Βρίσκομαι σε μια σκοτεινή αίθουσα ενώ απέναντί μου, μέσα στη μεγάλη οθόνη, ένας νεαρός Polunin ετοιμάζεται στα παρασκήνια μιας Όπερας πριν την παράσταση. Φορά κοστούμι, κάνει ένα μικρό ζέσταμα μπροστά στον καθρέφτη και έπειτα παίρνει ένα κοκτέιλ χαπιών και λέει με μια, σχεδόν παιδιάστικη, ανυπομονησία στην κάμερα: «Θα είμαι τόσο φτιαγμένος σε λίγη ώρα». Φορά την κάπα του, βάζει λίγη ακόμη πούδρα για να καλύψει τα τατουάζ στο ανάποδο της παλάμης του και βγαίνει θριαμβευτικά στη σκηνή.
Δύο μέρες μετά, βρίσκομαι έξω από την ίδια σκοτεινή αίθουσα, σε μια ήσυχη γωνία στον πάνω όροφο του Δαναού, καθισμένη σε ένα μικρό καναπέ. Απέναντί μου βρίσκεται ο Sergei Polunin, λίγο μεγαλύτερος από την εκδοχή που γνώρισα τις προάλλες. Παρόλα αυτά, μοιάζει πιο νέος από τα 26 του χρόνια. Είναι ήρεμος, αφοπλιστικά ευγενικός (πριν από λίγα λεπτά είχε σηκώσει από μόνος του δύο σκαμπό και τα είχε βάλει στην άκρη «για να βγει καλύτερη η φωτογραφία μας»), με μια φυσική γλυκύτητα στα μάτια και εξαιρετικά πρόθυμος να απαντήσει στις ίδιες ερωτήσεις που σίγουρα έχει ακούσει εκατοντάδες φορές τα τελευταία χρόνια. Απαντά με πάθος και συχνά χειρονομεί έντονα χωρίς όμως να ανεβάζει τον τόνο στη φωνή του. Κι αν μιλά χαμηλόφωνα, οριακά ντροπαλά, είναι αυτά που λέει που σου δίνουν να καταλάβεις πως μπροστά σου δεν βρίσκεται πια το μπερδεμένο, καταβεβλημένο 19χρονο αγόρι που έχει χάσει το νόημα στη ζωή του, αλλά ένας ώριμος, συνειδητοποιημένος επαγγελματίας με σχέδιο να αλλάξει τον κλασικό χορό ώστε να τον φέρει στη σύγχρονη εποχή. Όχι επειδή τον έχει βαρεθεί, όπως δήλωνε κάποτε, αλλά επειδή τον αγαπά τόσο που πιστεύει πως του αξίζει κάτι καλύτερο από το να «πεθάνει» εγκλωβισμένος στις πάλαι ποτέ δάφνες του.
Οι δύο αυτοί Polunin δε θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικοί μεταξύ τους. Όχι επειδή το «κακό παιδί του χορού» έβαλε μυαλό. Όχι, αυτός ήταν ο εύκολος τρόπος για να τον παρουσιάσουν ΜΜΕ ώστε να κάνει εντύπωση στο κοινό. Άλλωστε το «κακό» και το «καλό» είναι δύο πολύ σχετικές έννοιες, σίγουρα όχι αρκετές για να ορίσουν τη προσωπικότητα ενός ανθρώπου. Πόσο μάλιστα κάποιου με μια τόσο πολύπλοκη, θυελλώδη ιστορία ζωής, πιο εντυπωσιακή από κάθε ταμπέλα των media.
Ο «καλύτερος χορευτής της γενιάς του», ο «επόμενος Nureyev», o «άξιος διάδοχος του Nijinsky» μπήκε με φόρα στο χώρο του μπαλέτου χωρίς να έχει άλλη επιλογή. Ήταν το παιδί-θαύμα με την υπεράνθρωπη ευλυγισία και με μια μητέρα που είχε αποφασίσει να τον πιέσει όσο δεν πίεσαν την ίδια οι δικοί της γονείς ώστε να καταφέρει κάτι σπουδαίο σε αυτόν τον κόσμο. Στα 13 του έγινε μέλος του British Royal Ballet School χάρη στις τεράστιες θυσίες της οικογένειάς του που διασκορπίστηκε σε όλη την Ευρώπη για να στείλει τον Sergei να σπουδάσει: ο πατέρας του έπιασε δουλειά στην Πορτογαλία, η γιαγιά του στην Ελλάδα και η μητέρα του τον πήρε και πήγαν στο Κίεβο για να φοιτήσει στην καλύτερη σχολή χορού της χώρας πριν φύγουν για Λονδίνο. Στα 19 του έγινε Πρώτος Χορευτής του Royal Ballet, ο νεότερος πρώτος χορευτής στην ιστορία της εταιρείας, και πήρε αυτόματα τον τίτλο της «μεγαλύτερης ελπίδας του βρετανικού μπαλέτου» -ένας ακόμα τίτλος, ένα ακόμα βάρος στην ήδη καταπονημένη πλάτη ενός εφήβου που δεν βρήκε ποτέ το χρόνο να μεγαλώσει, που πάντα ακολουθούσε διαταγές και έσπρωχνε τον εαυτό του στα άκρα με μόνο του στόχο να ενώσει ξανά την οικογένειά του.
«Οι χορευτές είναι σαν παιδιά, δεν έχουν χρόνο να ωριμάσουν και να ενηλικιωθούν όπως πρέπει γιατί δουλεύουν συνέχεια, συνέχεια, συνέχεια από μικρή ηλικία και δεν έχουν κάποιον ατζέντη ή μάνατζερ για να ακούσει τις επιθυμίες τους και να τους βοηθήσει να τις εκπληρώσουν», μου λέει. «Κάνεις μόνο ό,τι σου λέει η εταιρεία. Από το σχολείο πας κατευθείαν στην εταιρεία, όπου και κανείς δεν σε παίρνει στα σοβαρά, μόνο σου δίνουν διαταγές. Είναι τόσο έντονη η πειθαρχία και η πίεση που δέχεσαι από παιδί που στην πορεία τη συνηθίζεις, γίνεσαι στρατιώτης και δεν μιλάς ποτέ».
Όταν οι γονείς του χώρισαν κι ενώ ο ίδιος δεν μπορούσε να βγάλει ούτε τα προς το ζην από το χορό, κάθε νόημα χάθηκε στο μυαλό του Polunin. Μέχρι εκείνο το σημείο, οι παραστάσεις που έδινε στο Λονδίνο ξεπουλούσαν μέσα σε λίγες ώρες και ο κόσμος έκλεινε εισιτήρια για να τον δει να χορεύει ακόμη και δύο χρόνια αργότερα. Κάπου εκεί έκανε την εμφάνισή της η ταμπέλα του «κακού παιδιού». Τα πάρτυ, οι καταχρήσεις, τα δεκάδες τατουάζ και η ασταθής συμπεριφορά ήταν το μελάνι στις πένες των δημοσιογράφων και των ταμπλόιντ που έκαναν λόγο για τον «James Dean του χορού» που σαμποτάρει την ίδια του την καριέρα. Κάτι που συνέβη όντως σύντομα, όταν στα 22 του ο Polunin παραιτήθηκε από το Royal Ballet λόγω μιας ολοένα και εντονότερης κατάθλιψης και αδυναμίας του να διαχειριστεί το σωματικό πόνο.
«Ένιωθα πως σωματικά δεν μπορούσα να κάνω κάτι άλλο, ήμουν φυλακισμένος στο ίδιο μου το σώμα», λέει για εκείνη την περίοδο. «Σε γενικές γραμμές ήμουν απόλυτα ικανοποιημένος από το Royal, μου είχαν δώσει τα πάντα. Αλλά είχα εργαστεί τόσο σκληρά για να γίνω Πρώτος χορευτής και, όταν τα κατάφερα, τίποτα δεν άλλαξε. Αναρωτήθηκα “Γιατί το κάνω αυτό; Η οικογένειά μου είναι χωρισμένη και δεν έχω καν τους οικονομικούς πόρους για να την ενώσω ξανά”. Δεν είχα λεφτά να αγοράσω εισιτήρια, δεν μπορούσα να αγοράσω ένα σπίτι, ένα διαμέρισμα. Δεν έχεις ελευθερία, δεν είσαι ευτυχισμένος. Πεινάς συνέχεια (γελάει). Ένιωσα προδομένος. Έτσι ξεκίνησα να ταξιδεύω και μέσα από τα ταξίδια είδα όλα αυτά που μου έλειπαν».
Στη διάρκεια αυτών των ταξιδιών γνώρισε την Gabrielle Tana, την παραγωγό που έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή του. Εκείνη τη περίοδο η Tana είχε αναλάβει την κινηματογραφική μεταφορά της βιογραφίας του Nureyev και έψαχνε χορευτές για την ταινία (την οποία θα σκηνοθετήσει ο Ralph Fiennes και τα γυρίσματα θα ξεκινήσουν μέσα στο 2017). Μετά το κάστινγκ του Polunin, Tana και Fiennes έκριναν πως δεν είναι ο κατάλληλος για το ρόλο. Η Tana όμως είχε ήδη γοητευτεί από την ταραχώδη ιστορία του νεαρού χορευτή από το Kherson της Ουκρανίας και είχε ήδη αποφασίσει πως θα έκανε μια ταινία αποκλειστικά για αυτόν.
Το 2012 ο Polunin πήγε στη Μόσχα για να χορέψει στο Stanislavsky Music Theatre, υπό τη διδασκαλία του Igor Zelensky, στο πρόσωπο του οποίου βρήκε τη καθοδήγηση που είχε ανάγκη αλλά και μια πατρική φιγούρα. Ή τουλάχιστον έτσι νόμιζε. Δύο χρόνια αργότερα ο Sergei άρχισε να νιώθει και πάλι δυσαρεστημένος, ανήσυχος, άδειος. Και, στο τέλος, παραιτήθηκε. Ξανά. «Ένιωσα πως επαναλαμβανόμουν, πως δεν χόρευα για τους σωστούς λόγους. Ήθελα να προκαλέσω τον εαυτό μου», μου λέει. Το πρόβλημά του, βέβαια, δεν ήταν μόνο η Ρωσία ή το Λονδίνο, ήταν το γενικότερο σύστημα των εταιρειών. «Είναι πολύ σημαντικό να ακούς τους χορευτές, τα πιστεύω τους, τις ανάγκες τους. Δεν είναι εργαλεία, είναι καλλιτέχνες, πρέπει να δώσουν πράγματα, να δημιουργήσουν. Στις εταιρείες κανείς δεν σε ρωτά αν είσαι καλά, αν χρειάζεσαι κάτι. Μια φορά το χρόνο έχεις τη δυνατότητα να μιλήσεις με το διευθυντή και να του πεις τι θέλεις να κάνεις. Μιλάμε όμως για έναν άνθρωπο που αποφασίζει για δεκάδες καριέρες και εσύ βασίζεις όλη σου τη ζωή στην απόφασή του, σε ένα άνθρωπο που μπορεί και να μη σε συμπαθεί. Κι αν αποφασίσεις να φύγεις και να πας σε άλλη εταιρεία, αυτός ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να σου κλείσει όλες τις πόρτες με ένα τηλεφώνημα».
Και τότε ξεκίνησε μια αλυσιδωτή αντίδραση γεγονότων που οδήγησαν στην έκρηξη του «φαινομένου Polunin» σε παγκόσμιο, επιτέλους, επίπεδο. Η Tana του προτείνει να γυρίσουν ένα βίντεο με το διάσημο φωτογράφο και σκηνοθέτη David LaChapelle το οποίο θα αποτελούσε κομμάτι του «Dancer», του ντοκιμαντέρ για τη ζωή του και θα λειτουργούσε περίπου ως εναλλακτικό teaser της ταινίας. Ο LaChapelle προτείνει το «Take Me To Church» του Hozier ως μουσικό χαλί, ο Polunin σκέφτεται πως αυτό το βίντεο θα είναι ένας ταιριαστός τρόπος για να πει το οριστικό «αντίο» στο χορό, ο επί χρόνια φίλος και συμφοιτητής του στο Royal Ballet School, Jade Hale-Christofi αναλαμβάνει τη χορογραφία και όλη η ομάδα ταξιδεύει στη Χαβάη για να γυρίσουν το βίντεο στο εκεί στούντιο του LaChapelle. Τα υπόλοιπα είναι, όπως λένε, ιστορία.
Πέρα από τη σαρωτική επιτυχία του βίντεο στο διαδίκτυο, ο «τελευταίος χορός» του Polunin ήταν αυτό που χρειαζόταν ο ίδιος για να καταλάβει πως, τελικά, δεν ήταν το μπαλέτο που έβγαζε το «κακό» του πρόσωπο. Ήταν εκείνος που έπρεπε να παλέψει για αποκαλύψει το «καλό» πρόσωπο του χορού στους ανθρώπους.
«(Ο κόσμος του χορού) είναι ένας πολύ κλειστός κύκλος και συνειδητοποίησα πως χρειαζόμαστε ατζέντηδες που θα βοηθήσουν στο να σπάσει αυτό το σύστημα», μου λέει. «Εγώ δεν είχα ποτέ κάποιον να με καθοδηγεί, δεν ήξερα που να απευθυνθώ αν ήθελα, για παράδειγμα, να κάνω μια ταινία, να κάνω τηλεόραση. Αυτό κάνουν οι ατζέντηδες, σου παίρνουν το βάρος, σε καθοδηγούν, ενδιαφέρονται για το δικό σου όνομα όχι για το όνομα της εταιρείας». Και έτσι, με τη συμβολή της Tana, γεννήθηκε το Project Polunin.
«Η Tana έγινε από την πρώτη στιγμή ο φύλακας άγγελός μου. Ξεκινήσαμε μαζί το Project Polunin, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη περίοδο. Ήθελα να φτιάξω έναν οργανισμό εν μέρει φιλανθρωπικό - εν μέρει κερδοσκοπικό, ώστε να βγάζω λεφτά με τα οποία θα μπορώ να δημιουργώ πράγματα και να βοηθώ τους χορευτές να κάνουν όσα θέλουν», μου λέει ενώ έχει αρχίσει πάλι να χειρονομεί παθιασμένα. «Δε θα είναι ανταγωνιστικός των εταιρειών, ίσα ίσα, θα λειτουργεί ξεχωριστά αλλά παράλληλα με τις εταιρείες και θα τις βοηθά να εξελίσσονται. Σε εμάς οι χορευτές θα μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα και να βρίσκουν τη φιλική αντιμετώπιση που δεν υπάρχει στις εταιρείες. Θα είναι μια παγκόσμια δράση που θα λειτουργεί σαν μια ενωμένη καλλιτεχνική κοινότητα. Ο χορός δεν είναι σαν τα αθλήματα, δεν έχεις κάποιο χρόνο που πρέπει να πετύχεις. Είναι τέχνη, είναι ελευθερία. Πρέπει να κοιτάς μέσα στον εαυτό σου, να ακούς τις δικές σου επιθυμίες. Πρέπει να κάνεις ερωτήσεις και να υπάρχει κάποιος που θα τις ακούσει προσεκτικά και θα σε βοηθήσει να βρεις απαντήσεις. Σε όλη την ιστορία του χορού, πάντα η εταιρεία σου έλεγε τι να κάνεις και εσύ έπρεπε να είσαι ευγνώμων που ακολουθείς εντολές. Εγώ θέλω να το αλλάξω αυτό, θέλω να αλλάξω την αντίληψη που υπάρχει για τις εταιρείες, τους χορευτές και το χορό. Πρέπει οι χορευτές να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να παίρνουμε τις δικές μας αποφάσεις ως καλλιτέχνες».
Ο Sergei Polunin ήταν ο μεγαλύτερος χορευτής στον κόσμο από τα 19 του χρόνια. Έπρεπε όμως να γίνει viral στο διαδίκτυο για να τον μάθει, κυριολεκτικά, όλος ο κόσμος. Ειρωνικό, σίγουρα, μήπως όπως αυτό ακριβώς είναι που έχει ανάγκη σήμερα ο κόσμος του κλασικού χορού. Κάτι πιο ποπ;
«Οπωσδήποτε!», μου απαντά πριν καν προλάβω να ολοκληρώσω την πρότασή μου με ένα ενθουσιώδες και αργόσυρτο, χάριν έμφασης, «definitely» με τη χαρακτηριστική ουκρανική προφορά του. «Η βιομηχανία του χορού έχει μείνει πολύ πίσω σε σχέση με την εποχή που ζούμε. Είναι πολύ σημαντικό να γίνουν αλλαγές άμεσα γιατί αν παραμείνει σε αυτή την κατάσταση, ο κόσμος θα σταματήσει να ασχολείται μαζί της. Και, από την άλλη, είναι σημαντικό να γνωρίσει και ο κόσμος το μπαλέτο γιατί είναι μια τέχνη που σου ανοίγει την ψυχή, της δίνει τροφή. Και αν είναι καλό, δεν γίνεται να μην σου αρέσει. Πιστεύω πως ο David LaChapelle είναι ο ιδανικός άνθρωπος για να μας βοηθήσει να το κάνουμε αυτό και σκοπεύω να συνεχίσω να συνεργάζομαι μαζί του στα πάντα, για όσο ζω (γελάει). Είναι μια ιδιοφυΐα».
Στα 26 του χρόνια, ο Sergei Polunin δεν ψάχνει πια μια έξοδο διαφυγής. Είναι μόνιμος «επισκέπτης καλλιτέχνης» στην Bayerisches Staatsballet του Zelensky στη Ρωσία, δίνει συχνά παραστάσεις στη Royal Ballet του Λονδίνου δίπλα στη Πρώτη Χορεύτρια της εταιρείας, Natalia Osipova -με την οποία είναι και ζευγάρι τα τελευταία χρόνια και χάρη σε αυτήν έχει αρχίσει να εξερευνά το κομμάτι του σύγχρονου χορού- εργάζεται ακατάπαυστα πάνω στο Project Polunin, έχει εμφανιστεί μέχρι και στο So You Think You Can Dance, ενώ ετοιμάζεται να κάνει το μεγάλο του άνοιγμα στον κινηματογράφο. Το Δεκέμβριο ξεκινά γυρίσματα για μια νέα ταινία «με μεγάλο και διάσημο καστ, για την οποία δε μπορώ να πω πολλά ακόμα αλλά θα είναι κάτι πραγματικά διαφορετικό και φρέσκο».
Ανάμεσα σε όλα αυτά, χορεύει. Κάθε μέρα, όσο καλύτερα μπορεί. Μόνο που τώρα πια ο χορός δεν είναι η δουλειά του, ούτε μια υποχρέωση που οφείλει να φέρει εις πέρας. Είναι η φύση του.
«Ο χορός πλέον μου έρχεται εύκολα. Δεν το κάνω για τα λεφτά, δεν με δυσκολεύει, έχω την ελευθερία να κάνω ό,τι θέλω. Και αυτό που θέλω, είναι να κάνω το χορό δημοφιλή».
*Ευχαριστούμε τον OTE TV, μέγα χορηγό του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας, για την παραχώρηση της συνέντευξης.
Το «Dancer» θα κάνει πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες στις 24 Νοεμβρίου από την Filmtrade.
Ο Sergei Polunin και η διάσημη πρίμα μπαλαρίνα Natalia Osipova έρχονται στην Αθήνα για μια μοναδική παράσταση σύγχρονου χορούστο Θέατρο Παλλάς, στις 2 και 3 Δεκεμβρίου.