Ο Ανδρέας Καρούτας διδάσκει Θέματα Διεθνούς Ασφάλειας σε φοιτητές του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ ως βοηθός διδασκαλίας/ υποψήφιος διδάκτορας. «Το Έξετερ μέχρι πριν μία βδομάδα δεν έδειχνε επηρεασμένο», μου λέει. «Δίδασκα τους δευτεροετείς φοιτητές κανονικά στο πανεπιστήμιο σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Σήμερα, επτά ημέρες μετά, δεν μπορεις να βγεις από το σπίτι χωρίς λόγο και απαγορεύονται όλες οι συναθροίσεις άνω των δύο ατόμων (που δεν διαμένουν μαζί)».
Συζητήσαμε για τον βρετανικό, σχετικά «ιδιόρρυθμο», τρόπο αντίδρασης στην επιδημία και για τους λόγους που οδήγησαν τον Μπόρις Τζόνσον - ο οποίος τελικά βρέθηκε θετικός στον κορονοϊό - στη μη λήψη μέτρων για αρκετές ημέρες, μια απόφαση που είχε θορυβήσει την υπόλοιπη Ευρώπη. Αλλά και για την “kolotoumba” του Βρετανού πρωθυπουργού και το υπόβαθρο της μεταστροφής του. Για το κοινωνικοπολιτικό κλίμα στο Νησί, τα κόμματα, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τα μίντια και τον μέσο πολίτη εκεί.
Παρασκευή 27/03: λίγες μέρες μετά την αυστηροποίηση των περιοριστικών μέτρων μετάδοσης της επιδημίας, ο κορονοϊός φαίνεται να εξαπλώνεται με δραματικούς ρυθμούς στο Η.Β.- 14.735 κρούσματα/ 768 θάνατοι. Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Υγείας βγήκαν θετικοί στο τεστ για τον Covid-19, όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου τέθηκαν σε καραντίνα. Παρόλα αυτά τα πρωταθλήματα ποδοσφαίρου σταμάτησαν μόλις το ίδιο βράδυ.
Το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται να ακολουθεί τον δραματικό βηματισμό της Ιταλίας και της Ισπανίας. Και ο Μπόρις Τζόνσον, ο ‘radical’ κυρίαρχος της βρετανικής πολιτικής, ευφάνταστος εμψυχωτής του Brexit, κινδυνεύει να γραφτεί στην Ιστορία, όχι για τη «λιονταρίσια» του θέληση, αλλά για επικίνδυνη, ιδιοτελή αμέλεια έναντι μιας παγκόσμιας απειλής.
- Να κάνουμε μια αναδρομή στον βρετανικό τρόπο διαχείρισης της πανδημίας;
- Οι ειδικοί που παρακολουθούν τη νόσο από τον Δεκέμβριο στην Κίνα είχαν ήδη αντιληφθεί (από τα μέσα Ιανουαρίου) ότι πρόκειται για έναν εξαιρετικά επικίνδυνο ιό Την τελευταία μέρα του Ιανουαρίου, στο Η.Β. η συζήτηση αφορούσε το αν ή όχι θα ηχήσει ο Big Ben το ‘χαρμόσυνο’ μαντάτο της εξόδου της χώρας απο την Ε.Ε.. Τότε το Η.Β. είχε ήδη τα πρώτα εισαγόμενα κρούσματα και βρισκόταν στο λεγόμενο στάδιο ‘Contain’. To στάδιο αυτό περιελάμβανε την άμεση ανίχνευση και απομόνωση γνωστών εισαγόμενων κρουσμάτων. Το βάρος έπεφτε στους ταξιδιώτες από την Κίνα, καθώς – λανθασμένα όπως αποδείχτηκε – οι ειδικοί θεωρούσαν ότι μόνο απο εκεί θα προερχόταν οποιοδήποτε κρούσμα. Όταν, λοιπόν, το πρώτο εγχώριο κρούσμα ανακοινώθηκε την 1η Μαρτίου, όλοι θα περίμεναν ότι μια προετοιμασμένη κυβέρνηση θα ανακοίνωνε μία σειρά μέτρων προς αντιμετώπιση της επιδημίας. Δυστυχώς αυτό δε συνέβη και η κυβέρνηση εξακολούθησε να είναι εξόχως καθησυχαστική: το Η.Β. παρέμεινε στο πρώτο στάδιο του ‘Contain’.
Σχεδόν δυο βδομάδες αργότερα, 12 Μαρτίου, το Η.Β. όχι μόνο δεν είχε αλλάξει τακτική, αλλά ο πρωθυπουργός Μπόρις ανακοίνωσε ότι τα τεστ ανίχνευσης θα σταματούσαν: το πλάνο ‘Contain’ τερματίστηκε και δεν θα γινόταν περαιτέρω προσπάθεια αναζήτησης επαφών των κρουσμάτων (!). Η συμβουλή (όχι ‘εντολή’, γιατί είχε καθαρά συμβουλευτικό χαρακτήρα) ήταν όσοι αποτελούσαν πιθανά κρούσματα να μπαίνουν αυτοβούλως σε προσωπικό περιορισμό (‘καραντίνα’ / απομόνωση) για 7 ημέρες – αριθμός που δε συμβάδιζε καν με τις αντίστοιχες προτροπές και συμβουλές του Π.Ο.Υ. για τουλάχιστον 15 ημέρες.
To στάδιο 2, που είχε επίσημη ονομασία το κυνικό ‘Delay’, έδινε ιδιαίτερη βάση στην προτροπή για προσωπική υγιεινή και άφηνε στην προσωπική κρίση του καθενός να ‘αποφύγει μη απαραίτητες κοινωνικές επαφές’. Αν και η συμβουλή προϋπήρχε (συγκεκριμένα έχει δοθεί από το CDC [Centre for Disease Control], την RPS [Royal Pharmaceutical Society] αλλά και από τον Π.Ο.Υ.) το παράγγελμα του Μπόρις να τραγουδάμε το “Happy Birthday to You” ενώ πλένουμε τα χέρια μας ακουγόταν τουλάχιστον εκτός τόπου και χρόνου όταν η υπόλοιπη Ευρώπη λάμβανε σειρά αυστηρών και εκτάκτων μέτρων.
Mία ημέρα μετά, 13 Μαρτίου, με τα κρούσματα να αυξάνονται σε 24 ώρες κατά 208, ο επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος Patrick Valance ανακοίνωνε ότι η στρατηγική της χώρας θα ήταν η απόκτηση ‘ανοσίας αγέλης’ (herd immunity) και ότι το κυβερνητικό πλάνο ήταν να κολλήσουν την ασθένεια περί τα 40 με 50 εκατομμύρια άτομα (!) – με την ‘λογική’ ότι αυτό θα απέτρεπε την επιστροφή της ασθένειας στο μέλλον. Σε αντίθεση με επιστημονικές έρευνες, που θεωρουν οτί το herd immunity δεν είναι αποτελεσματικό σε ποσοστά κάτω του 95%, η κυβέρνηση επί της ουσίας συνιστούσε ότι ένα 60-70% του πληθυσμού πρέπει να κολλήσει... και πάντα σύμφωνα με το πλάνο! Ακόμα και με τα πλέον αισιόδοξα μοντέλα θνησιμότητας στο 0.5%, το ‘πλάνο’ ήταν να πεθάνουν το λιγότερο 200.000 συμπολίτες μου στο Η.Β. – και εν δυνάμει άνω του μισού εκατομμυρίου. Η διεθνής κατακραυγή ήταν άμεση και ηχηρή, αλλά εγχώρια τουλάχιστον, δεν είχε τη δυναμική που θα ήλπιζε κανείς.
Βλέπεις, μιλάμε για το Η.Β. του ’stiff upper lip’, της φιλοσοφίας ‘θα τα καταφέρουμε στωϊκά ότι και αν συμβεί, όπως τα καταφέραμε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν βομβάρδιζαν οι Γερμανοί’. Αυτή η νοοτροπία της Βρετανικής διαφορετικότητας και ’ψυχραιμίας’, μαζί με μία ισχυρή δόση άγνοιας και ελλιπούς γενικής κατανόησης θεμάτων υγιεινής, σήμαινε πως ένα μεγάλο ποσοστό Βρετανών θεώρησε τη στάση της κυβέρνησής τους ‘δικαιολογημένη’ ή έστω ‘εμπεριστατωμένη’. Φυσικά, υπήρξαν εφημερίδες (The Guardian, The Independent) που εξαρχής τοποθετήθηκαν ενάντια στην πολιτική της κυβέρνησης, αλλά εκπροσωπούσαν μόνο μια μειοψηφική μερίδα των media στο Νησί.
- Ο νέο- φιλελευθερισμός της alt right δεξιάς- του Μπόρις, ή του Τραμπ- είναι ο σημαντικότερος παράγοντας αυτής της ελλειμματικής αντιμετώπισης της πανδημίας;
- Πράγματι, ο νέο-φιλελευθερισμός έπαιξε ένα καίριο ρόλο- από ιδεολογικής άποψης προσεγγίζει ακόμα και την Υγεία ως συνιστώσα της οικονομίας – άρα, υποδεέστερη, επιμέρους κατηγορία των οικονομικών ζητημάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι (και αυτό δεν ισχύει μόνο για το Η.Β.) μία από τις πρώτες κινήσεις που έκανε το Η.Β. σαν κράτος ήταν να μειώσει τα επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας κατά 50 μονάδες από το 0.75% στο 0.25%. Το βρετανικό κράτος δηλαδή, αισθάνθηκε μία κρίση υγείας ως πρωτίστως μία οικονομική κρίση και θεώρησε αυτονόητο σε πρώτη φάση να αντιδράσει με οικονομικό τρόπο.
Θα το πω κάπως λαϊκά, αλλά είναι σαν να λέει το κράτος: ‘εξαπλώνεται αρρώστια; Πέφτουν οι αγορές; Μήπως θα βοηθούσε αν μπορούσατε να δανειστείτε χρήματα ευκολότερα;’ – και αυτού του είδους η σκέψη δεν έγινε μόνο μία φορά: λίγες μέρες αργότερα με τη κρίση να επιδεινώνεται, λήφθηκε και δεύτερη απόφαση να μειωθεί το επιτόκιο περαιτέρω, από 0.25% σε 0.10%.
Ο Μπόρις, πλαισιωμένος από στελέχη οργανισμών (όπως το European Research Group [ERG]) που έσπρωξαν το Η.Β. προς την κατεύθυνση του σκληρού Μπρέξιτ με βάση ακραίες οικονομιστικές θέσεις ελευθερισμού (libertarianism), περιτριγυριζόταν από φερέφωνα που πίστευαν σθεναρά ότι η οικονομία – και συγκεκριμένα η ελεύθερη, ανταγωνιστική λειτουργία της – λαμβάνει πρώτη θέση συγκριτικά με την δημόσια υγεία.
- Πόσο σημαντική ήταν η σύμπτωση της επιδημίας με το Brexit; Πόσο μπορεί να φοβήθηκε ο Μπόρις Τζόνσον ότι δεν θα μπορέσει η βρετανική οικονομία να ανταποκριθεί στην πίεση και των δύο (κορονοϊού και Brexit) ταυτόχρονα- και, επομένως, πρέπει να επιλέξει ένα μόνο μέτωπο;
Σίγουρα λειτούργησε καίρια. Κατά ένα τρόπο, είμαι βέβαιος ότι ο κοροναϊός έχει ήδη σκοτώσει το Μπρέξιτ. Η έξοδος από την Ε.Ε. ανέκαθεν απαιτούσε μια ισχυρή αγγλική οικονομία- τώρα, τα όποια όνειρα υπήρχαν για τη μεγαλύτερη επενδυτική κρατική δαπάνη μεταπολεμικά στο Η.Β. (όπως τα πλάνα του πρώην υπουργού Οικονομικών Σαγίντ Σαβίντ για το τέλος της ‘λιτότητας’) είναι σαφές οτί έχουν πλέον «πεθάνει». Δεν έχει ζητηθεί η αναβολή του Μπρέξιτ ακόμα, αλλά ειδικά σε αυτό το δυστοπικό παρόν, δεν μπορώ να δω με ποιον τρόπο μπορεί το Η.Β. να βγει από την Ε.Ε., έστω και με ‘σοφτ’ Μπρέξιτ, χωρίς να υποστεί τεράστιες οικονομικές συνέπειες. Είναι ξεκάθαρο ότι η κρίση της πανδημίας έχει ήδη δέσει τα χέρια του Μπόρις και πως οποιοσδήποτε και αν βρεθεί στη θέση του Πρωθυπουργού μετά από αυτή την κρίση, θα εχει πολύ σοβαρότερα προβλήματα να λύσει πριν επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων της εξόδου.
«Δεν θα είναι όμως και η πρώτη φορά που κάποιος αναλυτής πέφτει έξω, αμφισβητώντας τη δύναμη του τμήματος της βρετανικής κοινωνίας και της πολιτικής ελίτ που επιθυμεί έξοδο από την Ε.Ε.. Άλλωστε, πλέον, οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της επιδημίας θα είναι πολύ χειρότερες και από το πιο σκληρό Brexit…»
- Μόνο το ΗΒ επέλεξε αυτήν την, αρχικά χαλαρή, πολιτική έναντι της επιδημίας;
- Όχι, το Η.Β. δεν αποτελεί το μόνο κράτος που ‘αντιστάθηκε’ επί μακρόν στην επιβολή ριζικών μέτρων, προτιμώντας μοντέλα αντίδρασης που ‘μειώνουν’ τη ζημιά στην οικονομία. Η Σουηδία εξακολουθεί να μην επιβάλλει περιοριστικά μέτρα παρόμοια με αυτά των περισσοτέρων κρατών της νότιας και κεντρικής Ευρώπης. Στην περίπτωση της Σουηδίας αυτό (σε κάποιο βαθμό) οφείλεται στην οργάνωση του συστήματος υγείας: λειτουργεί αποκεντρωμένα και λαμβάνει αποφάσεις περισσότερο σε τοπικό, παρά σε εθνικό επίπεδο. Το Η.Β., σύμφωνα με τους Financial Times, ήταν ομόγνωμο με τη σουηδική θέση ότι η έλλειψη δεδομένων για το αν η μαζική απαγόρευση μετακίνησης θα επιφέρει αποτελέσματα (ή όχι) είναι ένα ‘ρίσκο’ που το μόνο σίγουρο αποτέλεσμά του θα είναι η άμεση οικονομική ζημία. Η Σουηδία λοιπόν, ακόμα και αυτή τη στιγμή, λειτουργεί με βάση αυτό το πλάνο– την σταδιακή εξάπλωση της επιδημίας με ‘αργό’ ρυθμό με σκοπό την ταυτόχρονη μείωση του ‘κόστους’ σε οικονομία και σύστημα υγείας. Αρκετοί διαχειριστές κεφαλαίων στη σκανδιναβική χώρα έχουν ταχθεί υπέρ της αποφυγής επιβολής ριζικών, εκτάκτων μέτρων, ισχυριζόμενοι ότι τέτοια μέτρα δυνητικά αντικαθιστούν μια καταστροφή με μία ακόμα μεγαλύτερη.
O Trump στις ΗΠΑ είπε κάτι αντίστοιχο: ότι η ‘θεραπεία’ (δηλαδή η επιβολή αυστηρών μέτρων) δεν θα πρέπει να είναι χειρότερη του ‘προβλήματος’ – αφήνοντας να εννοηθεί ότι η ζημιά στην οικονομία θα αποτελέσει μεγαλύτερο κίνδυνο από την οποιαδήποτε απώλεια σε ανθρώπινες ζωές.
Αλλά, καθώς οι υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες έχουν ήδη πλέον κλείσει σχολεία, σύνορα και έχουν απαγορεύσει μετακινήσεις, η Σουηδία εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο ως η χώρα που στην πραγματικότητα παίρνει το πιο επικίνδυνο ρίσκο.
Το Η.Β. αντιμέτωπο, όμως, με την κοινή λογική και τη μαζική κατακραυγή, τουλάχιστον «έκανε πίσω» και επέβαλε μέτρα- όταν οι ΗΠΑ, ακόμα, αντιστέκονται στην επιβολή μέτρων σε ομοσπονδιακό επίπεδο και η Σουηδία αρκείται στην παρότρυνση να αποφεύγει ο κόσμος τον συνωστισμό... Στο ΗΒ υπήρχε ξεκάθαρα μια ιδεολογική διαμάχη, ενδοκυβερνητικά, που οδήγησε στην ‘κωλοτούμπα’.
Εν ολίγοις, ένας συνδυασμός ιδεολογικής προσκόλλησης, βρετανικής κουλτούρας, και κυνισμού επέφεραν την βασανιστικά (και μάλλον εγκληματικά) αργή επιβολή μέτρων.
- Πως αντιδρούσε ο μέσος Βρετανός πολίτης στην επιλογή του Πρωθυπουργού να μην λαμβάνει μέτρα;
- Η αγγλική κοινωνία είναι πολύ πιο μετριοπαθής από την ελληνική. Ο μέσος πολίτης – στην αρχική φάση της επιδημίας τουλάχιστον – δεν είχε τρομοκρατηθεί. Η κατάσταση ήταν αντίστοιχη της αντίδρασης που επέδειξε αρχικά (και σε γενικές γραμμές εξακολουθεί) η Αμερικανική κοινωνία: ένας συνδυασμός άγνοιας, απάθειας και ψυχραμίας.
Είναι αυτονόητο ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα ήταν εναντίον των αρχικών ημίμετρων- όμως, την ίδια κοινότητα το Η.Β. έχει συστηματικά παραμερίσει εν μέσω των συνομιλιών με την Ε.Ε. για το Μπρέξιτ. Τα μοντέλα και οι προβλέψεις της είχαν στο παρελθόν χαρακτηριστεί ως ’Project Fear’ / ‘Σχέδιο Τρομοκράτησης’ δηλαδή των υποστηρικτών της σκληρής εξόδου από την Ε.Ε..
Τελικά, πως να αντιληφθεί ο μέσος πολίτης τη σοβαρότητα της κατάστασης, όταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός διαβεβαίωνε ότι η κυβέρνηση αντιδρά βάσει ενός «σχεδίου»;
Αργότερα μάθαμε ότι τη συγκεκριμένη στρατηγική «απάθειας» είχε εισηγηθεί ο προσωπικός (μη εκλεγμένος) σύμβουλος του πρωθυπουργού, Dominic Cummings, ο οποίος είχε δώσει εντολή για:
Ανοσία αγέλης, με αρχικό ορίζοντα σχεδίου 2 εβδομάδων.
Πάση θυσία (;) προστασία της οικονομίας.
Μάλιστα, όπως τα μίντια μετέφεραν, ο Cummings είχε δηλώσει, αυτολεξεί “If that means some pensioners die, too bad” (Αν αυτό σημαίνει οτί θα πεθάνουν μερικοί συνταξιούχοι, κακό για αυτούς).
Αρχικά το σχέδιο εφαρμόστηκε- ένα «σχέδιο» που σήμαινε μηδενικούς ελέγχους και μόνο «προτροπή» από πλευράς κράτους προς τους ασθενείς για αυτό-περιορισμό τους. Όταν, όμως, ο αριθμός των κρουσμάτων άρχισε να γιγαντώνεται και ταυτόχρονα οι νεκροί να πολλαπλασιάζονται, ο Boris εμφανίστηκε (16 Μαρτίου) και ζήτησε απο τον κόσμο να μην βγαίνει στις παμπ και να περιορίσει τις εξόδους του. Ήταν σαφές ότι δεν επιθυμούσε να είναι ο ‘φιλελεύθερος’ πρωθυπουργός που θα εφάρμοζε δρακόντεια μέτρα, αντίθετα στο διαχρονικό βρετανικό πνεύμα. Tελικά, λίγες ημέρες μετά θα αναγκαζόταν να κλείσει αρχικά τις παμπ και τα εστιατόρια, και τελικά, στις 23 Μαρτίου, επέβαλε απαγόρευση στις μετακινήσεις των ανθρώπων άνω των δύο, όπως και στην έξοδο από το σπίτι χωρίς αιτία.
Η ολιγωρία αυτή σε κρατικό επίπεδο, εξηγείται λοιπόν, μερικώς (αν και προφανώς, δεν δικαιολογείται), ως ένας συνδυασμός τραγικής υποτίμησης της σοβαρότητας της κατάστασης, ιδεολογικής εθελοτυφλίας, ελλιπούς πληροφόρησης και ανεπαρκούς συνεργασίας με την επιστημονική κοινότητα. Και ταυτόχρονα υπήρχε μία ξεκάθαρη έλλειψη σοβαρότητας.
- Τι τύπος (πολιτικού) είναι ο Μπόρις Τζόνσον;
- Ο Μπόρις είναι ο πρωθυπουργός που θα φώναζες για παρέα σε μια έξοδο για να τα πείτε και να κάνετε καλαμπούρι- και εν μέρει για αυτό εκλέχθηκε- ως «αντίποδο» της «ρομποτικής» Τερέζας Μέϊ (’Maybot’ όπως είχε γίνει γνωστή κατά τη διάρκεια της μισητής στους περισσότερους Βρετανούς θητείας της). Το πρόβλημα είναι οτι όπως και ο Τραμπ, ο Μπόρις απηύθυνε τον λόγο του σε μία συγκεκριμένη μερίδα του εκλογικού συνόλου που ανταποκρινόταν σε απλοϊκές ατάκες όπως ‘θα φύγουμε’, ‘θα κάνουμε το Μπρέξιτ’ κ.α.. Διαφαινόταν ότι ήταν ο «λάθος άνθρωπος στη λάθος θέση» για να αντιμετωπίσει μια πανδημία. Μέχρι πολύ πρόσφατα ο Μπόρις προσπαθούσε στις εξαγγελίες του να ... ανυψώσει το ηθικό των Βρετανών με ατάκες του στυλ ‘θα τα καταφέρουμε’ (ασαφές αν ακόμα αναφερόταν στο Brexit και είχε κολλήσει η βελόνα, ή αν όντως αναφερόταν στην επιδημία…) και “UK can turn the tide within 12 weeks …. I’m absolutely confident that we can send coronavirus packing in this country” / ’Σε 12 βδομάδες μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση .... Είμαι απόλυτα σίγουρος οτί μπορούμε να ξαποστείλουμε τον κορονοϊό από εκεί που ήρθε’.
Όμως, είναι σαφές οτι σε αυτές τις κρίσιμες περιστάσεις ο γελωτοποιός πολιτικός έχει λιγότερη απήχηση – η πανδημία δεν είναι κάτι που μπορείς να χρησιμοποιήσεις ως πολιτικό όπλο για να επιτεθείς απλοποιητικά εναντίον οποιουδήποτε. Κάποτε ήταν εύκολο να κατηγορηθεί η Ε.Ε., το σύστημα, οι ’Remainers’- στην παρούσα συγκυρία ο Μπόρις βρισκόταν εκτός των νερών του. Οπλισμένος με ιδεολογικούς συμβούλους των οποίων ολόκληρη η καριέρα ήταν λαϊκίστικού προσανατολισμού, με σκοπό και πυξίδα την προώθηση του οικονομικού ελευθερισμού (της ακραίας μορφής φιλελευθερισμού στην οποία βασίζεται το νέο μόρφωμα της alt-right), ξαφνικά είχε γύρω του ανθρώπους που ήταν ανίκανοι να τον συμβουλεύσουν σωστά. Μόνο λίγα, περισσότερο ηθικά μέλη του κόμματός του, ανησυχούσαν με τους ολοένα και πιο ασυνάρτητους χειρισμούς του Μπόρις και των υπουργών του.
- Δέχτηκε λοιπόν πιέσεις να αλλάξει στάση;
- Σαφέστατα. Θεωρώ ότι δυσκολεύτηκε πολύ μέχρι να αποφασίσει αυτή την αλλαγή πορείας – και πιθανότατα δημιούργησε πολλούς νέους εσωκομματικούς αντιπάλους όταν το έπραξε. Όπως κάποτε η Μέι βρέθηκε στη μέση ενός εσωκομματικού κυκλώνα, όπου προσπαθούσε μάταια να «διαιτητεύσει» μεταξύ διαφορετικών πόλων μέσα στο κόμμα της (υπέρ και κατά της ΕΕ/ ή υπέρ και κατά διαφορετικών, σκληρών ή ‘μαλακών’, τρόπων εξόδου), έτσι κάπως την πάτησε και ο Μπόρις. Μέχρι την επιδημία είχε πετύχει την πλήρη αφοσίωση όλου του κόμματος (εκδιώκοντας από τους Τόρις σύσσωμο τον πόλο του Remain, όπως και ένα τεράστιο κομμάτι του Soft Brexit) – θεωρούσε λοιπόν οτί είχε ολους τους Συντηρητικούς υπό τον έλεγχο του. Όμως, ο κορονοϊός δεν είναι Μπρέξιτ- και πολύ σύντομα δημιουργήθηκαν νέες ρωγμές στο κόμμα του σχετικά με το ποια θα πρέπει να είναι η σωστή στάση αντιμετώπισης της κρίσης. Τότε ο Μπόρις έγινε ‘νέα Μέι’: αναγκάστηκε να αμφιταλαντευτεί μεταξύ θέσεων. Η απόφασή του να απαρνηθεί τη συμβουλή του ‘αρχισυμβούλου’ του και βασικού σχεδιαστή της εκλογικής τους νίκης – του Dominic Cummings –δείχνει το μέγεθος του διλλήματός του. Υποθέτω ότι δυσκολεύτηκε πολύ να εναντιωθεί στον δεύτερο δυνατότερο άνθρωπο αυτή τη στιγμή στο Η.Β.- γιατί δεν είναι λίγοι αυτοί που χαρακτήριζαν τον Cummings ως τον ’πραγματικό πρωθυπουργό’.
- Η αντιπολίτευση πίεζε κοινοβουλευτικά, θεσμικά;
- Οι Labour είναι εξαιρετικά αποδυναμωμένοι μετά τις εκλογές. Και εκκρεμεί ακόμη η επιλογή του νέου τους προέδρου, ένα ζήτημα που τους έχει παραλύσει. Ο Corbyn ουσιαστικά δεν έχει ούτε τη θέληση, ούτε την εσωκομματική στήριξη να χαράξει μια αποφασιστική στάση της αντιπολίτευσης- και αυτό συνεπάγεται την ‘ηχηρή σιωπή’ των Εργατικών. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε η σχετικά καυστική του ομιλία προ ολίγων ημερών, στην τελευταία του παρουσία στο αγγλικό Κοινοβούλιο ως αρχηγός της αντιπολίτευσης, όταν πίεσε σθεναρά τον Μπόρις να λάβει τα κατάλληλα οικονομικά μέτρα για την υποστήριξη των εργαζομένων και των χαμηλόμισθων εν μέσω της οικονομικής κρίσης που (θα) επιφέρει ο κορονοϊός.
- Υπάρχει «ψυχολογικό» υπόβαθρο στους χειρισμούς του Τζόνσον;
- Ο Μπόρις δεν ήθελε να γίνει ο πρωθυπουργός που θα έφερνε τέτοια ακραία μέτρα. Αυτό είναι ξεκάθαρο: ονειρευόταν ότι θα μείνει στην Ιστορία σαν ο νέος Churchill, ως ο πολιτικός που κατόρθωσε ένα επιτυχημένο Μπρέξιτ, δικής του (εν μέρει) επινόησης. Όπως ο Τραμπ στην Αμερική έως πρόσφατα ήλπιζε ως παρακαταθήκη του να αφήσει ένα δυνατό αμερικανικό χρηματιστήριο, ομοίως και ο Μπόρις θεώρησε ότι βημάτιζε μαζί με την Ιστορία προς μία συγκεκριμένη, προδιαγεγραμμένη κατεύθυνση. Πολύ γρήγορα, έχουμε όλοι πια ξεχάσει το Μπρέξιτ- ακόμα και στο εσωτερικό της χώρας- και ήδη είναι σαφές ότι τον Μπόρις θα τον θυμόμαστε για τον κορονοϊό και όχι για αυτό που ο ίδιος ήλπιζε...
«O Churchill διετέλεσε πρωθυπουργός εν μέσω του πιο καταστροφικού πολέμου για το Η.Β. και ηγήθηκε την “δύση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας”. Ο Μπόρις αυτο-λογιζόταν πολιτικός παρόμοιου βεληνεκούς. Τραγική ειρωνία, λοιπόν, ότι και αυτός βρέθηκε να ηγείται της χώρας καταμεσής της μεγαλύτερης κρίσης της από εκείνη την εποχή – και πολύ φοβάμαι πως οι όποιες ομοιότητες μεταξύ των δύο αυτών πολιτικών σε αυτό το σημείο τελειώνουν. Δυστυχώς, έτσι είναι η Ιστορία- ανέκαθεν βέβηλη και ειρωνική με αυτούς που θεωρούν οτί τη χτίζουν».
- Τώρα, μετά τα αυστηρά μέτρα που λήφθηκαν, πως φέρεται και τι πιστεύει ο κόσμος στην Βρετανία;
- Θεωρώ ότι ο κόσμος, ιδεολογικά, είναι διχασμένος. Η τεράστια πλειοψηφία του κόσμου, όσοι είναι ενημερωμένοι, ακολουθούν τις οδηγίες και είναι (γενικά) πεπεισμένοι για τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Όμως, μερίδα του Τύπου, όπως ο The Telegraph που μέχρι πρότινος υπήρξε ο μεγαλύτερος υποστηρικτής του Μπόρις, ξαφνικά του έχει γυρίσει την πλάτη και βάλλει ανοιχτά εναντίον του: Υπήρξαν άρθρα που λοιδορούσαν τον πρωθυπουργό για την πανικοβλημένη εγκατάλειψη μιας ‘λογικής στρατηγικής’ απέναντι στον Covid-19 και την επιλογή του να ‘ρίξει την κοινωνία στα Τάρταρα της κρίσης’. Ο Philip Johnston έγραψε ότι ‘ελπίζει’ η ‘υπερβολική αντίδραση’ της κυβέρνησης να μην έχει καταστρέψει το (οικονομικό) μέλλον των εγγονών του, ενώ το κυνικά συνομωσιολογικό άρθρο του The Spectator, αναρωτιέται αν ο κορονοϊός είναι όντως ένας ‘τρομαχτικός δολοφόνος’ ή ένα ‘διαχειρίσιμο ρίσκο’ (μέσω της θεωρίας της ανοσίας αγέλης). Αυτές οι θέσεις βρίσκουν σύμφωνους ουκ ολίγους και αναπαράγονται από καθιερωμένα ΜΜΕ της χώρας, με σημαντική, δυστυχώς, απήχηση στα συντηρητικά και λαϊκά στρώματα.
Aπό την άλλη, ένα μεγάλο μέρος των ΜΜΕ και της Αριστεράς, όπως ο The Guardian έχουν αποδώσει ευθύνες ευθύνες στην κυβέρνηση για την ολιγωρία τη και, επαναλαμβάνω, ότι σχεδόν σύσσωμη η ακαδημαϊκή κοινότητα έχει ταχθεί υπέρ των απαραίτητων μέτρων. Ο Owen Jones (που αυτό-προσδιορίζεται ως ‘σοσιαλιστής’ και ‘αντιφασίστας’) του The Guardian, σημείωσε ότι «Δεν το περίμενα ποτέ μου ότι θα ένιωθα να ξαλαφραίνω με την επιβολή από μια δεξιά, συντηρητική κυβέρνηση κατ’ οίκον περιορισμού για μένα και εκατομμύριά συμπολίτες μου». (“Never thought I’d be relieved to be placed under house arrest along with millions of people under a police state by a right wing Tory government). Ο αναρχικός aνθρωπολόγος, ακαδημαϊκός David Graeber (έχει διδάξει σε Yale, University College London, London School of Economics) σημείωσε την ‘ειρωνεία’ πίσω από την πλήρη υποστήριξή του για τα αυστηρότερα περιοριστικά κρατικά μέτρα που έχουν επιβληθεί στην αγγλική κοινωνία από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Θεωρείτε πως οι πολίτες που νοσούν από τον Covid- 19 έχουν την κατάλληλη ιατρική φροντίδα στη χώρα που ζείτε;
Το NHS (το εθνικό σύστημα υγείας του Η.Β.) ήταν ήδη τραγικά υποστελεχωμένο και είχε τεράστιες ελλείψεις σε χρηματοδότηση και εξοπλισμό πολύ πριν τη κρίση του Covid19. Γιατροί και νοσηλευτές του NHS μιλούνε για τραγικό σχεδιασμό και τεράστια κενά σε εξοπλισμό, ειδικά σε διαγνωστικά τεστ και μάσκες. Η εσωτερική ‘γραμμή’ είναι οτί αν κάποιος από το προσωπικό του NHS νοσήσει ΔΕΝ του γινεται τεστ (!), και μπαίνει σε προσωπική καραντίνα για 7 ημερες (!). Αναρωτιέσαι εύλογα αν τελικά το «σχέδιο» είναι αρχικά να κολλήσει τον ιό το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και μετά αυτοι ίδιοι, ενώ θα δίνουν μια πραγματική μάχη, να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους ανθρώπους... Απίστευτα πράγματα. Αν δεν υπάρξει κάποια ραγδαία αλλαγή στο σχεδιασμό, τη στελέχωση, και τη χρηματοδότηση των νοσοκομείων, βαδίζουμε προς ένα καταστροφικό σενάριο και συνθήκες πρωτόγνωρες για χώρα του ‘πρώτου κόσμου’.
Έστω τώρα, όλες οι κυβερνήσεις- μεταξύ αυτών και η ελληνική, που αντέδρασε έγκαιρα στην παρούσα κρίση, αλλά μέχρι πρότινος, μάλλον υποτιμούσε το δημόσιο σύστημα υγείας- ας αντιληφθούν ότι, τελικά, τα δημόσια συστήματα υγείας είναι αυτά που καλούνται να σώσουν τις ανθρώπινες κοινωνίες σε πανδημίες και καταστροφές αυτής της κλίμακας.