Εάν ζούμε και εμείς σε αυτόν τον πλανήτη, πιθανότατα έχουμε βιώσει το χαρακτηριστικό ρίγος που καταλαμβάνει ολόκληρο το σώμα, κάθε φορά που θυμόμαστε κάτι ενοχλητικό, το οποίο έχουμε κάνει στο παρελθόν. Πολλοί μάλιστα αναρωτιόμαστε δυνατά «τι στο καλό σκεφτόμουν όταν το έκανα αυτό;», ακόμα κι αν έχουν περάσει μήνες από το αμήχανο συμβάν.
«Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο αναφέρεται με τον όρο “cringe attack”, που στη γλώσσα μας μεταφράζεται ως ”επίθεση ανατριχίλας”. Αυτή η εμπειρία μπορεί να περιγραφεί ως η έντονη σωματική ή συναισθηματική εμπειρία που προκύπτει από μια ανάμνηση, η οποία μας προκαλεί αισθήματα αμηχανίας, αγωνίας, ντροπής ή κοινωνικού άγχους», εξηγεί η Ζόε Κίνσι, σύμβουλος ψυχικής υγείας με έδρα την Ουάσιγκτον.
«Αυτές οι άβολες αναμνήσεις συνήθως προέρχονται από κοινωνικές, οικογενειακές ή ρομαντικές αλληλεπιδράσεις και μας καταλαμβάνουν εξ απροόπτου», προειδοποιεί η Ντανίκα Χάρις, σωματοθεραπεύτρια και προπονήτρια με έδρα το Τέξας.
«Για παράδειγμα, η ανατριχίλα μπορεί να μας πιάσει όταν θυμόμαστε ένα ντροπιαστικό μήνυμα, που στείλαμε πριν από τρία χρόνια στον/στην πρώην μας. Και ενώ αυτή η θύμηση μοιάζει σαν να έσκασε στο μυαλό μας από το πουθενά, πιθανότατα συνδέεται με εσωτερικούς ή εξωτερικούς παράγοντες, όπως μια διαφήμιση, μια επέτειος ή κάτι που ακούσαμε στο ραδιόφωνο», προσθέτει η Χάρις.
Κάθε φορά που βιώνουμε μια αιφνιδιαστική «επίθεση ανατριχίλας και εσωτερικευμένης ντροπής», ο εγκέφαλός μας νομίζει ότι έτσι, μας σώζει από άλλη μια στιγμή για την οποία ενδέχεται να μετανιώσουμε στο μέλλον. Ωστόσο, με το να μαστιγώνουμε τον εαυτό μας, στην πραγματικότητα δεν κερδίζουμε το παραμικρό. Αντιθέτως, το να προσηλωνόμαστε υπερβολικά στα «λάθη» του παρελθόντος απειλεί την αίσθηση της κοινωνικής μας ασφάλειας.
Γιατί μας χτυπάνε την πόρτα τα cringe attacks;
Βέβαια, τα «cringe attacks», είναι μια απολύτως φυσιολογική και ανθρώπινη εμπειρία για πολλούς λόγους, σύμφωνα με τους ειδικούς.
1. Οι άνθρωποι, ενώ θυμόμαστε πολύ καθαρά όλες τις υποθέσεις που χειριστήκαμε λάθος, σπάνια αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας τα σωστά που έχει κάνει
«Οι περισσότεροι είμαστε δυστυχώς υπερ-εστιασμένοι στα πράγματα που έχουμε κάνει στραβά. Έτσι, χάνουμε την προοπτική όλων τα πραγμάτων που κάνουμε σωστά», εξηγεί η Χάρις. «Για παράδειγμα, πιθανότατα θυμόμαστε κάθε λεπτομέρεια μια άβολης συζήτησης που είχαμε με το αφεντικό μας. Κι όμως, αδυνατούμε να θυμηθούμε τις λεπτομέρειες των δεκάδων άλλων αλληλεπιδράσεων, στις οποίες τα πήγαμε μια χαρά», συμπληρώνει η ειδικός.
2. Συμπτώματα όπως το ρίγος και η ανατριχίλα μας υπενθυμίζουν ότι είμαστε άνθρωποι και όχι τα τέλεια κουρδισμένα πλάσματα που θέλουμε να παριστάνουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
«Οι περισσότεροι φοβόμαστε πολύ να αποκαλύψουμε την αληθινή ανθρώπινη πλευρά μας. Αφενός επειδή ανησυχούμε για τα ενδεχόμενα της κακής κριτικής, της απόρριψης και του κοινωνικού αποκλεισμού. Και αφετέρου, επειδή έχουμε την υπόνοια ότι κάποιος θα σπεύσει να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες μας. Και για αυτό, κάθε συμβάν που νιώθουμε ότι μας ”ρεζίλεψε” και μας κατέβασε από το βάθρο μας, μας προξενεί δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα, που μοιάζουν με ηλεκτροσόκ», αναλύει η Χάρις.
3. Είμαστε τελειομανείς ή ιδιαίτερα επικριτικοί
Οι κρίσεις ντροπής επηρεάζουν αρκετά τους τελειομανείς ή τους επικριτικούς ανθρώπους. Διότι αυτοί οι τύποι προσωπικοτήτων, έχουν μεγαλώσει αμφότεροι πιστεύοντας ότι πρέπει να τα κάνουν όλα σωστά. Οι μεν για να μην απογοητεύσουν τους άλλους. Οι δε επειδή τρέμουν στο ενδεχόμενο κάποιος να τους κρίνει τόσο αυστηρά όσο κρίνουν οι ίδιοι τον κόσμο.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε τα επίμονα ρίγη ντροπής και κοινωνικού άγχους
Πρώτα από όλα, έχει σημασία να γνωρίζουμε πως όταν προσπαθούμε να απωθήσουμε κάτι από τη μνήμη και τη σκέψη μας, αυτό από μόνο του αποτελεί παγίδα. Διότι, πώς στο καλό θα το ξεχάσουμε, εφόσον σκεφτόμαστε τόσο επίμονα ότι θέλουμε να το λησμονήσουμε;
Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να:
1. Αναγνωρίσουμε ότι κάτι μας έκανε να νιώσουμε αμήχανα
2. Εξετάσουμε κατά πόσο αυτό επηρέασε τις σχέσεις μας μακροπρόθεσμα
3. Όταν διαπιστώσουμε ότι - πιθανότατα - μια αμήχανη στιγμή δεν κατέστρεψε δα και τη ζωή μας, είμαστε πλέον σε θέση να αντιληφθούμε ότι όλο αυτό ανήκει στο παρελθόν
4. Να προχωρήσουμε σκεπτόμενοι πως:
- Αφενός είναι αναπόφευκτο να κάνουμε κι άλλα λάθη στο μέλλον
Αφετέρου, κανείς δεν δίνει τόση σημασία στα δικά μας σφάλματα, διότι όπως και εμείς, καθένας μας είναι αρκετά απορροφημένος στο να αναμασά τα δικά του «εγκληματικά λάθη».
Και αν αδυνατούμε να βγάλουμε από το μυαλό μας κάτι που νιώθουμε ότι «μας ντρόπιασε»;
Αν οι κρίσεις ντροπής καταστρέφουν την ημέρα μας και μας εξουθενώνουν, ίσως υπάρχει κάποιο βαθύτερο τραύμα. Και εάν η ντροπή μας εξαιτίας του τραύματος αυτού, είναι πολύ μεγάλη, τότε ίσως είναι η ώρα να επισκεφτούμε έναν θεραπευτή της εμπιστοσύνης μας. Διότι οι επίμονες αναδρομές σε κακές στιγμές από το παρελθόν, ελλοχεύει ο κίνδυνος να εξελιχθούν σε κρίσεις άγχους και πανικού. Αλλά αυτό αφορά μια πολύ μικρή μερίδα του πληθυσμού. Οι περισσότεροι απλώς ζούμε με αυτό.