Υπάρχουν πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ φίλων, υπάρχουν τραγικές ερωτικές σχέσεις, υπάρχουν δύσκολες σχέσεις ανάμεσα σε αδέρφια, υπάρχουν ανταγωνιστικές σχέσεις ανάμεσα σε πατέρες και γιους.
Και μετά, υπάρχει και η σχέση μητέρας-κόρης.
Μια σχέση με τόσες δεκάδες πτυχές και επίπεδα, με απύθμενο βάθος και δυσθεώρητα ύψη, μια σχέση αγάπης και μίσους, ζήλιας και λατρείας, ανταγωνισμού και ασυναγώνιστης ψυχικής σύνδεσης, μια σχέση τόσο βίαιη όσο και τρυφερή. Παρόλα αυτά όμως, σπάνια θα διαβάσουμε μια τέτοια ιστορία για μια μητέρα και μια κόρη. Ειδικά όταν μιλάμε για την Ημέρα της Μητέρας, μια μέρα που κουβαλά όλα τα κλισέ και τις γραφικότητες γύρω από το ρόλο της γυναίκας ως «μητέρας» και, σε δεύτερο χρόνο, ως «κόρης», και ρίχνει τον προβολέα σε πιο «βατά» και «αποδεκτά» θέματα όπως η ανιδιοτελή αγάπη της μάνας για τα παιδιά της και τα μαθήματα ζωής που παίρνουν εκείνα από αυτή, ή, φυσικά, στον ιερό δεσμό που υφάνθηκε ανάμεσά στη μάνα και το παιδί της από την πρώτη στιγμή που το έφερε στη ζωή. Κανείς δεν ισχυρίζεται πως όλα αυτά είναι ψέματα, οι περισσότεροι όμως γνωρίζουν καλά πως δεν είναι και η μόνη αλήθεια.
Οι παρακάτω συγγραφείς είχαν το θάρρος να γράψουν για την θυελλώδη σχέση που συνήθως αναπτύσσεται ανάμεσα σε μια μητέρα και μια κόρη, χωρίς περιστροφές και ωραιοποιήσεις. Και δημιούργησαν μικρά λογοτεχνικά διαμάντια που, με τη σειρά τους, άνοιξαν λίγο περισσότερο την πόρτα που οδηγεί στην κατανόηση της ψυχοσύνθεσης μιας γυναίκας, είτε αυτή είναι κόρη, είτε μητέρα, είτε και τα δύο. Κάποιες από τις ακόλουθες ιστορίες είναι αυτοβιογραφικές ενώ κάποιες άλλες αντλούν από προσωπικές ιστορίες. Όλες τους όμως μιλούν με άμεσο και ειλικρινή τρόπο για μία από τις σημαντικότερες σχέσεις που θα βιώσει μια γυναίκα στη ζωή της. Για την ακρίβεια, τη σημαντικότερη.
«Ένας Πολύ Γλυκός Θάνατος», Σιμόν Ντε Μποβουάρ
Εκδόσεις Μεταίχμιο
«Δεν πεθαίνουμε επειδή κάποτε γεννηθήκαμε ούτε επειδή ζήσαμε ούτε από γηρατειά. Πεθαίνουμε για κάποιο λόγο. Το γεγονός ότι ήξερα πως το τέλος της μητέρας μου, λόγω ηλικίας, ήταν κοντά δεν απάλυνε καθόλου την οδύνη και την ένταση της φοβερής έκπληξης: είχε ένα σάρκωμα. Ένας καρκίνος, μια ανακοπή, μια πνευμονική εμβολή είναι τόσο βίαια και απρόβλεπτα όσο και το σταμάτημα του κινητήρα ενός αεροπλάνου που πετάει. Η περίπτωση της μάνας μου μας καλούσε να είμαστε αισιόδοξοι, αφού, μολονότι ανήμπορη, ακίνητη και μελλοθάνατη, διαβεβαίωνε ότι κάθε λεπτό της ζωής είναι ανεκτίμητο…»
Η Σιμόν ντε Μποβουάρ απεκδύεται το ένδυμα της συγγραφέως και φοράει τα απλά ρούχα της θυγατέρας. Η ιστόρηση του επώδυνου θανάτου της μητέρας της, της Φρανσουάζ Μποβουάρ, γίνεται η αφορμή για να ξετυλιχτούν αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, μικροσυμβάντα –αλλά και σημαντικά γεγονότα– της οικογενειακής ζωής, σκέψεις και προσδοκίες του παιδιού που αργότερα θα ενηλικιωθεί και βέβαια η σχέση μάνας και κόρης.
«Αγαπημένη», Τόνι Μόρισον
Εκδόσεις Νεφέλη
Ένα μυθιστόρημα που κόβει την ανάσα με την άμεση αλλά και γεμάτη λυρισμό γλώσσα του. Η ιστορία εκτυλίσσεται στα μέσα του περασμένου αιώνα στο Κεντάκι και είναι ένα γοητευτικό παραμύθι με ήρωες, εξεγερμένους μαύρους, απελπισμένους ερωτευμένους, παντοδύναμα πνεύματα. Μια σκλάβα, η Sethe, μη θέλοντας η μικρή κόρη της να ζήσει στα δεσμά της σκλαβιάς όπως η ίδια, αποφασίζει να τη σκοτώσει. Χρόνια αργότερα, όταν η Sethe είναι πια ελεύθερη, μια μυστηριώδης νεαρή γυναίκα εμφανίζεται στην κοινότητα των σκλάβων και αναστατώνει τους πάντες με την παρουσία της. Όλοι πιστεύουν πως είναι το φάντασμα της δολοφονημένης κόρης της Sethe.
«Η Αγάπη Είναι Γένους Θηλυκού», Τζάνετ Φιτς
Εκδόσεις Ψυχογιός
Η Ίνγκριντ είναι μια εντυπωσιακή, δυναμική γυναίκα, που αφιερώνεται στην ποίηση και παραμελεί την ευαίσθητη κόρη της Άστριντ. Όταν ο εραστής της την εγκαταλείπει, το μυαλό της θολώνει και τον σκοτώνει χωρίς να αναλογιστεί τις συνέπειες. Η Άστριντ θα αναγκαστεί να μείνει μόνη της και να γνωρίσει τη σκληρότητα της ζωής και τα πολυάριθμα πρόσωπα της σύγχρονης αμερικάνικης πραγματικότητας, μέσα από διάφορες οικογένειες που θα την αναλάβουν. Η απουσία της μητέρας της όμως την επηρεάζει πάντα καταλυτικά. Η Άστριντ, μέσα από τη ζωγραφική της, θα αναζητήσει τη δύναμη της δικής της αξίας και θα βρει το κουράγιο και την υπομονή να διδάξει στη μητέρα της τι σημαίνει πραγματική αγάπη. Οι περισσότεροι θα θυμάστε σίγουρα την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου με τις Μισέλ Φάιφερ, Ρόμπιν Ράιτ, Ρενέ Ζελβέγκερ και Άλισον Λόμαν στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
«Η Κρυφή Ζωή των Μελισσών», Σου Μανκ Κιντ
Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
H Λίλι Όουενς, κόρη ενός καλλιεργητή ροδακινιών, ζει κυνηγημένη από μια θολή ανάμνηση: του απογεύματος που πέθανε η μητέρα της, όταν εκείνη ήταν μόλις τεσσάρων χρόνων. Είναι η εποχή των φυλετικών αναταραχών στις νότιες πολιτείες της Αμερικής και όταν η Ροζαλίν, η μαύρη που τη μεγαλώνει, φυλακίζεται για «ανάρμοστη συμπεριφορά» απέναντι σε λευκό, η Λίλι κατορθώνει να τη φυγαδέψει και μαζί ζητούν καταφύγιο στο σπίτι τριών γυναικών που ασχολούνται με τη μελισσοκομία. Εκεί η Λίλι θα γνωρίσει τη στοργή και την αγάπη που τόσο της είχαν λείψει, θα ωριμάσει και θα μάθει πώς και γιατί σκοτώθηκε η μητέρα της.
«Δε μ' αγαπάς. Μ' αγαπάς – Τα παράξενα της μητρικής αγάπης / Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου», Φωτεινή Τσαλίκογλου
Εκδόσεις Καστανιώτη
«Δυο πράγματα έχω σταθερά στη ζωή, τη θάλασσα και την κόρη μου», έλεγε η Μαργαρίτα Λυμπεράκη. Λίγες μέρες μετά το θάνατό της, η κόρη της, Μαργαρίτα Καραπάνου, έγραφε: «Η μητέρα μου κι εγώ γνωριζόμαστε από παλιά. Όταν ήμουν παιδί, μου έδειχνε τα άστρα. "Είναι δικά μου", μου έλεγε. Όταν ήμουν δώδεκα χρόνων, περπατούσαμε μ' έναν άντρα στο δρόμο. "Είναι δικός μου", μου έλεγε».
Αυτή η ιδιαίτερη σχέση μεταξύ μητέρας και κόρης, και ταυτόχρονα μεταξύ δυο κορυφαίων εκπροσώπων της ελληνικής πεζογραφίας, έρχεται στο προσκήνιο με το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου, που εντάσσει σ' ένα πεδίο στοχασμού και αναστοχασμού μια σπάνια μαρτυρία: τα γράμματα που έστελνε η Μαργαρίτα στη Μαργαρίτα· επιστολές με χιούμορ, ευαισθησία, αγωνίες, τύψεις, σκοτάδια, φως και έντονους ψυχικούς κραδασμούς, που αφηγούνται και αναπλάθουν μια συγκλονιστική ιστορία. Μια ιστορία παράξενη και παράδοξη, όπως είναι οι ιστορίες των μοναδικών σχέσεων στη ζωή μας. Μια ιστορία αγάπης και πάθους όπου ο έρωτας εναλλάσσεται με την εγκατάλειψη, η τρυφερότητα με την απόγνωση και το φόβο, η λατρεία με την απόρριψη, η επιθυμία συγχώνευσης με την ανάγκη διαφοροποίησης. Σε μιαν εποχή όπου τα γράμματα λάμπουν με την απουσία τους, η αλληλογραφία αυτή αποτελεί ντοκουμέντο πολύτιμο μιας ξεχωριστής δεκαετίας που ονειρεύτηκε μιαν άλλη εκδοχή ζωής (1960-70), αλλά κι ενός πλούσιου και ευφάνταστου συγγραφικού εργαστηρίου μιας γυναίκας που έζησε, έγραψε κι αγάπησε με πάθος.
«Η Κόρη της Ανθής Αλκαίου», Φωτεινή Τσαλίκογλου
Εκδόσεις Καστανιώτη
Ήταν μόνον έντεκα χρόνων η κόρη της Aνθής Aλκαίου και δεν καταλάβαινε γιατί η μητέρα της μιλούσε τόσο λίγο και διέφερε από όλους τους άλλους. Όταν ερχόταν ο γιατρός, όλοι έμοιαζαν σοβαροί και έκλειναν την πόρτα για να μην τους ακούσει. Δεν μπορούσε πάντα να κρυφακούει τα μυστικά που λέγανε μέσα στην κάμαρα. Kαμιά φορά άκουγε φωνές και τζάμια και κρύσταλλα να σπάνε. Kι έπειτα σιωπή. Ποια είναι η Aνθή Aλκαίου; Mια απορία, ένα αίνιγμα, μια απουσία. Όπως εκείνο το κλειστό γράμμα του εραστή της, που έμενε κρυμμένο στο συρτάρι για δώδεκα χρόνια, ως τη στιγμή που -τυχαία;- η κόρη της θα το ανακαλύψει. Aποσβολωμένη τότε θα βρεθεί αντιμέτωπη με το σφραγισμένο μυστικό. H κατάθλιψη παγιδεύει την ιστορία μέσα σε μια παρένθεση. Θα μπορέσει η κόρη της, μέσα από τη γραφή, το μύθο και το όνειρο, να αφηγηθεί την παράξενη ιστορία;
«Η Αγάπη Άργησε Μια Μέρα», Λιλή Ζωγράφου
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
«Από τα 23 βιβλία μου είναι εκείνο που με πόνεσε περισσότερο, θα το έλεγα ερωτικό αν δεν κυριαρχούσε σ' αυτό η απάνθρωπη σκληρότητα της πατριαρχικής οικογένειας. Οι βασικοί χαρακτήρες είναι καθωσπρέπει γυναίκες που σπαταλούν τη ζωή τους στις κοινωνικές συμβάσεις και την ερωτική στέρηση».
Δεν είναι μόνο η σχέση ανάμεσα στη μητέρα Εριφύλη και τις κόρες της, ιδιαίτερα την Ερατώ και την Πηνελόπη -το «τέρας» που κρατά μακριά από τα βλέμματα του κόσμου- αλλά και οι δυναμικές της οικογένειας Φτενούδου και οι γυναίκες που την απαρτίζουν, γυναίκες καταπιεσμένες και στερημένες από πραγματική ζωή που προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα παλεύουν να προστατέψουν η μία την άλλη με τους μόνους τρόπους που ξέρουν. Χάρη σε αυτό το βιβλίο της Ζωγράφου, ο Κώστας Κουτσομύτης δημιούργησε τη δεκαετία του '90 μία από τις καλύτερες σειρές που έχουν παιχτεί στην ελληνική τηλεόραση.
Διαβάστε περισσότερα για τη μητέρα:
Η άδεια, ο μισθός και η απόλυση: Τα εργασιακά δικαιώματα των νέων γονιών σε 14 χώρες του κόσμου
13 διάσημες και αστείες μαμάδες αποδεικνύουν ότι η μητρότητα μπορεί να έχει χιούμορ
Τυπικές συζητήσεις με τη μαμά μας που θα πληρώναμε για να αποφύγουμε
Από την Αίγυπτο μέχρι τη Γαλλία: Έτσι γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας σε όλο τον κόσμο
Πείτε «σ' αγαπώ» στη μητέρα σας φτιάχνοντας αυτό το τέλειο πρωινό