Ζούμε ιστορικές στιγμές, από αυτές που θα διδάσκονται τα παιδιά στο σχολείο πολλές δεκαετίες μετά. Η τεράστια κρίση που ζούμε δεν είναι μόνο οικονομική, όπως ήταν κυρίως αυτές του 1929, του 1973, του 2008. Οικονομικές κρίσεις υπήρχαν πάντα στον ιστορία, ως φυσική εξέλιξη των ανοδικών οικονομικών κύκλων. Όμως, αυτή η κρίση είναι ταυτόχρονα και κρίση υγειονομική, υπαρξιακή, κοινωνική, ιδεολογική. Η σύγχρονες ανεπτυγμένες κοινωνίες δυτικού τύπου δεν είχαν ποτέ στερηθεί μεταπολεμικά την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, εμπορευμάτων κι υπηρεσιών. Θα λέγαμε μάλιστα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίχθηκε ως θεσμός στην αρχή της ελεύθερης μετακίνησης εντός των συνόρων της.
Αυτό που σήμερα ζούμε είναι η στέρηση της ελευθερίας μετακίνησης ακόμα κι εντός της γειτονιάς μας ή στο σπίτι των γονιών μας, την πλήρη αδυναμία εκτέλεσης του επαγγέλματος μας, την απαγόρευση συνάντησης με τους φίλους μας και το ζούμε ξέροντας ότι αυτό σωστά γίνεται. Το γενικό lock down της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας δεν είχε υπάρξει ούτε καν ακόμα σε καιρό πολέμου, όπου πολλές χώρες δεν συμμετείχαν ή δεν επηρεάστηκαν άμεσα από τον πόλεμο ή κι αν συμμετείχαν, διατηρούσαν τεράστια βιομηχανική παραγωγή όπλων για να στηρίξουν τον πόλεμο.
Είναι η πρώτη φορά που σταματάνε όλα ταυτόχρονα και μάλιστα παγκοσμίως, οικονομία, διαπροσωπικές σχέσεις, επαγγέλματα, ταξίδια, τέχνη, σπορ, εκδηλώσεις, οικογενειακές και φιλικές σχέσεις. Και το ανησυχητικό είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει για πόσο καιρό θα υπάρξει αυτό το black out και τι θα αντικρίσουμε μπροστά μας όταν σηκωθεί το πανί της απομόνωσης από πάνω μας. Πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά και έχουμε μοναδική βάρκα την ελπίδα μας για μια καλύτερη εξέλιξη, όπως θα έλεγε σήμερα ο Σαμαράκης.
Οι αριθμοί των θανάτων από τον κορονοϊό COVID 19 είναι αμείλικτοι και δεν σηκώνουν κριτική και αμφισβήτηση. Οι κυβερνήσεις των περισσοτέρων χωρών πήραν μέτρα κοινωνικού περιορισμού και απομόνωσης από νωρίς και έπραξαν πολύ σωστά. Αυτό αποδεικνύει η περίπτωση της Ιταλίας, που ζει συνθήκες πολέμου, πρωτόγνωρες για την μεταπολεμική της ιστορία. Η κριτική περί παγκόσμιας συνωμοσίας ώστε να πληγεί η Κίνα δεν είναι καν άξια σχολιασμού και αυτοακυρώνεται από τους χιλιάδες θανάτους από κορονοϊό που λαμβάνουν χώρα εκτός Κίνας.
Αν σκεφτούμε όμως τις οικονομικές επιπτώσεις αυτής της κρίσης, είναι σίγουρο ότι θα είναι τεράστιες, ίσως μεγαλύτερες κι από την Μεγάλη Ύφεση του 1929. Ο λόγος για αυτό δεν είναι μόνο το γεγονός ότι σταμάτησε όλη η οικονομική δραστηριότητα παγκοσμίως κι απότομα. Ένας επιπλέον λόγος είναι ότι αυτή η κρίση δεν είναι μόνο κρίση ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών, όπως ήταν η μεγάλες παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις του 1929 και του 2008, αλλά και κρίση προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών.
Δηλαδή πέραν από την έλλειψη πελατών για τις επιχειρήσεις υπάρχει και έλλειψη πρώτων υλών για παραγωγή και εμπορευμάτων προς πώληση για τις επιχειρήσεις, λόγω της αναστολής λειτουργίας των βιομηχανιών παγκοσμίως. Έχει δηλαδή πάψει να κινείται παγκοσμίως η εφοδιαστική αλυσίδα και ακόμα κι αν ξεπεραστεί η κρίση δεν θα είναι εύκολο να επανέλθει άμεσα σε πλήρη παραγωγική δυναμικότητα. Οι ελλείψεις στην προσφορά συνήθως οδηγούν σε αύξηση τιμών και υψηλό πληθωρισμό, που όταν συνδυάζεται με συνθήκες ύφεσης οδηγεί σε στασιμοπληθωρισμό και υψηλή ανεργία (όπως συνέβη μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973).
Ποιες δυνατότητες έχει όμως μια χώρα για να περιορίσει αυτές τις καταστροφικές οικονομικές συνέπειες; Αυτό που μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση είναι να επιδοτήσει το χαμένο εισόδημα των πολιτών και των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε αναστολή λειτουργίας, να δανειστεί για να αυξήσει σημαντικά τις δημόσιες δαπάνες και τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, να αποφασίσει μείωση φόρων και εισφορών.
Ήδη οι περισσότερες χώρες έχουν ανακοινώσει παρόμοια μέτρα και οι Κεντρικές Τράπεζες (μεταξύ τους και η ΕΚΤ) προχωρούν σε προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (δηλαδή εκδίδουν νέο χρήμα). Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξουν κάποια στιγμή και μεταβιβάσεις νέων χρημάτων απευθείας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις από τις Κεντρικές Τράπεζες (αυτό λέγεται Χρήμα Ελικοπτέρου – Helicopter Money), αφού πλέον παρακάμφθηκαν οι αυστηροί κανόνες και το σύμφωνο σταθερότητας της ευρωζώνης.
Θα είναι αρκετά όμως αυτά τα μέτρα για να περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις; Κανείς δεν γνωρίζει την απάντηση με σιγουριά. Κανείς οικονομολόγος πάντως δεν αμφιβάλει ότι θα υπάρξει σίγουρα μια μεγάλη παγκόσμια ύφεση το 2020. Το κρίσιμο θέμα όμως είναι ποια είναι η θέση μιας χώρας σαν την Ελλάδα, που μόλις βγήκε από μια κρίση 10 ετών και βρισκόταν ακόμα στην αρχή της ανάκαμψης; Θα μπορέσει να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεών της; Θα μπορέσει να δανειστεί μεγάλα ποσά από τις αγορές για να καλύψει αυτές τις δαπάνες; Θα ξαναμπεί στην κρίση χρέους από την οποία μόλις βγήκε πριν λίγο καιρό;
Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σωφροσύνη καθώς και περιορισμός της εύκολης λαϊκίστικης κριτικής που πλειοδοτεί για το ποιος θα δώσει τα περισσότερα. Οι δυνατότητες της χώρας είναι συγκεκριμένες και δεν πρέπει να επανέλθουμε στα ελλείμματα και στο αυξημένο χρέος του παρελθόντος. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να στηριχτεί αποτελεσματικά η οικονομία, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της χώρας, με αλληλεγγύη για όλους και με κύριο μέλημα την προστασία της υγείας των πολιτών (ανεξαρτήτως ηλικίας).
Σε αυτήν την προσπάθεια της χώρας πολύτιμος αρωγός πρέπει να είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα οικονομικά προγράμματα που ανακοινώνει για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ήδη συζητείται η έκδοση Ευρωομολόγων με κοινή ευθύνη όλων των χωρών του ευρώ (μια συζήτηση που ξεκίνησε από το 2010) κι αυτή τη φορά φαίνεται ότι μάλλον θα γίνει πραγματικότητα. Αυτή η ιστορικών διαστάσεων κρίση ίσως αποτελέσει την αφορμή για την ισχυροποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης κι ένα σημαντικό βήμα προς την ουσιαστικότερη ενοποίηση της. Αλλιώς, αν δε συμβεί αυτό, θα αποτελέσει τη θρυαλλίδα για τη σταδιακή διάλυσή της. Δεν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία μετά από μια τέτοια καταστροφή.
Ζούμε όντως ιστορικές στιγμές.
Δέστε τις ζώνες σας και κρατηθείτε γερά. Πολύ έντονες αναταράξεις εν όψει…