Οπως έγραψαν και οι New York Times, το «Ιρλανδικό backstop» είναι μία «βολική συντομογραφία ενός διαβολικά περίπλοκου θέματος». Κι όσο πλησιάζει η 29η Μαρτίου, τόσο περισσότερο φαντάζει σαν την ξέρα η οποία κινδυνεύει να βυθίσει το Brexit.
Γιατί είναι απαραίτητο;
Με λίγα λόγια, είναι ένας τρόπος για να αποφευχθεί η δημιουργία ενός πραγματικού συνόρου μεταξύ Ιρλανδίας, που παραμένει μέλος της ΕΕ και της Β. Ιρλανδίας, που παραμένει μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στην θεωρία ακούγεται απλό, αλλά στην πραγματικότητα είναι μάλλον πιο εύκολο να λύσει κανείς ένα παζλ με τα μάτια δεμένα, παρά να λύσει το πρόβλημα του backstop με τρόπο που να ικανοποιεί και το Βρετανικό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Μα, γιατί;
Εκτός όλων των άλλων, η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, που υπεγράφη το 1998 και βοήθησε στον τερματισμό των συγκρούσεων στη Β. Ιρλανδία, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την δημιουργία ενός κανονικού, «σκληρού» συνόρου μεταξύ αυτού του τμήματος του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας. Και δεν υπάρχει κανείς, ούτε στην Ιρλανδία, ούτε στη Β. Ιρλανδία, ούτε στο βρετανικό Κοινοβούλιο που να είναι υπέρ της αλλαγής αυτού του καθεστώτος.
Τι θα αλλάξει μετά το Brexit?
Η προθεσμία για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ λήγει στις 29 Μαρτίου, αλλά το σχέδιο συμφωνίας για το Brexit, το οποίο καλούνται να ψηφίσουν το βράδυ της Τρίτης οι βρετανοί βουλευτές, προβλέπει ότι δεν θα υπάρξουν αλλαγές. Η Βρετανία θα παραμείνει εντός τελωνειακής ένωσης και κοινής αγοράς μέχρι - τουλάχιστον - το τέλος του 2020. Στο διάστημα αυτό το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες θα επιχειρήσουν να διαπραγματευτούν μία μόνιμη, εμπορική σχέση.
Αν το Brexit προχωρήσει χωρίς συμφωνία, υπάρχουν δύο λύσεις: Η παράταση της μεταβατικής περιόδου μέχρι το 2022 και η ενεργοποίηση του backstop. Αν δεν βρεθεί καμμία λύση, το backstop θα ενεργοποιηθεί το 2022.
Μα τι είναι επιτέλους αυτό το backstop;
Οσο δεν υπάρχει μακροχρόνια εμπορική συμφωνία, η Βρετανία παραμένει εντός της Ευρωπαϊκής Τελωνειακής Ενωσης και η Β. Ιρλανδία θα συνεχίσει να δεσμεύεται από τους κανόνες της κοινής αγοράς. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες όχι μόνον απαίτησαν την δημιουργία του backstop, αλλά επέμειναν να μην έχει ημερομηνία λήξης.
Ετσι, η Βρετανία θα μπορούσε να βρεθεί εκτός ΕΕ, χωρίς καμμία δυνατότητα παρέμβασης, αλλά στενά εξαρτημένη από τους κανόνες της. Για τους σκληροπυρηνικούς υπέρ του Brexit Συντηρητικούς βουλευτές της κυρίας Μέι, αυτό είναι το εφιαλτικό σενάριο.
Η βρετανίδα πρωθυπουργός θα μπορούσε να αγνοήσει αυτούς τους βουλευτές και να συμφωνήσει με τους Εργατικούς για ένα «μαλακό» Brexit, το οποίο θα άφηνε την Βρετανία εντός της τελωνειακής ένωσης. Μία τέτοια απόφαση, όμως, θα αποξένωνε όλους όσοι ψήφισαν υπερ του Brexit στο δημοψήφισμα του 2016 και θα έθετε σε κίνδυνο την ενότητα των Συντηρητικών - για πολλούς, αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος της Μέι.
Οι Βρυξέλλες έχουν προτείνει μία λύση, σύμφωνα με την οποία μόνον η Β. Ιρλανδία θα κληθεί να υπακούσει στους κανόνες του backstop, ενώ η υπόλοιπη Βρετανία θα μπορούσε να υιοθετήσει διαφορετικούς κανόνες. Η πρόταση απορρίφθηκε από το Λονδίνο, διότι δημιουργεί ένα σύνορο στην Ιρλανδική Θάλασσα, κόβοντας τη Β. Ιρλανδία από το Ηνωμένο Βασίλειο και οδηγώντας την πιο κοντά στην Ιρλανδία.
Εγινε συμφωνία τελευταίας στιγμής;
Την Δευτέρα, στο Στρασβούργο, η Τερέζα Μέι συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ και γύρισε στο Λονδίνο με την διαβεβαίωση ότι η Βρετανία θα έχει τη δυνατότητα να τερματίσει το backstop στην περίπτωση που η ΕΕ «δεν διαπραγματεύεται με καλές προθέσεις».
Οπως, όμως, ανακοίνωσε την Τρίτη ο νομικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης, αν τόσο η Βρετανία όσο και η ΕΕ, παρά τις «καλές προθέσεις» τους, δεν καταφέρουν να φτάσουν σε συμφωνία για το backstop λόγω «αγεφύρωτων διαφορών», τότε δεν θα υπάρξει νομικώς αποδεκτός τρόπος για τον τερματισμό του backstop και η Βρετανία «θα παραμείνει παγιδευμένη στην ΕΕ».
Και τώρα, τι;
Οι δηλώσεις αυτές θεωρείται ότι κατάφεραν ένα σοβαρότατο πλήγμα εναντίον της Τερέζα Μέι, η οποία ελπίζει ότι το σχέδιό της για το Brexit θα καταφέρει να πάρει την έγκριση του Βρετανικού Κοινοβουλίου κατά την ψηφοφορία της Τρίτης.