Κατά την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα των ΗΠΑ το 1996, εκατό χρόνια μετά τους πρώτους «νεωτερικούς» της Αθήνας, διεξήχθη «Προ-ολυμπιακό Επιστημονικό Συνέδριο» στο παρακείμενο Ντάλας. Ένα από τα ζητήματα που είχαν συζητηθεί όλη την προηγούμενη περίοδο, ήταν γιατί η επετειακή αυτή Ολυμπιάδα δεν είχε δοθεί στην Ελλάδα, τόπο γέννησης του κλασσικού Ολυμπισμού, παρά στο κέντρο του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης.
Δεν ξέρουμε αν το θέμα αυτό ήταν θέμα του συνεδρίου. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα, είναι πως ένα χαρακτηριστικό κείμενο- εισήγηση, που παρουσιάστηκε, θεμελίωνε το πέρασμα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της νεωτερικότητας που άρχισαν στην Αθήνα, οι οποίοι δόξαζαν την κλασσική ελληνική αρχαιότητα, στη μετα-μοντέρνα εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Ήταν η εισήγηση ενός καθηγητή επικοινωνιολογίας της Καλιφόρνιας και είχε ως τίτλο «Οι (Μέτα)μοντέρνοι Ολυμπιακοί Αγώνες: Τεχνολογία και Εμπορευματοποίηση του Ολυμπιακού Κινήματος»1. Ο τίτλος θα μπορούσε να ήταν τίτλος άρθρου επίκρισης των σύγχρονων εμπορευματοποιημένων Ολυμπιακών Αγώνων. 2
Όμως όχι. Η εισήγηση, σε λίγες μόνο σελίδες, αναπτύσσει τη θεωρητική θεμελίωση των εμπορευματοποιημένων Ολυμπιακών Αγώνων από «αριστερή- φιλελεύθερη –εξισωτική –πολύ-πολιστισμική» σκοπιά, Η περίληψη της εισήγησης αναφέρει:
««Οι κλασσικές συνταγές της Ολυμπιακής ιδεολογίας, πριν από έναν αιώνα, θεμελιώθηκαν στην κοσμοθεωρία του «μοντερνισμού» και στην πίστη του μοντερνισμού στην ορθολογική, επιστημονική πρόοδο.
Οι τρέχουσες «μεταμοντέρνες» συνθήκες και κοσμοθεωρίες συγκρούονται με αυτή την πρωταρχική ιδεολογία του Ολυμπισμού, υποδηλώνοντας ότι κάποιες κατά τα άλλα ανόμοιες πτυχές αλλαγών και συγκρούσεων στο Ολυμπιακό κίνημα διέπονται από μία ενότητα.
Η διαφοροποίηση των σημερινών Ολυμπιακών Αγώνων, σε σχέση με τους παλιότερους, αναδεικνύεται από πολλές πτυχές, συμπεριλαμβανομένου της μετάβασης από την αριστοκρατική στην εμπορική υποστήριξη, από τη συμμετοχή μόνο των ανωτέρων τάξεων στη διευρυμένη κοινωνική συμμετοχή, και από την ανδρική, ευρωπαϊκή και αμερικανική κυριαρχία στην γυναικεία και παγκόσμια εμπλοκή.
Ταυτόχρονα, η τεράστια βελτίωση της τεχνολογίας των μέσων ενημέρωσης αλλά και η αύξηση στα έσοδα από τηλεοπτικά δικαιώματα έχουν αλλάξει τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Ο χαρακτηρισμός, αυτών των αλλαγών και των ίδιων των Ολυμπιακών Αγώνων ως ‘μεταμοντέρνων’, διασαφηνίζει τη σχέση μεταξύ Ολυμπιακών Αγώνων και της ευρύτερης κοινωνικο-πολιτιστικής αλλαγής. Μία τέτοια σύλληψη προτείνει, παράλληλα, νέες προκλήσεις για την Ολυμπιακή ιδεολογία.»
Η εισήγηση αυτή, κάνοντας αναδρομή στην «Ολυμπιακή ιδεολογία» της αρχαιότητας αλλά και της νεωτερικότητας, επικρίνοντας πτυχές των προηγούμενων «ρευμάτων», ξεκινάει από μία εννοιολογική παρουσίαση-θεμελίωση του μεταμοντερνισμού.
Αυτό το επιτυγχάνει, μεταξύ άλλων, με μεγαλόσχημες φράσεις όπως: «εμπορευματική θεμελίωση της επιλεκτικής κατανάλωσης»· «κεντρική προτεραιότητα των τεχνολογιών επικοινωνίας για την παγκοσμιοποιημένη πρόσβαση στην κουλτούρα της μαζικής αναπαραγωγής»· «κατακερματισμός της ευαισθητοποίησης σε ασυνεχείς μορφές γνώσης, πληροφοριών κουλτούρας και στυλ διαβίωσης»· «Μία προσωπική και κοινωνική ζωή που κυριαρχείται από την αρχή της ευχαρίστησης, τον σχετικισμό, την ιδιωτικότητα», καταλήγοντας πως όλες οι αξίες της μετανεωτερικότητας (post-modernism) εκφράζονται στο κυρίαρχο μέσο έκφρασης της παγκόσμιας μαζικής κουλτούρας των «μίντια», που δεν είναι άλλο από τους «Μεταμοντέρνους Ολυμπιακούς Αγώνες».
Στην εννοιολογική αυτή θεμελίωση, γίνεται επίκληση ιδιαίτερα του Φουκώ και του Λυοτάρ, αλλά και πολλών άλλων θεωρητικών του φαινομένου του μεταμοντερνισμού, προκειμένου, στην περίπτωση του Ολυμπισμού, όπως γράφεται ενδεικτικά στην εισήγηση: «…να αναδειχθεί πόσο (ο Ολυμπισμός) έχει απομακρυνθεί από τα στενά όρια της Ευρωπαϊκής και “λευκής” κουλτούρας του νεωτερικού Ολυμπισμού, ενώ, μέσω του μεταμοντερνισμού, έχει καταφέρει, εν μέρει, να αγκαλιάσει τον πολύ-πολιτισμικό, μετα-πατριαρχικό πληθυσμό του κόσμου», αλλά, επίσης, να αναδειχθεί η ανάγκη νέων «πιο αναπτυγμένων στοιχείων ιδεολογίας, συστήματος αξιών, και κοσμοθεωρίας».
Μεταμοντέρνο ή μετα-ανθρώπινη εικονική πραγματικότητα στο Πεκίνο και στα ξεροβούνια του;
Οι φετινοί χειμερινοί Ολυμπιακοί αγώνες ίσως να έχουν επιτεύξει στο απόλυτο βαθμό, τόσο τα στοιχεία της μετανεωτερικότητας, η οποία από κάποιο σημείο και μετά έχει εστιάσει στην εικονική πραγματικότητα και στις εικονικές σχέσεις μέσα από τα μέσα ηλεκτρονικής και κοινωνικής δικτύωσης, όσο και την, λιγότερο φανερή προσπάθεια επίτευξης μίας κοινωνίας του «μετανθρώπου».
Ο μετανθρώπινος χαρακτήρας των Αγώνων, όμως, σε κάποιες εκφάνσεις, είναι τόσο έντονος που πολλές εικόνες και βιώματα που μας παρουσιάζονται, θυμίζουν ταινία επιστημονικής φαντασίας. Χαρακτηριστικά:
*Στάδια, χωρίς θεατές, εκτός των αθλητών, των εθελοντών (εντός και εκτός εισαγωγικών) αλλά και των επίλεκτων του πλέον απόλυτα ατομοκεντρικού και κρατικοκαπιταλιστικού Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας.
*Απαγόρευση ξένων επισκεπτών, περιορισμό των ξένων δημοσιογραφικών επιτελείων σε «ατομικές φούσκες» διαμονής, διατροφής, και παρακολούθησης.
*Διευρυμένη χρήση ρομπότ και τεχνητού περιβάλλοντος στις διαδικασίες εξυπηρέτησης αθλητών και δημοσιογράφων.
*Κυριαρχία τεχνητών θεαμάτων, ακόμα και ιδίως στην τελετή έναρξης, όπου φωτάκια, λέιζερ, οθόνες και εικονικές βιντεο-αναπαραστάσεις ξεπερνάνε κατά πολύ τα χορευτικά και ανθρώπινα εικαστικά δρώμενα.
*Ασύλληπτες για τις ανθρώπινες δυνάμεις επιδόσεις, όπως οι δύο διαδοχικές τετραπλές εναέριες περιστροφές (double quadruple axels), της μόλις δεκαπεντάχρονης Ρωσίδας πατινέρ, που μάλλον μόνο με τεχνητά μέσα όπως το ντόπινγκ θα μπορούσαν να έχουν επιτευχθεί.
*Απόλυτη αποδέσμευση από το φυσικό περιβάλλον και τα φυσικά μετεωρολογικά και κλιματικά φαινόμενα, αφού σχεδόν όλο το χιόνι, ιδιαίτερα στους αγώνες κατάβασης και αλμάτων με σκι, κι όλος ο πάγος, απαραίτητα και κεντρικά μέσα διεξαγωγής των Αγώνων, τα οποία βλέπουμε στις οθόνες μας είναι αποκλειστικά τεχνητά.
Οι τόποι που έχει στηθεί το σκηνικό είναι κάτι ξεροβούνια στα πέριξ του Πεκίνου, όπου οι γυμνές από χιόνι κορυφές, και οι γυμνές από δένδρα πλαγιές φανερώνουν το έκτρωμα της δέσμευσης σχεδόν διακοσίων εκατομμύρια τόνων νερού για τη δημιουργία μόνο τεχνητού χιονιού, ένα περιβαλλοντικό έγκλημα σε μία περιοχή με διευρυμένη λειψυδρία.
Αντί να υπάρχει δέσιμο με τον τόπο ή τους τόπους διεξαγωγής των αγωνισμάτων, διεξάγονται μεταβάσεις με τρένα υπερταχείες που τρέχουν 300-350 χλμ/ώρα πηγαινοφέρνοντας τους συντελεστές από την πρωτεύουσα των είκοσι εκατομμυρίων, σε χιλιομετρικές αποστάσεις τριψήφιες σε ελάχιστα δεκάλεπτα.3
Από εκεί και πέρα, εκτείνεται κι ένας «πράσινος φερετζές» οικολογικών μέσων: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με ηλιακή και αιολική ως πρωτογενείς πηγές ενέργειας, πάνω από χίλια οχήματα ηλεκτρικά ή υδρογονοκίνητα, κοντά δύο χιλιάδες υβριδικά, μόνο εξακόσια περίπου συμβατικής ενέργειας.
Αλήθεια. Για τα πιο οικολογικά μέσα μετακίνησης που υπάρχουν, που κάποτε κατέκλυζαν για πολλές δεκαετίες κατά εκατοντάδες εκατομμύρια την Κίνα, τα ποδήλατα, πως και δεν έχουμε δει ούτε έχουμε ακούσει κάτι, στους Ολυμπιακούς αγώνες αυτούς, που διαφημίζονται ως «πράσινοι»; Τα καυσαέρια που πνίγουν το Πεκίνο και τις υπόλοιπες Κινέζικες μεγα-πόλεις, ενώ εγκαταλείπεται μαζικά η ρομποτικά πλέον καλλιεργούμενη ύπαιθρος, (ενώ μέχρι πριν από τριάντα χρόνια ρύπανση και μόλυνση τέτοιας έκτασης δεν υπήρχε, ακριβώς λόγω της διαδεδομένης χρήσης των ποδηλάτων) αποδεικνύουν την φαιδρότητα της όλης υπόθεσης. Με λίγα λόγια, «πράσινη ανάπτυξη και πράσσειν άλογα»…
Τελικά, εφόσον το μόνο που ενδιαφέρει είναι το “citius, altius, fortius”4, το τηλεοπτικό θέαμα και η τελειοποίηση μίας εικονικής πραγματικότητας, το μόνο που λείπει για να ολοκληρωθεί ο χαρακτήρας των Ολυμπιακών αγώνων του σήμερα ως «Αγώνες του Μετανθρώπου», είναι να επιτραπούν επισήμως όχι μόνο το ντόπινγκ αλλά και η χρήση βιονικών τεχνητών μελών στους ανθρώπους, όπως και το να υπάρξουν νέες κατηγορίες διαγωνισμού, πέραν των κατηγοριών «ανδρών» και «γυναικών» και -γιατί όχι;- να δημιουργηθεί και μία αγωνιστική κατηγορία «Ρομπότ με ανθρώπινες διαστάσεις».
4 «Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά», το σύνθημα των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, από τον «εφευρέτη» των Ολυμπιακών Αγώνων της νεοτερικότητας, Πιερ ντε Κουμπερτέν https://web.archive.org/web/20150918085634/http://registration.olympic.org/en/faq/detail/id/29