Έως πότε οι χρήστες ναρκωτικών θα περιφέρονται σαν σκιές στους δρόμους της Αθήνας; Έως πότε θα αποστρέφουμε το βλέμμα μας σαν να μην υπάρχουν ακόμη και εάν πεθαίνουν δίπλα μας; Πόσο μπορούμε να ανεχθούμε περαιτέρω υποβάθμιση της αξιοπρέπειας και της ποιότητας ζωής τους όταν υπάρχουν λύσεις; Θα συναινέσουν οι κάτοικοι των γειτονιών στη δημιουργία χώρων επιτηρούμενης χρήσης; Κάποιος πρέπει να τους εξηγήσει τα οφέλη τόσο για τους ίδιους, όσο και για το ευρύ κοινωνικό σύνολο συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών τους οποίους έχει έρθει η ώρα για να τους αντιμετωπίσουμε όπως τους αρμόζει, σαν ανθρώπινα όντα.
Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι το Υπουργείο Υγείας προχωράει επιτέλους στις απαραίτητες νομοθετικές αλλαγές για την δημιουργία χώρων επιτηρούμενης χρήσης.
Επίσης σπάνιο αλλά ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός πώς για το ζήτημα υπάρχει συναίνεση και από την αντιπολίτευση. Ο Πρόεδρος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, Κυριάκος Μητσοτάκης, σε δηλώσεις του ανήμερα των Χριστουγέννων αναγνώρισε την ανάγκη λειτουργίας των χώρων επιτηρούμενης χρήσης στο κέντρο της Αθήνας, ως μέτρο με πολλαπλά οφέλη τόσο για τους ίδιους τους χρήστες, τους κατοίκους αλλά και για τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στο κέντρο της πρωτεύουσας. Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και οι βασικοί διεκδικητές του δήμου της Αθήνας. Οι κκ Παύλος Γερουλάνος, Νάσος Ηλιόπουλος και Κώστας Μπακογιάννης, αναγνωρίζουν την σημασία και δεσμεύτηκαν πώς θα συνεργαστούν για την υλοποίηση του συγκεκριμένου μέτρου.
Τι είναι οι χώροι επιτηρούμενης χρήσης;
Οι χώροι επιτηρούμενης χρήσης, αποτελούν μέτρο μείωσης της βλάβης από τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών. Επί της ουσίας, παρέχουν στους χρήστες ένα ασφαλές και με σεβασμό στους κανόνες υγιεινής περιβάλλον στο οποίο μπορούν να κάνουν ενέσιμη ή οποιαδήποτε άλλης μορφής χρήση ουσιών, υπό την επίβλεψη καταρτισμένου προσωπικού. Οι χώροι αυτοί διασφαλίζουν τόσο την ατομική όσο και τη δημόσια υγεία, καθώς προστατεύουν τους χρήστες από τη μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων, όπως του HIV, της φυματίωσης ή/και της ηπατίτιδας C.
Το μέτρο αυτό, εφαρμόστηκε πρώτη φορά στη Βέρνη της Ελβετίας το 1986. Έκτοτε εφαρμόζεται σε πόλεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Καναδά και της Αυστραλίας, ξεπερνώντας σήμερα σε αριθμό τους 100.
Ωφελούνται οι γειτονιές όπου θα λειτουργούν οι χώροι αυτοί;
Στις περισσότερες πόλεις που ήδη λειτουργούν οι χώροι επιτηρούμενης χρήσης, σταμάτησε το φαινόμενο της δημόσιας συνάθροισης χρηστών σε πάρκα και πλατείες. Το κλειδί επιτυχίας τους μέτρου είναι η συνεργασία. Η αστυνομία και τοπική αυτοδιοίκηση προσφέρουν τα εχέγγυα της εύρυθμης λειτουργίας των χώρων αυτών. Η αστυνομία με συχνές περιπολίες ενημερώνει τους χρήστες για την διεύθυνση και το ωράριο λειτουργίας, προτρέποντας τους να χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις αντί των πάρκων και των πλατειών. Η τοπική αυτοδιοίκηση με τη σειρά της, αναλαμβάνει την υποχρέωση να διατηρεί φωταγωγημένους τους γύρω δρόμους και παράλληλα καθαρές τις προσόψεις των κτιρίων και τα πεζοδρόμια της γύρω περιοχής.
Τι θα προσφέρουν οι χώροι επιτηρούμενης χρήσης;
Το βασικότερο είναι η μείωση των θανάτων από υπερβολική δόση. Επίσης, η εφαρμογή του συγκεκριμένου μέτρου μείωσης της βλάβης, δίνει τη δυνατότητα εξάλειψης των άμεσων κινδύνων που προκαλεί η χρήση ουσιών, ιδιαίτερα όταν γίνεται σε δημόσια θέα. Η πιθανότητα μικροτραυματισμού και η μετάδοση λοιμώξεων όπως το HIV και η Ηπατίτιδα C, ελαχιστοποιείται.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, η καθημερινή επαφή μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των χρηστών σε συνδυασμό με την οικειότητα που αναπτύσσεται όταν οι χρήστες κάνουν χρήση παρουσία του προσωπικού, αποτελούν βασικούς παράγοντες δημιουργίας σχέσεων εμπιστοσύνης. Αυτό είναι το κυριότερο συστατικό για την επιτυχημένη κινητοποίηση των χρηστών ώστε να εκφράσουν την ανάγκη παραπομπής στα προγράμματα υποκατάστασης ή απεξάρτησης.
Γιατί προκύπτει τώρα η ανάγκη δημιουργίας χώρων επιτηρούμενης χρήσης;
Στην πρόσφατη έρευνα με τίτλο «Χαρτογράφηση Χρηστών Ναρκωτικών στο Κέντρο της Αθήνας» το φθινόπωρο του 2018 – φάνηκε ότι το 32,97% του δείγματος παραμένει στις πιάτσες του κέντρου της Αθήνας περισσότερες από 10 ώρες/ημέρα! Επίσης, τα πρώτα στοιχεία του ερευνητικού προγράμματος «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ HIV&HCV», τον Απρίλιο του 2018, έδειξαν ότι ο επιπολασμός του HIV στους ενεργούς χρήστες του κέντρου της Αθήνας ανέρχεται στο 16,6%, ενώ της ηπατίτιδας C στο 80%! Σχετικά με τη φυματίωση, το ποσοστό των θετικών στην αξιολόγηση της δερμοαντίδρασης (Mantoux), χρηστών ενέσιμων ουσιών που είναι ενταγμένοι σε προγράμματα, κυμαίνεται μεταξύ 9,6% και 37,2% (ΕΚΤΕΠΝ, 2017).
Το κέντρο της Αθήνας βιώνει το πρόβλημα της δημόσιας συνάθροισης χρηστών περισσότερες από δυο δεκαετίες. Από την άλλη, οι χρήστες έχουν την ανάγκη και το δικαίωμα για ένα ασφαλές και αξιοπρεπές περιβάλλον χωρίς το φόβο της μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων, της σύλληψης από την αστυνομία ή άλλων στρεσογόνων καταστάσεων που συναντούν στις πιάτσες. Στις χρόνιες λοιμώξεις που βαρύνουν δυσανάλογα την υγεία των χρηστών πρέπει να συνυπολογίσουμε και τα μικροπροβλήματα που απαιτούν άμεση πρωτοβάθμια περίθαλψη.
Οι χώροι επιτηρούμενης χρήσης είναι το μόνο μέτρο που πρέπει να εφαρμοστεί;
Παράλληλα με τη δημόσια συνάθροιση, ο Δήμος της Αθήνας έχει να αντιμετωπίσει εκτός των άλλων και το έντονο πρόβλημα της αστεγίας των χρηστών. Συγκεκριμένα, στο κέντρο της Αθήνας», φαίνεται πώς το 45,5% των χρηστών είναι άστεγοι, ενώ το 55.5% συνηθίζουν να μένουν έξω τα βράδια.
Επίσης, ο ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ έχουν αναλάβει να παρέχουν καθαρό ενέσιμο εξοπλισμό στους χρήστες. Παρόλο που πρόκειται για μέτρο προάσπισης της ατομικής και της δημόσιας υγείας με σαφέστατη τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας, δυστυχώς γίνεται σε σχετικά περιορισμένες ποσότητες (50 σύριγγες /χρήστη/έτος) αρκετά μακριά από τις διεθνείς συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (300 σύριγγες/χρήστη/ έτος).
Συμπερασματικά, οφείλουμε να πλαισιώσουμε τους χώρους επιτηρούμενης χρήσης με υπνωτήρια και κοινωνικές δομές που θα φιλοξενούν ενεργούς χρήστες, ενώ παράλληλα οι οργανισμοί του ΚΕΘΕΑ και του ΟΚΑΝΑ, θα πρέπει να διαθέσουν τους απαραίτητους πόρους ώστε να συνεχίζεται απρόσκοπτα η διάθεση καθαρού ενέσιμου εξοπλισμού.
――-
Ο Γιώργος Καλαμίτσης είναι Πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέα». Το 2017 ορίστηκε Πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ληπτών Υπηρεσιών Υγείας (Υπουργείο Υγείας). Αποτελεί μέλος της Επιτροπής παρακολούθησης και υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου δράσης για την εκρίζωση της ιογενούς ηπατίτιδας C στην Ελλάδα. Είναι επιστημονικά συνυπεύθυνος στο πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ HIV&HCV και στην έρευνα Χαρτογράφησης των Χρηστών Ναρκωτικών στο Κέντρο της Αθήνας.