Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης, έναν από τους πρωτοστάτες του μετά-Ιμπρεσιονισμού, του οποίου το έργο είναι γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ ήταν ο άνθρωπος με το μελαγχολικό πνεύμα και τους εκστατικούς πίνακες, αλλά και με μια ζωή που είναι ταυτόχρονα διάσημη και καλυμμένη με ένα πέπλο μυστηρίου. Ήταν τόσο ασταθής ως χαρακτήρας όσο έμοιαζε; Ισχύει πως τα έργα του αλλάζουν μορφή με το πέρασμα του χρόνου; Τι ακριβώς συνέβη με το αυτί του;
Αυτές και πολλές άλλες απορίες περιστρέφονται γύρω από το έργο και την προσωπικότητα του διάσημου καλλιτέχνη, με τις απαντήσεις τους να είναι ακόμα άγνωστες -τουλάχιστον σε βαθμό που να μπορούν να επιβεβαιωθούν. Για αυτό είπαμε να κάνουμε μια μικρή ανασκόπηση σε οκτώ από τις πιο γνωστές θεωρίες και ανακαλύψεις σχετικά με τον Βαν Γκογκ, που μέχρι και σήμερα παραμένει ένας από τους πιο ταλαντούχους και γοητευτικούς δημιουργούς που έχουν υπάρξει ποτέ.
1. Ίσως να έχει κρύψει το «Μυστικό Δείπνο» σε έναν από τους πίνακές του.
Με μια πρώτη ματιά, ο πίνακας του Βαν Γκογκ «Εξώστης καφενείου την νύχτα στην Αρλ» φαίνεται να απεικονίζει μια παρέα άγνωστων θαμώνων να συνομιλούν σε μια καφετέρια. Ωστόσο, σύμφωνα με ερευνητές όπως ο Jared Baxter, συγκεκριμένη σκηνή υπό το σεληνόφως μπορεί να συμβολίζει μια άλλη, εξίσου διάσημη, σκηνή θρησκευτικού χαρακτήρα. Το «Τελευταίο Δείπνο» του Leonardo da Vinci. Λόγω διάφορων κρυμμένων λεπτομερειών, όπως η εμφάνιση σταυρών σε αρκετά σημεία του έργου, υπάρχουν πολλοί που υποπτεύονται πως η συγκεκριμένη συνάθροιση στον πίνακα του Βαν Γκογκ είναι λίγο πιο ιδιαίτερη από όσο νομίζουμε.
2. Το έργο του ίσως να έχει παρουσιάσει με ακρίβεια μία από τις πιο πολύπλοκες επιστημονικές αρχές στην ιστορία.
«Όταν συναντήσω τον Θεό, θα του κάνω δύο ερωτήσεις: Γιατί η σχετικότητα; Και γιατί η αναταραχή; Πραγματικά πιστεύω πως θα έχει μια απάντηση για το πρώτο», είχε πει ο Werner Heisenberg, ο διάσημος Γερμανός φυσικός και ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του 20ου αιώνα. Η αναταραχή, για όσους δεν έχουν άμεση σχέση με την επιστήμη, είναι μια άκρως πολύπλοκη θεωρία που ακόμα προβληματίζει πολλούς επιστήμονες. Επίσης, πρόκειται για μια θεωρία που έχει απεικονιστεί με τον καλύτερο τρόπο από τα στριφογυριστά μοτίβα στην ατμόσφαιρα των έργων του Βαν Γκογκ, ιδιαίτερα στον πίνακα «Έναστρη Νύχτα». Μερικοί πιστεύουν πως σε περιόδους κρίσης στη ζωή του, όπως κατά τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρικό άσυλο, ο Βαν Γκογκ κατάφερε με κάποιο τρόπο να ακουμπήσει την καλλιτεχνική πλευρά της επιστημονικής θεωρίας. Αυτό το βίντεο εξηγεί πώς:
3. Τα ηλιοτρόπιά του μάλλον ήταν μεταλλαγμένα.
Είχατε παρατηρήσει ποτέ πως τα διάσημα ηλιοτρόπια του Βαν Γκογκ -στον πίνακα «Βάζο με δώδεκα ηλιοτρόπια»- δεν μοιάζουν ακριβώς με αυτά που έχετε δει από κοντά; Σύμφωνα με ερευνητές, όπως ο John Burke του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, ο Βαν Γκογκ δε ζωγράφισε τα κλασικά ηλιοτρόπια αλλά μάλλον παραλλαγές τους που κατείχαν ένα μεταλλαγμένο γονίδιο. Για αυτό και μοιάζουν με «τριχωτά, περίπου σαν χρυσάνθεμα» λουλούδια ή με «φουντωτά πομ-πομ κολλημένα πάνω σε κοτσάνια ηλιοτροπίων».
4. Ίσως έπασχε από αχρωματοψία.
Μήπως ο Βαν Γκογκ δεν μπορούσε να αντιληφθεί τις κόκκινες αποχρώσεις; Σύμφωνα με τον Kazunori Asad, έναν Ιάπωνα εμπειρογνώμονα της όρασης, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα ίσως εξηγήσει το γιατί ο ζωγράφος δημιουργούσε με ψυχρά χρώματα και ακολουθούσε μια πιο σκληρή τεχνοτροπία. Ο Asad ανέπτυξε μια εφαρμογή με το όνομα «Chromatic Visual Simulator» (Χρωματικός Οπτικός Προσομοιωτής), η οποία προσομοιώνει την εμπειρία συγκεκριμένων ειδών αχρωματοψίας, συμπεριλαμβανομένης αυτής του Βαν Γκογκ.
5. Ίσως να μην έκοψε ο ίδιος το αυτί του.
Ο Βαν Γκογκ έκοψε το αυτό του ώστε να το δώσει σε μια γυναίκα ονόματι Ρέιτσελ. Αυτός είναι ο γνωστός μύθος, τα πράγματα όμως ίσως να μην έγιναν ακριβώς έτσι. Δύο ιστορικοί από το Αμβούργο, ο Hans Kaufmann και η Rita Wildegans, επιμένουν πως ο ζωγράφος έστησε τον υποτιθέμενο αυτό-ακρωτηριασμό για να προστατέψει τον φίλο του, και εξίσου διάσημο ζωγράφο, Πωλ Γκωγκέν. Σύμφωνα με τους ίδιους, ο Γκωγκέν, ο οποίος ήταν δεινός ξιφομάχος, έκοψε το αυτί του Βαν Γκογκ κατά τη διάρκεια ενός τσακωμού τους. Παραδόξως υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν τη θεωρία των δύο ιστορικών, μεταξύ των οποίων και ένα γράμμα του Βαν Γκογκ προς τον Γκωγκέν στο οποίο γράφει «Δεν θα πω τίποτα για αυτό και το ίδιο θα κάνεις κι εσύ».
6. Μπορεί να μην ήταν τόσο μανιακός όσο τον θέλει ο θρύλος.
Παρά το γεγονός ότι η φήμη του τον θέλει ορμητικό δημιουργό, πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν πως ο Βαν Γκογκ ήταν στην πραγματικότητα πιο παραδοσιακός και αναλυτικός από όσο πιστεύουμε. Για παράδειγμα, το διάσημο «Το δωμάτιο του βαν Γκογκ στην Αρλ» είναι γνωστό για την έντονη αντίθεση μεταξύ των μπλε τοίχων και του κίτρινων δαπέδων του, η οποία δίνει ένα συγκλονιστικό και κάπως σκοτεινό αποτέλεσμα. Ωστόσο, οι ερευνητές ανακάλυψαν πως η μπλε μπογιά είχε αρχικά μια περισσότερο βιολετί απόχρωση, η οποία «έδενε» με το κίτρινο και έδινε ένα πιο ήρεμο αποτέλεσμα. Ο Alex Ruger, διευθυντής του Μουσείου Βαν Γκογκ, έχει πει: «(Ο Βαν Γκογκ) ήταν για την ακρίβεια κάποιος ήξερε πολύ καλά τις ιδιότητες των υλικών που χρησιμοποιούσε, και πώς να τα χρησιμοποιεί, και επίσης δημιουργούσε πολύ σκόπιμες συνθέσεις. Υπό αυτή την έννοια, έχουμε μια σημαντική διορατικότητα που μας δίνει μια καλύτερη ιδέα για τον Βαν Γκογκ ως καλλιτέχνη. Ήταν πολύ προσανατολισμένος στον στόχο του».
7. Ίσως δολοφονήθηκε.
Παρότι το δημοφιλέστερο σενάριο θέλει τον Βαν Γκογκ να αυτοκτόνησε στην ηλικία των 37 χρόνων, κάποιοι ειδικοί πιστεύουν πως στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε. Οι αποδείξεις διατείνονται πως πυροβόλησε τον εαυτό του στον κορμό και έπειτα περπάτησε για αρκετά μέτρα, επιστρέφοντας στο δωμάτιό του -ένα μάλλον απίθανο σενάριο. Η περσόνα του Βαν Γκογκ ως βασανισμένης ψυχής που γίνεται ξαφνικά διάσημος και δεν ξέρει πώς να το διαχειριστεί, είναι ίσως αυτό που επέτρεψε τα σενάρια περί αυτοκτονίας παρότι δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία και καμία ένδειξη πως όντως ήθελε να δώσει τέλος στη ζωή του.
8. Οι πίνακές του γίνονται σταδιακά λευκοί.
Ο Βαν Γκογκ είχε ιδιαίτερη αδυναμία σε ένα από τα πρώτα συνθετικά χρώματα που έγιναν γνωστά στον άνθρωπο, κατασκευασμένο από κόκκινο μόλυβδο. Δυστυχώς, το συγκεκριμένο υλικό δεν διαρκεί για πολύ, κάνοντας τα έντονα χρώματα όπως το κόκκινο να ξεβάφουν γρήγορα όταν εκτίθενται σε φως. Η Francesca Casadio, συντηρήτρια έργων τέχνης στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, εξηγεί: «Γνωρίζουμε εδώ και καιρό πως μερικές από τις χρωστικές ουσίες που χρησιμοποιούσε ο Βαν Γκογκ αλλάζουν με τον χρόνο. Ειλικρινά όμως έμεινα έκπληκτη όταν ανακάλυψα πως ο κόκκινος αγωγός, η μεταλλική χρωστική ουσία που συνήθως θεωρείται σχετικά σταθερή, τον εγκατέλειψε επίσης».