμαχίας σε κοινωνικό και πολιτικό πρότυπο και ταυτόχρονα de facto μόνιμο στρατιωτικό ηγέτη του δυτικού μισού του κόσμου. Αναιρώντας το διεθνή χαρακτήρα του υπονομεύεται η ίδια η φύση της ιδέας, περισσότερο ακόμη σε μια εποχή που η οικονομία διασυνδέεται διεθνώς σε παραπάνω από ένα επίπεδα.
Ο Πρόεδρος Σι είναι, κατά τον ίδιο, συνεχιστής και ανανεωτής ταυτόχρονα, του «Σοσιαλισμού με κινέζικα χαρακτηριστικά» και ο πρώτος Πρόεδρος της Κίνας μετά τον Μάο σε ό,τι αφορά την συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο. Εξίσου φιλόδοξος με τον Πρόεδρο Τραμπ και κατά πολύ ισχυρότερος σε ό,τι αφορά στην πολιτική επιρροή και διαθέσιμες δυνατότητες διακυβέρνησης ο Πρόεδρος Σι αξιοποίησε το τελευταίο εθνικό Συνέδριο του Κόμματος για να προσθέσει το όνομα του στο πάνθεον των ιδεολογικών καθοδηγητών της χώρας. Πλέον είναι ελεύθερος να ασχοληθεί με τις μεταρρυθμίσεις και την εφαρμογή των πολιτικών που εξήγγειλε εντός του θεωρητικού πλαισίου που φέρει το όνομα του.
Η ιδέα του σοσιαλισμού με κινέζικα χαρακτηριστικά ήταν ένα λεκτικό εφεύρημα του Προέδρου Deng, η μια προσπάθεια λεκτικής μεταμφίεσης των οικονομικών μεταρρυθμίσεων με τη χρήση κομματικής ορολογίας. Σταδιακά, υπό τον Πρόεδρο Hu μετατράπηκε σε ένα πραγματικά εναλλακτικά οικονομικό Παράδειγμα με αμιγώς κινέζικα χαρακτηριστικά, αλλά και με επιρροές από την ασιατική περιφέρεια.
Το σημερινό μοντέλο της κινέζικης οικονομίας συνδυάζει ετερόκλητα χαρακτηριστικά στο πνεύμα της γάτας του Deng: γιγάντιες ιδιωτικές εταιρείες όπως η Alibaba βρίσκονται στην αιχμή των καινοτόμων επιχειρηματικών πρακτικών και ταυτόχρονα εξίσου γιγάντιες κρατικά ελεγχόμενες εταιρείες στον τομέα των υποδομών (πχ σιδηροδρομικό δίκτυο) προσφέρουν το αναγκαίο υπόβαθρο για την διασύνδεση ενός ραγδαία αναπτυσσόμενου δικτύου βιομηχανικών περιοχών, πόλεων, σταθμών λογιστικής υποστήριξης και λιμένων. Αυτό το οικονομικό μοντέλο, το οποίο περιγράφεται και ως το "Κινέζικο Όνειρο", έχει τεθεί στον πυρήνα μιας συστηματικής προσπάθειας δημιουργίας ενός συνεκτικού εναλλακτικού ιδεολογικού μοντέλου με παγκόσμιες βλέψεις, μιας νέας, βελτιωμένης "Συναίνεσης του Πεκίνου" προκειμένου επί Προεδρίας Xi να αποτελέσει το αντίπαλο δέος της Ουάσιγκτον στο κοινό - στόχο των αναπτυσσόμενων χωρών.
Στην πρώτη γραμμή της επικοινωνιακής προέλασης του Πεκίνου έχει τεθεί ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο σχεδόν παγκόσμιας εμβέλειας το οποίο αρχικά είχε όνομα ανάλογο των επιδιώξεων του: «Η Οικονομική Ζώνη του Νέου Δρόμου του Μεταξιού και ο Θαλάσσιος Δρόμος του Μεταξιού για τον 21ο αιώνα».
Μέσω του υπόψη σχεδίου η Κίνα φιλοδοξεί να ενώσει σε μια εμπορική, οικονομική και τελικά πολιτισμική κοινότητα την πλειοψηφία των κρατών της Κεντρικής και Νότιας Ασίας ταυτόχρονα με την ανάπτυξη νέων παράκτιων εμπορικών σταθμών - λιμένων οι οποίοι θα βρίσκονται κατά μήκος μιας θαλάσσιας εμπορικής οδού. Στα παραπάνω θα πρέπει να συνυπολογιστεί η αυξανόμενη παρουσία της Κίνας στην περιφέρεια της ΕΕ την οποία είχαμε συζητήσει πρόσφατα καθώς και η διείσδυση της Κίνας στην Αφρική. Σε όλα τα παραπάνω κοινό σημείο είναι η προσπάθεια προώθησης του κινέζικου οικονομικού μοντέλου ως πραγματικά εναλλακτικού και ευθέως ανταγωνιστικό του κυρίαρχου μέχρι σήμερα Δυτικού. Κατά συνέπεια εύκολα γίνεται κατανοητό ότι οι κινέζικες φιλοδοξίες είναι παγκόσμιας εμβέλειας και - δυνητικά - ανταγωνιστικές των ΗΠΑ.
Όταν λοιπόν συναντηθούν ο Πρόεδρος Σι και ο Πρόεδρος Τραμπ ας μην περιορίσουμε τις αναλύσεις και τις παρατηρήσεις μας σε ό,τι σχετίζεται με την Βόρεια Κορέα.