Από τη δολοφονία του George Floyd πέρσι την άνοιξη και μετά έγιναν και γράφτηκαν πολλά. Και μπορεί οι βανδαλισμοί αγαλμάτων του Χριστόφορου Κολόμβου να θυμίζουν σε κάποιους από εμάς τις λεηλασίες του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία ή τους κατεστραμμένους από τους Ταλιμπάν Βούδες του Μπαμιγιάν, για άλλους όμως τα μνημεία του Γενοβέζου θαλασσοπόρου είναι σύμβολα ενός ρατσιστικού συστήματος που συνεχίζει να καταπιέζει εκατομμύρια μαύρους στις ΗΠΑ.
Από το κίνημα Black Lives Matter και τους δρόμους η συζήτηση έχει μεταφερθεί εδώ και πολύ καιρό στα πανεπιστήμια.
Ο στόχος δεν είναι πια τα αγάλματα, αλλά τα τμήματα κλασικών σπουδών των πανεπιστημίων. Ή για να το πούμε όπως ο Τριαντάφυλλος Δελησταμάτης οι κλασικοί παραείναι για κάποιους λευκοί (Athens Voice 11/02/2021).
Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγονται τέτοιες απόψεις.
Όμως με ένα άρθρο τους τον περασμένο Φλεβάρη οι New York Times (02/02/2021) υιοθέτησαν τις απόψεις του Dan-el Padilla Peralta, γνωστού “επαναστάτη” κλασικιστή στο Princeton.
Ουσιαστικά αυτό που υποστήριζε ο Padilla είναι πως, ούτε λίγο ούτε πολύ, η αρχαία Ελλάδα και Ρώμη ευθύνονται για τη δουλεία, την αποικιοκρατία, το Ναζισμό και τα υπόλοιπα φασιστικά καθεστώτα του 20ου αιώνα.
Προκειμένου λοιπόν να αποδοθεί κοινωνική δικαιοσύνη πρέπει να σταματήσουμε να μελετάμε τους κλασικούς!
Οι συνέπειες αυτής της ιδεολογίας άρχισαν ήδη να φαίνονται.
Μια φίλη από την Καλιφόρνια με ενημέρωσε πριν λίγες μέρες ότι σκέφτεται να προτείνει την αλλαγή του ονόματος της επιτροπής Classics and Archaeology μιας μεγάλης ένωσης βιβλιοθηκονόμων της οποίας προεδρεύει.
Ο όρος classics πρέπει να διαγραφεί καθώς για κάποιους παραπέμπει στη λεγόμενη λευκή υπεροχή (white privilege) και στη ρατσιστική έννοια της λευκότητας (whiteness).
Τα πράγματα όμως έγιναν ακόμα πιο επικίνδυνα όταν πριν λίγες μέρες το πανεπιστήμιο Howard στην Ουάσινγκτον ανακοίνωσε το κλείσιμο του τμήματος κλασικών σπουδών.
Από την ίδρυση του το 1867, το Howard University αποτελεί το μοναδικό από τα μαύρα κολέγια και πανεπιστήμια (HBCU) των ΗΠΑ με τέτοιο τμήμα.
Η είδηση προκάλεσε μεγάλες συζητήσεις σε Αμερική και Ευρώπη. Καθόσον γνωρίζω καμία αναφορά δεν έγινε στο θέμα από τα ελληνικά ειδησεογραφικά μέσα ή στο δημόσιο διάλογο, κι αυτό είναι κάτι που επίσης θα πρέπει να μας προβληματίσει.
Ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και αστέρες του Χόλιγουντ, από τη Whoopi Goldberg ως τον Cornel West πήραν θέση δημόσια.
Ο τελευταίος σε ένα άρθρο που υπογράφει με τον Jeremy Tate στη Washington Post (19/04/2021) μιλάει για πνευματική παρακμή και ηθική φθορά της Αμερικάνικης κουλτούρας, ενώ ταυτόχρονα υπενθυμίζει ότι είναι απαραίτητο να διαχωρίζουμε τον Δυτικό πολιτισμό και φιλοσοφία από τη μια πλευρά και τα εγκλήματα της Δύσης από την άλλη.
Η ανακοίνωση του Howard δεν αναφέρει τους λόγους για τους οποίους αποφασίστηκε το κλείσιμο του τμήματος παρά κάνει μόνο μια αόριστη αναφορά για κάτι που γίνεται “στο πλαίσιο της προσπάθειας ιεράρχησης των προτεραιοτήτων” του πανεπιστημίου.
Μα μήπως η μελέτη των κλασικών δεν θα’πρεπε να είναι προτεραιότητα για το ίδρυμα που ανέδειξε την Toni Morrison και τη σημερινή αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Kamala Harris;
Οι κλασικοί συγγραφείς δεν είναι όμως της μόδας, ενώ το stay woke είναι.
Στο όνομα της αντιμετώπισης των φυλετικών ανισοτήτων (ή με πρόσχημα αυτή) η κατάργηση του τμήματος κλασικών σπουδών από το πανεπιστήμιο σύμβολο των Αφροαμερικανών πετυχαίνει το αντίθετο.
Με αυτό τον τρόπο εμβαθύνει το ρατσισμό ακριβώς επειδή εμποδίζει στους μαύρους την πρόσβαση στην κλασική φιλοσοφία, λογοτεχνία και ιστορία.
Ο εξοστρακισμός των ελλήνων και ρωμαίων κλασικών στην Αμερική, που ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του ’80, δίνει το άλλοθι τώρα στα πανεπιστήμια να αποδεσμευτούν από μη κερδοφόρα προγράμματα σπουδών.
Οι ακαδημαϊκοί, φοβούμενοι μήπως θεωρηθούν ρατσιστές, παρακολουθούν τα τεκταινόμενα αμήχανοι.
Μετά όμως τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ποιανού θα είναι η σειρά; Μήπως του Δάντη και του Shakespeare;
Στο πλαίσιο μιας κάθαρσης τόσο ανιστόρητης όσο και επικίνδυνης συντελείται ένα έγκλημα που βασίζεται στο ότι αν ο Μουσολίνι εξύμνησε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία τότε εμείς πρέπει να διαγράψουμε οτιδήποτε σχετίζεται με αυτή.
Τα κλασικά κείμενα, στα οποία ανατρέχουμε πάντα, ήταν αυτά που ενέπνευσαν στο παρελθόν τον αγώνα για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών (Margaret Malamud, African Americans and the classics: antiquity, abolition and activism, 2016).
Ο West και ο Tate μας θυμίζουν πως ο Frederick Douglass διάβαζε κρυφά Κικέρωνα και Όμηρο ενώ ο Martin Luther King στο γράμμα του από τη φυλακή του Birmingham έκανε τρεις αναφορές στον Σωκράτη.
Σημερινοί αναθεωρητές ποιά κείμενα μας αντιπροτείνετε;
***
Σπύρος Κουλούρης
(Ιστορικός Τέχνης και Αρχειονόμος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ)