Πόσο ακριβότερα μπορεί να πληρώσουμε φέτος για την θέρμανση σε ένα μέσο ελληνικό νοικοκυριό; Προσωπικά, δεν θα διακινδύνευα μία απάντηση, γιατί ευθεία απάντηση δεν έχει λάβει κανένας δημοσιογράφος μέχρι στιγμής από πολιτικό ή οικονομικό αναλυτή. Υπάρχει λόγος: όσοι γνωρίζουν σε βάθος την αγορά ενέργειας, αντιλαμβάνονται ότι τα προγνωστικά είναι επιεικώς παρακινδυνευμένα, όταν βαδίζεις σε κινούμενη άμμο.
Ένας φίλος δημοσιογράφος μου μετέφερε χθες, ωστόσο, την πρόβλεψη που ο ίδιος πληροφορήθηκε σε σχέση με το κόστος για θέρμανση που θα κληθεί να καταβάλει το μέσο νοικοκυριό στο Βέλγιο μέσα στον χειμώνα που έρχεται.
Από 200 ευρώ το μήνα για το 2020, εκτιμάται ότι το μηνιαίο κόστος ανά νοικοκυριό θα εκτοξευθεί στα 320 ευρώ το μήνα.
Η πρόβλεψη μοιάζει εξωπραγματική, αλλά δεν είναι.
24 ώρες νωρίτερα, το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων μετέδιδε σε τηλεγράφημά του:
«Σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς της Ιταλικής Αρχής για την Ρύθμιση της Ενέργειας Arera, τα ιταλικά νοικοκυριά από την 1η Οκτωβρίου θα αντιμετωπίσουν αύξηση κατά 29,8% στο ηλεκτρικό ρεύμα, και κατά 14,4% στο φυσικό αέριο. Όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση της Ρώμης ανακοίνωσε ότι θα καταργηθούν από τους λογαριασμούς οι φόροι που σχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ότι θα στηριχθούν οικονομικά 5,5 εκατομμύρια οικογένειες. H Arera, σε ανακοίνωσή της αναφέρεται και πάλι στην εντυπωσιακή αύξηση του κόστους των πρώτων υλών αλλά και των αδειών για εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα (CO2). «Χωρίς την παρέμβαση της κυβέρνησης, οι αυξήσεις θα άγγιζαν το 45% για τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και το 30% για εκείνους του φυσικού αερίου», εκτιμά η Ιταλική Αρχή για την Ρύθμιση της Ενέργειας.»
«Φορέστε και κανένα πουλόβερ»
Σε μία εξαιρετικά εύστοχη ανάλυση - παρουσίαση της νέας πραγματικότητας, στο Βloomberg, ο Stephen Stapzynski υπογραμμίζει στον πρόλογό του:
«Αυτό το χειμώνα, ο κόσμος θα πολεμήσει για κάτι που είναι αόρατο, αλλά σπάνια τόσο ζωτικό - και σε ανησυχητικά μικρότερη προσφορά.
Τα έθνη βασίζονται περισσότερο από ποτέ στο φυσικό αέριο για τη θέρμανση κατοικιών και βιομηχανιών ενέργειας, εν μέσω προσπαθειών για παύση της χρήσης του άνθρακα και αύξηση της χρήσης καθαρότερων πηγών ενέργειας. Αλλά δεν υπάρχει αρκετό αέριο για να τροφοδοτήσει την - μετά την πανδημία ανάκαμψη και να ξαναγεμίσει τα αποθεματικά, που εξαντλήθηκαν πριν από τους κρύους μήνες. Οι χώρες προσπαθούν να πληρώσουν υπέρογκα κόστη (για αέριο) η μία στην άλλη, καθώς εξαγωγείς όπως η Ρωσία κοιτάζουν να κρατήσουν περισσότερο φυσικό αέριο για εσωτερική κατανάλωση. Η κρίση θα γίνει πολύ χειρότερη όταν πέσουν οι θερμοκρασίες.
Για το μέσο νοικοκυριό, το πρόβλημα είναι διπλό: η πρώτη σκέψη όλων μας θα είναι να περιορίσουμε την κατανάλωση φυσικού αερίου ή πετρελαίου.
«Φορέστε και κανένα πουλόβερ», είναι η σύσταση που άκουσε πρόσφατα μία Ελληνίδα στις Βρυξέλλες από υπάλληλο της εταιρείας - παρόχου ηλεκτρισμού. Στο Βέλγιο συμβαίνουν και αυτά: τηλεφωνούν οι πάροχοι στους καταναλωτές για να τους υπενθυμίσουν ότι πρέπει να προσέξουν την υπερβολική κατανάλωση.
Εδώ στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα, ήταν εντελώς απίθανο να ακούσουμε κάτι ανάλογο.
Ακριβότερα τρόφιμα και βιομηχανικά προϊόντα
Ωστόσο, ακόμα και φορώντας το πιο χοντρό πουλόβερ, είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο να αποφύγουμε τις παράπλευρες απώλειες από τις καταιγιστικές αυξήσεις στο κόστος της ενέργειας σε διεθνές επίπεδο.
Ήδη οι τιμές της ενέργειας πιέζουν τις βιομηχανίες στην Ευρώπη, οι οποίες με τη σειρά τους τροφοδοτούν τον υπόλοιπο κόσμο μέσω των εξαγωγών σε είδη πρώτης ανάγκης, από τα μικρά καθημερινά μέχρι τα αυτοκίνητα.
Το Bloomberg σημειώνει στο ρεπορτάζ του:
«Τα αποθέματα σε ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις αποθήκευσης (φυσικού αερίου) βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα για αυτήν την εποχή. Οι ροές αγωγών από τη Ρωσία και τη Νορβηγία είναι περιορισμένες. Αυτό είναι ανησυχητικό, καθώς ο πιο ήρεμος καιρός (το καλοκαίρι) έχει μειώσει την παραγωγή ενέργειας από ανεμογεννήτριες, ενώ τα γηράσκοντα πυρηνικά εργοστάσια της Ευρώπης καταργούνται σταδιακά ή είναι πιο επιρρεπή σε διακοπές - καθιστώντας το αέριο ακόμα πιο απαραίτητο. Δεν είναι περίεργο ότι οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά σχεδόν 500% το περασμένο έτος και διαπραγματεύονται σε ύψη σχεδόν ρεκόρ.
Η άνοδος των τιμών ανάγκασε ορισμένους παραγωγούς λιπασμάτων στην Ευρώπη να μειώσουν την παραγωγή, απειλώντας να αυξηθεί το κόστος για τους αγρότες και ενδεχομένως να αυξηθεί στη συνέχεια ο πληθωρισμός σε σχέση με τις τιμές των τροφίμων σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι υψηλές τιμές ενέργειας έχουν αναγκάσει αρκετούς προμηθευτές - παραγωγούς να εγκαταλείψουν τις δραστηριότητές τους.»
Ντόμινο: Από την Κίνα στην πόρτα μας
Αν ο χειμώνας είναι παγωμένος στο βόρειο ημισφαίριο, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα αυξηθούν περαιτέρω οι τιμές του φυσικού αερίου - και σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Η Κίνα αγωνιά για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες που τροφοδοτούν την ανάπτυξή της. Η Βραζιλία για την αγροτική παραγωγή της. Σε χώρες όπως το Πακιστάν ή το Μπαγκλαντές ίσως αποδειχθεί αδύνατο να λειτουργήσουν εργοστάσια που βασίζονται στα εξευτελιστικά εργατικά κόστη και συχνά δουλεύουν για να πληρώνουν ως βασικό έξοδο τον λογαριασμό του ρεύματος ή του πετρελαίου που καταναλώνουν.
Και πως μπορούν να αντιδράσουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να σώσουν τον μέσο καταναλωτή, ή έστω τον φτωχό καταναλωτή;
Σε μία άκρως επίκαιρη ανάλυση, οι δημοσιογράφοι Frederic Simon και Kira Taylor γράφουν στον ιστότοπο Euractiv:
«Από την άποψη της ΕΕ, μια γρήγορη λύση θα ήταν να επιτραπεί στα κράτη μέλη να αναστείλουν προσωρινά τους φόρους στην ηλεκτρική ενέργεια, όπως έκανε η Ισπανία. Ή θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Γαλλίας και να διανείμουν μετρητά απευθείας στα φτωχότερα νοικοκυριά, ώστε να μπορέσουν να αντέξουν το κόστος της θέρμανσης για αυτό το χειμώνα. (Κάτι ανάλογο εξήγγειλε ο Μητσοτάκης στη ΔΕΘ - μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης - με στόχο να παραμείνει πρακτικά ”παγωμένος” ο λογαριασμός της ΔΕΗ για τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά,) Όλα αυτά μπορούν να γίνουν εντός των κανόνων της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα νοθεύεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των παραγόντων της αγοράς.
Αλλά αυτό εγείρει ένα άλλο ερώτημα: τότε ποιος είναι ο ρόλος των κανόνων για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας της ΕΕ στην τρέχουσα κρίση;»
Οι αναλυτές του Euractiv προτείνουν ως μία πιθανή λύση, την σύναψη μακροπρόθεσμων συμβολαίων από την Ευρώπη, ώστε να εξασφαλίσει λογικές τιμές μέχρι να πετύχει τη μετάβαση στις καθαρές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ακούγεται λογικό. Το ερώτημα είναι αν η λογική θα αντέξει στο κρύο.