Φωτεινή Μαλτέζου Φυσικός, Γεωφυσικός (Ph.D.), Δημοσιογράφος (MA)
Disclaimer: Η πλοκή της ιστορίας είναι φανταστική. Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις...
Με την ευκαιρία των 380ων γενεθλίων μου, αυτά τα Χριστούγεννα, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις μου. Η ιδέα να σας στείλω μήνυμα ήρθε με το που είδα τον βασιλιά Κάρολο να φοράει εκείνη τη γραβάτα με την ελληνική σημαία, στο COP28 στο Ντουμπάι. Όσο ζούσα στη Γη διάβαζα και έγραφα στα αρχαία Ελληνικά. Στη συνέχεια, κατά την παραμονή μου στον χωροχρόνο (αυτό είναι κλεμμένο από τον Αϊνστάιν), γνώρισα σπουδαίους Έλληνες επιστήμονες όλων των εποχών. Έτσι, σας απευθύνομαι στη σύγχρονη Ελληνική γλώσσα.
Η σχέση μου με την αρχαία Ελλάδα
Παρότι δεν ταξίδεψα ποτέ έξω από την Αγγλία, είχα σχηματίσει μια ξεκάθαρη εικόνα για την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Από τα πρώτα χρόνια των σπουδών μου στο πανεπιστήμιο του Cambridge διάβαζα φιλοσοφικά κείμενα, απευθείας στα αρχαία Ελληνικά. Αφού ήρθα εδώ, έμαθα ότι το 1872 οι επιστημονικές εργασίες μου μαζί με τις σημειώσεις μου στα ελληνικά, συγκεντρώθηκαν στη Βιβλιοθήκη του Cambridge. Αν δεν με πιστεύετε μπορείτε να ανατρέξετε εκεί.
Αυτό το θέμα με τα γλυπτά του Παρθενώνα το παρακολουθώ, αν και με ”ξεπερνάει” κάπως. Αφενός γιατί ο Έλγιν ήταν μεταγενέστερος από εμένα. Αφετέρου, γιατί δεν ανήκει στο club των επιστημόνων εδώ που είμαστε. Δεν ξέρω που τον έχουν κατατάξει ή πετάξει.. Κατά συνέπεια δεν μπορώ να τον προσκαλέσω και προκαλέσω σε συζήτηση.
Συντάσσομαι όμως και έχω ταυτιστεί μαζί σας σε αυτή τη δίκαιη διεκδίκηση. Πώς γίνεται να σας κλέβουν κομμάτια από τον πολιτισμό σας; Ο ίδιος πέρασα μια ζωή για να προστατεύσω τις καινοτόμους μαθηματικές μεθόδους και εφευρέσεις μου από λογοκλοπή. Επομένως, τα δυο αυτά θέματα κάπως τα παραλληλίζω. Οι δικές σας καινοτομίες ήταν μοναδικές και διαχρονικές. Έχουν να κάνουν με ένα αρχιτεκτονικό θαύμα, με τη δημοκρατία και τον πολιτισμό. Όλα αυτά πάνε μαζί, δεν μπορεί να τα ξεχωρίσει κανείς. Συνεχίστε να διεκδικείτε σθεναρά αυτά που σας ανήκουν!
Τρέφω μεγάλο θαυμασμό για το ανθρώπινο πνεύμα, που πρώτο φιλοσόφησε στην Ελλάδα. Θαυμάζω τον Αριστοτέλη, παρότι ηλικιακά μας χωρίζουν 2000 χρόνια. Με την ”Φιλοσοφία της φύσης”, ξεκίνησα να μελετάω στο Trinity College του Cambridge, κυρίως τα οκτώ βιβλία του ”τα Φυσικά”. Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που κατάλαβε ότι η Γη είναι σφαιρική, έστω και χωρίς να αποτυπώσει τα συμπεράσματά του με ποσοτικές σχέσεις. Παρότι πίστευε ότι το σύμπαν είναι γεωκεντρικό, για είκοσι περίπου αιώνες οι απόψεις του και το ”αυτός το είπε”, ήταν άγραφος νόμος. Κανένας δεν μπορούσε να τις αμφισβητήσει.. ειδικά στον μεσαίωνα. Σκεφτείτε ότι ο Γαλιλαίος ντρεπόταν να πει ότι η Γη γυρίζει και ότι στρέφεται γύρω από τον Ήλιο, παρά τα αδιάσειστα επιστημονικά επιχειρήματά του. Και τι δεν τράβηξε ο άνθρωπος! Τον πέρασαν από ιερά εξέταση ως αιρετικό..
Μπορεί λοιπόν να ανέτρεψα το έργο του Αριστοτέλη με τους νόμους της κίνησης και της παγκόσμιας έλξης, αλλά κανείς δεν μπορεί να ανατρέψει τον ίδιο τον Αριστοτέλη. Αν ζούσα στον καιρό του θα ήθελα να ήμουν μαθητής του. Εδώ θεωρείται πολύ σεβάσμιος φιλόσοφος, ανεξάρτητα από τις ανατροπές που είδε να έρχονται στους αιώνες, με τις εξελίξεις στη Φυσική. Ήταν και παραμένει ένας πολυμαθής με ανοιχτό μυαλό! Γιατί, είναι κάποιοι άλλοι που έρχονται εδώ πάνω και μένουν κολλημένοι σε αυτά που ήξεραν, αναμασώντας και σιγομουρμουρίζοντας τις παρωχημένες απόψεις τους. Για περισσότερα δεν τους παίρνει.
Ο μεγάλος Αριστοτέλης βρίσκεται στη στέρεη βάση της διαχρονικής πυραμίδας των τεθνεώτων επιστημόνων. Όλοι οι άλλοι επόμεθα.
Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση όταν διάβασα για την έννοια της ευδαιμονίας. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι το υψηλότερο ανθρώπινο αγαθό, συνυφασμένο με την ευημερία και την άνθηση και όχι με ένα απλό αίσθημα ικανοποίησης. Αυτή η ανώτατη μορφή ευτυχίας είναι δραστηριότητα της λογικής ψυχής. Σαν λειτουργία πρέπει να είναι μοναδική μιας και περιλαμβάνει μια ιδιάζουσα ανθρώπινη ικανότητα λογικής.
Επιστημονικά μαχαιρώματα
Μια ζωή ο Hooke και Leibnitz με ζάλισαν. Από τη μια ο Hooke υποστήριζε ότι το φως δεν είναι σωματίδια αλλά κύματα..
Όπως εκμυστηρεύτηκα στον Leibniz μερικά χρόνια αργότερα, και φυσικά πριν τσακωθώ και μαζί του, «είχα σπαστεί τόσο πολύ με τις συζητήσεις που ακολούθησαν τη δημοσίευση της θεωρίας μου για το φως, που κατηγόρησα τη δική μου απερισκεψία να αποχωριστώ την ευλογία του να τρέχω πίσω από μια σκιά». Ο ‘κυματοσωματιδιακός δυϊσμός’ δεν είχε εφευρεθεί ακόμη, οπότε μάλλον είχαμε και από λίγο δίκιο ο καθένας.
Από την άλλη, ο νόμος του αντίστροφου τετραγώνου. Η γέννηση και η δημοσίευση του «Principia» (Philoshophia naturalis principia mathematical - Μαθηματικές αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας) το 1686, δεν ήταν χωρίς πόνο. Ο Hooke τότε υποστήριξε ότι είχε σκεφτεί τον νόμο πριν από μένα. Με κατηγόρησε για λογοκλοπή. Ζήτησε πίστωση της ιδέας και αρνήθηκα. Του αναγνώρισα απλά ότι η μεταξύ μας αλληλογραφία αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον μου για την αστρονομία! Όπως πολύ σωστά αναφέρει και ο τελευταίος βιογράφος μου, Gale Christianson, γνώριζα ήδη τον νόμο. Άσε που ο Hooke δεν διέθετε τις μαθηματικές γνώσεις για να τον αποδείξει.
Το αριστούργημα αυτό μου κόστισε στην ψυχική μου υγεία. Μίσησα αυτή την αντιπαράθεση περισσότερο από όλες, καθώς με αποσπούσε από πρωτογενή έρευνα.
Πάντως, δεν είναι τυχαίο που ο Stephen Hawking χαρακτήρισε το «Principia» ως το πιο σημαντικό βιβλίο Φυσικής που γράφτηκε ποτέ. Με το που έφτασε αυτό το νέο εδώ πάνω, δάκρυσα από χαρά!
Όπως ξέρετε και οι ιστορίες με τον Leibniz μου άναβαν τα ”λαμπάκια” (όχι τα Χριστουγεννιάτικα). Ακόμη και όταν ο Βενετός φίλος μου ο Conti μου έστειλε εκείνο το μήνυμα που έλεγε: «Ο κ.Leibniz πέθανε, η διαμάχη τελείωσε», τα λαμπάκια μου δεν έσβησαν τελείως. Μετά πήγε να χώσει τη μύτη του και ο φανατικός υποστηρικτής του Leibniz, ο Bernoulli, αλλά τον αγνόησα. Η αλήθεια είναι ότι εγώ επινόησα πρώτος τον λογισμό. Στη συνέχεια ο Leibnιz έφτασε στον λογισμό ανεξάρτητα. Το λάθος μου ήταν ότι άργησα να δημοσιεύσω τις εργασίες μου. Αυτός άρχισε τότε να στέλνει γράμματα.. και να με κατηγορεί. Υπήρξαν ομηρικές μάχες μεταξύ Γερμανών και ’Αγγλων υποστηρικτών μας ..με εθνικιστικό πρόσημο.
Εντάξει, ξέρω ότι σήμερα χρησιμοποιείτε τους συμβολισμούς του Leibniz στον απειροστικό λογισμό. Πάω πάσο λοιπόν. Χρειάστηκε να πεθάνω και εγώ και να φτάσω ως εδώ για να ξεκαθαρίσει τελείως το ‘τοπίο’.
Τώρα πλέον εμείς τα βρήκαμε. Περασμένα ξεχασμένα.
Άλλωστε, εδώ υπάρχει μια σοβαρή ιεράρχηση και αξιολόγηση όλων των επιστημόνων και πλέον δεν χρειάζεται να τσακωνόμαστε μεταξύ μας ποιος ανακάλυψε πρώτος τι, ή ποιος είναι καλύτερος, κλπ. Εδώ, θέλουμε δεν θέλουμε, λάμπει στο αστρικό φως η αλήθεια! Και κάτι κατεργάρηδες, που έκλεβαν τις ερευνητικές εργασίες των άλλων για να αναδειχτούν, παρότι τενεκέδες οι ίδιοι (έτσι τους λέτε εσείς, ignorants τους λέμε εμείς), κάθονται στον πάγκο τους.
Στις επίσημες τελετές, γιορτές ή επετείους, η ‘χρονοχωροθέτηση’ που ισχύει είναι αυτή που είχα περιγράψει, εν ζωή, κάποτε:
«Αν έχω δει παραπέρα είναι επειδή στέκομαι στους ώμους γιγάντων». Πράγματι όλοι στεκόμαστε σε ώμους άλλων ‘γιγάντων’. Το βρίσκω λογικό ότι πάνω στους ώμους μου στέκονται ο Einstein, και πιο πάνω οι νεότεροι όπως ο Steven Hawking και πολλοί νομπελίστες φυσικοί (εγώ έζησα 200+ χρόνια πριν καθιερωθεί το βραβείο). Μάλιστα με το φετινό Νόμπελ έμαθα για παλμούς φωτός διάρκειας attosecond=1×10−18 sec! Οι τρείς φετινοί Φυσικοί θα μοιραστούν μια θέση ..και εδώ!
Και κάτι σημαντικό ακόμη: Εδώ δεν παίζει ρόλο το IQ αλλά το πόσο εξελίσσεται η επιστήμη. Στο IQ με έχουν βγάλει ότι είμαι πάνω από τον Einstein. Μετά θάνατον βέβαια, γιατί στον καιρό μου δεν υπήρχαν αυτά. Και τον Einstein, μετά θάνατον τον μέτρησαν! Το αναφέρω απλά, και μάλιστα με κάποια σεμνότητα, γιατί όπως έμαθα το IQ είναι μια περιορισμένης εμβέλειας μέτρηση, επειδή σχετίζεται μόνο με τις μαθηματικές ικανότητες, την επίλυση προβλημάτων, την καλή μνήμη.. Επομένως δεν λαμβάνει υπόψη τη συναισθηματική νοημοσύνη, κοινωνικές δεξιότητες, προσαρμοστικότητα κλπ., τομείς στους οποίους τα έκανα θάλασσα.
Τον Einstein τον έχω στην καρδιά μου. Γίναμε φίλοι εξ αρχής όταν ήρθε εδώ. Άλλωστε εκείνος ”απογείωσε” τη βαρύτητα! Ξέρει όμως και αναγνωρίζει αυτούς που έθεσαν τις βάσεις και δημιούργησαν πραγματική πρόοδο στη Φυσική. Όταν είπε το περίφημο «Νεύτων, συγχώρεσέ με, βρήκες τον μοναδικό τρόπο που ήταν δυνατός στην εποχή σου, ακόμη και για έναν άνθρωπο με τις υψηλότερες διανοητικές ικανότητες και δημιουργικότητας. Οι έννοιες που δημιούργησες καθοδηγούν τη σκέψη μας στη Φυσική ακόμα και σήμερα», με σκλάβωσε!
Αυτός και αν έφαγε μαχαιρώματα, εδώ που τα λέμε.. Τόσο μέσα στη Ναζιστική Γερμανία αλλά και από Άγγλους επιστήμονες πριν γίνει οριστικά δεκτός στη χώρα μου.
Η αναγέννηση τότε και τώρα
Σήμερα ζείτε την αναγέννηση του 21ου αιώνα, με το διαδίκτυο, τα big data, την τεχνητή νοημοσύνη. Εμείς τότε ζήσαμε αφενός μια επικοινωνιακή επανάσταση χάρη στην καθιέρωση της τυπογραφίας και παράλληλα τη μεταμόρφωση της παραδοσιακής επιστήμης με τις νέες ηλιοκεντρικές, μηχανιστικές και μαθηματικές αντιλήψεις. Εκείνη η επιστημονική επανάσταση αποτέλεσε, ίσως, τη σημαντικότερη περίοδο ανακαλύψεων και ανάπτυξης των επιστημών σε ολόκληρη την ιστορία. Πρώτος ’άνοιξε τον δρόμο ο Γαλιλαίος. Στο τέλος αυτής της περιόδου ήρθε και η σειρά μου.
Βλέποντας όλη αυτή την πρόοδο, είναι απορίας άξιο ότι υπάρχουν ακόμη και σήμερα άνθρωποι που θέλουν να πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη! Έλεος πιά.. Και δυστυχώς δεν είναι οι μόνες θεωρίες συνωμοσίας με αντιεπιστημονικές (pseudoscience) απόψεις και δραστηριότητες.
Οι πανδημίες ως αφορμή για σοβαρή επιστημονική δουλειά.
Ο Αριστοτέλης έλεγε «Όποιος χαίρεται στη μοναξιά είναι είτε άγριο θηρίο ή θεός». Κάποιοι από εμάς, τους πρωτοπόρους της Φυσικής, μάλλον υπήρξαμε κάτι ανάμεσα στα δυο. Πώς αλλιώς εξηγείται το γεγονός ότι στη διάρκεια της πανδημίας πανώλης, την είχα καταβρεί. Τότε επέλεξα να αποσυρθώ στο πατρικό μου σπίτι στο Woolsthorpe, 60 μίλια βορειοδυτικά του Cambridge. Δυστυχώς εκείνη την περίοδο (1665 - 1666) στο Λονδίνο είχε χαθεί το ένα τέταρτο του πληθυσμού από τον θανατηφόρο ιό. Για εμένα, εντούτοις, ήταν μια πολύ παραγωγική χρονιά. Την ονόμασα ″χρονιά των θαυμάτων” – ‘annus mirabilis’! Εκτός από πολλούς μαθηματικούς υπολογισμούς για τον λογισμό έκανα και πειράματα με πρίσματα. Θυμάμαι ότι καθώς πειραματιζόμουν με το φως άνοιξα μια τρύπα στα παντζούρια, για να περνάει μια δέσμη φωτός ..και άλλα πολλά. Από εκεί ξεπήδησαν οι θεωρίες μου για την οπτική. Και βέβαια τότε κατέληξα στο ότι η βαρύτητα της Γης κρατάει τη σελήνη σε τροχιά γύρω της.
Το ‘ουδέν κακόν αμιγές καλού’, που λέτε και εσείς, επαληθεύτηκε στην περίπτωσή μου!
Η Γη, ένας ανεκτίμητος θησαυρός
Κάποτε, στην αρχή που ήρθα εδώ πάνω, έβλεπα τη Γη ξεκάθαρα. Απολάμβανα όλες τις ομορφιές της. Όσα δεν είδα όσο ζούσα, αφού δεν είχα ταξιδέψει, τα είδα μετά θάνατον. Από τους πάγους στους πόλους, τα ποτάμια, τα δάση, τα βουνά, τις εξοχές και τις θάλασσες. Από κάποια στιγμή και μετά, η βαριά βιομηχανία ήταν σαν να έριξε βαρύ πέπλο πάνω στη Γη. Αυτή η θολούρα μπροστά στα μάτια μου με θλίβει. Και τι να πω για τους πάγους που λιώνουν, τις φωτιές που καίνε τα δάση, τους τυφώνες, τις πλημμύρες, και τις πόλεις βουτηγμένες μέσα στο καυσαέριο.
Αλήθεια, μου φάνηκε σαν να καθάρισε λίγο η ατμόσφαιρα της Γης στη διάρκεια της πανδημίας Covid19. Τότε περιορίστηκαν οι μετακινήσεις με αυτοκίνητα και αεροπλάνα, άρα και η χρήση των ορυκτών καυσίμων. Η Γη πήρε μια ανάσα. Αλλά τι να το κάνεις.. αυτό δεν κράτησε πολύ. Φοβάμαι ότι πολλά από αυτά που αποκαλείτε πρόοδο σήμερα, στην ουσία είναι πισωγύρισμα. Με λίγα λόγια τα κάνατε θάλασσα. Πλέον δεν αναγνωρίζω τη Γη. Γαία πυρί μιχθήτω..
Τώρα βέβαια η Ελλάδα μια κουκίδα είναι. Ελάχιστα φταίει για αυτό που συμβαίνει. Τι να πούμε για Αμερική, Κίνα, Ινδία που το έχουν τερματίσει με τους ρύπους. Και αυτός ο δικός μας ..ο Ινδός όλο εξυπνάδες κάνει. Από τη μια δίνει νέες άδειες ερευνών για πετρέλαια στη Βόρια θάλασσα και από την άλλη εμφανίστηκε μισή μέρα στο COP28 στο Ντουμπάι στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Και με τον ”αστυφύλαξ και λίγο με τον χωροφύλαξ” ο κύριος, όπως θα λέγατε και εσείς. Ο Sunak πήγε με δική του ατζέντα! «Έχουμε ακυρώσει τα σχέδια για τις αντλίες θερμότητας και την ενεργειακή απόδοση, που θα κόστιζε στους πολίτες χιλιάδες λίρες» είπε. «Το net zero (καθαρό μηδέν) θα επιτευχθεί μόνο με τρόπο που θα ωφελεί τον βρετανικό λαό. Ήρθε η ώρα για άλλους να κάνουν περισσότερα» πρόσθεσε.
Τι υποκρισία Θεέ μου! Δεν παίζεται ο άνθρωπος..
Το άκρον άωτον της υποκρισίας βέβαια, είναι το γεγονός ότι ένας στους τέσσερις δισεκατομμυριούχους συμμετέχοντες στο COP28, παράγει πλούτο από ρυπογόνες βιομηχανίες. Αν καταφέρουν να επηρεάσουν αποφάσεις ..χαθήκατε!
Για αυτό σας λέω ότι ο βασιλιάς Κάρολος είναι σωστός! Μίλησε ξεκάθαρα για επείγουσα δράση για το κλίμα. Επιπλέον, φοράει και τη σωστή γραβάτα. Έχει χιούμορ ο τύπος!
Οι ”έμποροι” της αμφιβολίας
Ο κόσμος δεν ξέρει τι να πιστέψει πια. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι ‘έμποροι’ της αμφιβολίας, εδώ και χρόνια, έπαιξαν ένα ανήθικο παιχνίδι. Απέκρυψαν την αλήθεια, ειδικά σε δυο τομείς ζωτικής σημασίας για την υγεία και τη ζωή των ανθρώπων πάνω στον πιο προικισμένο πλανήτη.
Από τη δεκαετία του 1950, χρησιμοποίησαν επιστήμονες και δημοσιογράφους για να υποβαθμίσουν τους κινδύνους του καπνίσματος και της κλιματικής αλλαγής. Οι βιομηχανίες πετρελαίου και καπνού συνδέονται στενά μεταξύ τους εδώ και δεκαετίες, σύμφωνα με το Κέντρο Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου (CIEL - Center for International Environmental Law). Και οι δύο αυτές βιομηχανίες έλεγαν ψέματα για δεκαετίες. Ήδη από το 1956, προσέλαβαν την ίδια εταιρία δημοσίων σχέσεων, Hill & Knowlton Inc., για να διαχειριστεί την προβολή τους στο κοινό. Μάλιστα χρησιμοποίησαν, και τα ίδια ερευνητικά ινστιτούτα αλλά και, σε πολλές περιπτώσεις, τους ίδιους ερευνητές» για να κάνουν τη βρωμοδουλειά.
Έτσι χάθηκε πολύτιμος χρόνος και φτάσαμε στο παρά πέντε για να μην πω στο και πέντε. Αυτά, τα περί ζωής σε άλλο πλανήτη, είναι βλακείες.. Δεν υπάρχει καλύτερος πλανήτης από τη Γη. Σας το λέω μετά λόγου γνώσεως.
«Είναι τρελοί αυτοί οι Έλληνες!»
Όσο για τα γλυπτά του Παρθενώνα έχω μια ιδέα!Τι θα λέγατε να κάνετε μια ταινία, όπου έρχονται εξωγήινοι και κλέβουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα μέσα από το Βρετανικό μουσείο. Στην Αθήνα ξυπνάτε ένα πρωί και τα βλέπετε στη θέση τους πάνω στο ναό, ταιριαστά και αμετακίνητα. Ο Rishi Sunak μόλις το μαθαίνει τρελαίνεται και ζητάει από τους Έλληνες να τα επιστρέψουν στο Βρετανικό μουσείο! Ο βασιλιάς Κάρολος έρχεται στην Ελλάδα και παραβρίσκεται στα εγκαίνια για τον ’χρυσό 21ο αιώνα’ (το κλάσμα που απέμεινε). Έρχονται και πολλοί ακόμη Βρετανοί πολίτες, που είναι υπέρ της επιστροφής των γλυπτών! Οι υπόλοιποι απλά φωνάζουν «είναι τρελοί αυτοί οι Έλληνες!». Ο κύριος Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του ντύνονται Ινδοί για την τελετή, μιμούμενοι το χιούμορ του Καρόλου.
Τελικά, αυτό που είπε ο Αριστοτέλης ότι «δεν υπάρχει καμία μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς δόση τρέλας», νομίζω ότι με φωτογραφίζει. Λίγο -πολύ χαρακτηρίζει πολλούς ακόμη μεγάλους Φυσικούς, όπως τον Τέσλα, τον Αϊνστάιν κλπ. Και για να μην ξεχνιόμαστε, σκέφτομαι στην ημέρα των γενεθλίων μου θα ‘ντυθώ’ και εγώ αρχαίος Έλληνας και να τα γιορτάσω αλα Ελληνικά!
Τέλος, νομίζω ότι πρέπει να βρεθεί ένας σύγχρονος τρελός, που θα σας σώσει στη Γη!
Σας εύχομαι καλές γιορτές και να χαίρεστε το πολυτιμότερο δώρο σας. Την Ελληνική Γη!
Σημείωση: Το μήλο που έπεσε από τη μηλιά μου ήταν πράσινο!
Isaac Newton by Nicholas V. K.